رتبه‌بندی «تایمز» برای رده‌بندی علمی کشورهای آسیایی؛ ایران بالاتر از ترکیه و عربستان

مجموعه: اخبار کنکور و دانشگاه

تاریخ انتشار : یکشنبه, 15 ارديبهشت 1398 10:55

 پایگاه رتبه‌بندی بین‌المللی تایمز رتبه‌بندی دانشگاه‌های 2019 آسیا را منتشر کرده است؛ رتبه‌بندی‌ای که بررسی دقیق آن نسبت به سال‌های 2017 و 2018 می‌تواند چهره شفافی از وضعیت علمی دانشگاه‌های ایران در مقایسه با یکدیگر و جایگاه این دانشگاه‌ها با سایر دانشگاه‌های کشورهای آسیا به خصوص ترکیه، عربستان، امارات و پاکستان که جزء رقبای علمی محسوب می‌شوند، ارائه دهد. در ادامه سعی کرده‌ایم این رتبه جدید را به صورت علمی شرح دهیم.

وضعیت دانشگاه‌های آسیایی در سال 2019

«تایمز» در رتبه‌بندی 2019، 29 دانشگاه ایران را در لیست خود قرار داده و چهار دانشگاه کشور در میان ۱۰۰ دانشگاه برتر آسیا قرار گرفته‌اند. این پایگاه در سال میلادی جاری تعداد ۴۱۷ دانشگاه را از ۲۷ کشور مورد ارزیابی قرار داده است، به‌طوری که در این رتبه‌بندی دانشگاه Tsinghua University از کشور چین رتبه اول را بین دانشگاه‌های آسیایی دارد. دانشگاه ملی سنگاپور و دانشگاه علم و صنعت هنگ‌کنگ به ترتیب رتبه دوم و سوم را دارند.  براساس گزارش پایگاه استنادی علوم جهان اسلام این برای اولین‌بار است که یک دانشگاه از چین رتبه اول را در این رتبه‌بندی کسب می‌کند. کشور ژاپن بار دیگر با ۱۰۳ دانشگاه بیشترین تعداد دانشگاه را در این رتبه‌بندی دارد و بهترین دانشگاه آن ، دانشگاه توکیو با رتبه هشت است. 

دانشگاه‌های ایران نیز دارای رتبه‌های قابل‌توجهی هستند، به‌طوری که دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با کسب رتبه ۴۳ بین دانشگاه‌های ایران رتبه اول را دارد و دانشگاه امیرکبیر و صنعتی شریف به ترتیب با رتبه‌های ۸۰ و ۸۶ رتبه‌های دوم و سوم ایران را دارند. البته دانشگاه کاشان نیز با رتبه 99، جزء 100 دانشگاه برتر آسیا قرار گرفته است.  همچنین جایگاه کشورهای اسلامی و رقبای علمی ایران در این رتبه‌بندی قابل‌توجه است، به‌طوری که ایران با ۲۹ دانشگاه بیشترین تعداد حضور را بین کشورها دارد، از سایر کشورهای اسلامی ترکیه با ۲۳ دانشگاه، مصر ۱۹ دانشگاه، مالزی ۱۱ دانشگاه، پاکستان ۹ دانشگاه و عربستان و الجزیره هرکدام با ۶ دانشگاه، اندونزی پنج دانشگاه، مراکش، اردن و امارات متحده عربی هرکدام چهار دانشگاه، قزاقستان دو دانشگاه و سایر کشورهای عراق، عمان، نپال، تانزانیا، جامائیکا، قطر و کویت با یک دانشگاه در رتبه‌بندی سال ۲۰۱۹ قرار گرفته‌اند.

همچنین در میان دانشگاه‌های برتر کشورهای اسلامی و هم‌تراز علمی، عربستان سعودی در بازه ۲01-۲50، مالزی و امارات متحد عربی در بازه ۳01-۳50، ایران، ترکیه و اردن در بازه 351-400 بهترین رتبه جهانی را کسب کرده‌اند. در مجموع از میان کشورهای اسلامی تنها ۱۱ دانشگاه رتبه زیر ۵۰۰ داشته‌اند.  این رتبه‌بندی در مقیاس جهانی قابل‌توجه است، به‌طوری که در سال 2019، سه دانشگاه آکسفورد و کمبریج (از انگلیس) و استنفورد (از آمریکا) به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم و نیز دانشگاه‌های MIT، صنعتی کالیفرنیا، هاروارد، پرینستون، ییل و کالج لندن به ترتیب در رتبه‌های چهار تا ۱۰ دنیا قرار گرفته‌اند. بین ۱۰ دانشگاه برتر جهان سه دانشگاه از کشور انگلستان و هفت دانشگاه از ایالات متحده بوده‌اند.

 تغییرات در رتبه‌بندی 2017 و 2018 دانشگاه‌های ایرانی

مقایسه تغییرات رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیا و جهان در تایمز 2018 حاوی نکات قابل‌توجهی است. به‌طوری که ۱۸ دانشگاه ایرانی در این رتبه‌بندی حضور داشتند. دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر طوسی با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه صنعتی‌شریف با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه تبریز با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه تهران با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۶۰۱–۸۰۰ در این سال در رده‌بندی قرار دارند.

همچنین دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه گیلان با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه اصفهان با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه شهید بهشتی با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه شیراز با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه الزهرا(س) با رتبه ۱۰۰۱+، دانشگاه بیرجند با رتبه ۱۰۰۱+، دانشگاه یزد با رتبه ۱۰۰۱+ و دانشگاه زنجان با رتبه ۱۰۰۱+ در سال ۲۰۱۷ در رده‌بندی قرار دارند. در آسیا نیز وضعیت به این صورت است که در رتبه‌بندی اعلام شده در آن سال ایران نه‌تنها به لحاظ تعداد دانشگاه، بلکه به لحاظ جایگاه نیز در سال ۲۰۱۸ رشد قابل‌ملاحظه‌ای نسبت به سال 2017 داشته است. دانشگاه نوشیروانی بابل که برترین دانشگاه کشور در رتبه‌بندی تایمز معرفی شده است توانسته جایگاه ۳۷ آسیا را اخذ کند.

همچنین دانشگاه‌های صنعتی‌شریف و صنعتی امیرکبیر با رتبه‌های ۸۳ و ۸۸ آسیا بعد از دانشگاه نوشیروانی بابل رتبه دوم و سوم ایران را کسب کرده‌اند. در جدول زیر عملکرد دانشگاه‌های ایران در سال ۲۰۱۸ نمایش داده شده است. البته در سال 2018 برخی کشورهای آسیا با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌اند، به‌طوری که دانشگاه ملی سنگاپور و دانشگاه صنعتی نانیانگ سنگاپور موفق به کسب رتبه‌های اول و پنجم آسیا شدند. دیگر کشور موفق در آسیا که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری در نظام‌های رتبه‌بندی داشته، کشور چین است. این کشور دارای ۶۳ نماینده بین دانشگاه‌های برتر آسیاست. دو دانشگاه برتر این کشور عبارتند از دانشگاه تسینگوآ و پکینگ که رتبه‌های دوم و سوم آسیا را نیز کسب کرده‌اند. همچنین هنگ‌کنگ با داشتن سه دانشگاه بین ۱۰ دانشگاه برتر آسیا بسیار موفقیت‌آمیز ظاهر شده است. دانشگاه هنگ‌کنگ این منطقه با رتبه چهار آسیا برترین دانشگاه این کشور معرفی شده است.

کشور ژاپن دارای ۸۹ دانشگاه در فهرست سال ۲۰۱۸ آسیاست. برترین دانشگاه این کشور، دانشگاه توکیو است که رتبه هشت آسیا را کسب کرده است.  در این رتبه‌بندی کشورهای رقیب علمی همچون ترکیه دارای جایگاه‌های مناسبی در جدول رتبه‌بندی بودند به‌طوری که دانشگاه Koç University در رتبه 31، Sabancı University در رتبه 34 و Bilkent University در رتبه 54 قرار گرفته‌اند.  در سال 2017 نیز ایران با 14 دانشگاه در رتبه‌بندی این پایگاه قرار داشت که با توجه به سال‌های 2018 و 2019 به نظر می‌رسد در سال‌های بعد از 2017، دانشگاه‌های ایران عملکرد متفاوتی نسبت به دیگر سال‌ها داشته‌اند.

 افت دانشگاه‌های سرشناس ایرانی

 با مقایسه رتبه‌بندی سه دوره اخیر «تایمز» اطلاعات قابل‌توجهی استخراج می‌شود، بر این اساس:

1-  براساس اطلاعات موجود، ایران در سال ۲۰۱۹ دارای ۲۹ دانشگاه بین دانشگاه‌های برتر آسیایی بوده است که این تعداد در سال ۲۰۱۸ برابر با ۱۸ دانشگاه و در سال ۲۰۱۷ برابر با ۱۴ دانشگاه بوده است. ایران نه‌تنها به لحاظ تعداد دانشگاه بلکه به لحاظ جایگاه نیز در سال ۲۰۱۸ رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. دانشگاه نوشیروانی بابل که برترین دانشگاه کشور در رتبه‌بندی تایمز معرفی شده است توانسته جایگاه ۴۳ آسیا را اخذ کند.

2- در سال ۲۰۱۹ ایران جلوتر از ترکیه است و با ۲۹ دانشگاه نسبت به ترکیه که ۲۳ دانشگاه در رتبه‌بندی حاضر دارد، پیشی گرفته، این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ جایگاه ایران به لحاظ تعداد دانشگاه برتر، بعد از کشور ترکیه و کشورهای اسلامی در منطقه قرار گرفته بود.

3- براساس رتبه‌بندی 2019 دانشگاه‌های ایران وضعیت قابل‌توجهی دارند، بر این اساس دانشگاه نوشیروان بابل که در سال 2017 فاقد جایگاه بین دانشگاه‌های ایرانی بوده در سال 2018 صاحب رتبه 37 و در سال 2019 رتبه 43 را به‌عنوان بهترین دانشگاه ایران کسب کرده‌اند. اما وضعیت رتبه‌های دیگر دانشگاه‌های ایران متفاوت است، صنعتی شریف که در سال 2017 و 2018 در رتبه دوم دانشگاه‌های ایران قرار داشته است، در رتبه‌بندی 2019 به رتبه سوم سقوط کرده و جای خود را به دانشگاه صنعتی امیرکبیر داده است. حضور دانشگاه کاشان نیز در جمع چهار دانشگاه برتر کشور قابل‌توجه است، به‌طوری که این دانشگاه در سال 2017 و 2018 بین رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران قرار نداشته است. از قابل‌تامل‌ترین شاخص‌های این رتبه جایگاه دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی است که این دانشگاه در سال 2019 به رتبه شانزدهم سقوط کرده است.

تغییرات در رتبه‌بندی 2017 و 2018 دانشگاه‌های ایرانی

مقایسه تغییرات رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیا و جهان در تایمز 2018 حاوی نکات قابل‌توجهی است. به‌طوری که ۱۸ دانشگاه ایرانی در این رتبه‌بندی حضور داشتند.

دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه صنعتی اصفهان با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر طوسی با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه صنعتی‌شریف با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه تبریز با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه تهران با رتبه ۶۰۱–۸۰۰، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۶۰۱–۸۰۰ در این سال در رده‌بندی قرار دارند. همچنین دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه گیلان با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه اصفهان با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه شهید بهشتی با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه شیراز با رتبه ۸۰۱–۱۰۰۰، دانشگاه الزهرا(س) با رتبه ۱۰۰۱+، دانشگاه بیرجند با رتبه ۱۰۰۱+، دانشگاه یزد با رتبه ۱۰۰۱+ و دانشگاه زنجان با رتبه ۱۰۰۱+ در سال ۲۰۱۷ در رده‌بندی قرار دارند.

در آسیا نیز وضعیت به این صورت است که در رتبه‌بندی اعلام شده در آن سال ایران نه‌تنها به لحاظ تعداد دانشگاه، بلکه به لحاظ جایگاه نیز در سال ۲۰۱۸ رشد قابل‌ملاحظه‌ای نسبت به سال 2017 داشته است. دانشگاه نوشیروانی بابل که برترین دانشگاه کشور در رتبه‌بندی تایمز معرفی شده است توانسته جایگاه ۳۷ آسیا را اخذ کند.

همچنین دانشگاه‌های صنعتی‌شریف و صنعتی امیرکبیر با رتبه‌های ۸۳ و ۸۸ آسیا بعد از دانشگاه نوشیروانی بابل رتبه دوم و سوم ایران را کسب کرده‌اند. در جدول زیر عملکرد دانشگاه‌های ایران در سال ۲۰۱۸ نمایش داده شده است. البته در سال 2018 برخی کشورهای آسیا با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌اند، به‌طوری که دانشگاه ملی سنگاپور و دانشگاه صنعتی نانیانگ سنگاپور موفق به کسب رتبه‌های اول و پنجم آسیا شدند. دیگر کشور موفق در آسیا که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری در نظام‌های رتبه‌بندی داشته، کشور چین است. این کشور دارای ۶۳ نماینده بین دانشگاه‌های برتر آسیاست. دو دانشگاه برتر این کشور عبارتند از دانشگاه تسینگوآ و پکینگ که رتبه‌های دوم و سوم آسیا را نیز کسب کرده‌اند.

همچنین هنگ‌کنگ با داشتن سه دانشگاه بین ۱۰ دانشگاه برتر آسیا بسیار موفقیت‌آمیز ظاهر شده است. دانشگاه هنگ‌کنگ این منطقه با رتبه چهار آسیا برترین دانشگاه این کشور معرفی شده است. کشور ژاپن دارای ۸۹ دانشگاه در فهرست سال ۲۰۱۸ آسیاست. برترین دانشگاه این کشور، دانشگاه توکیو است که رتبه هشت آسیا را کسب کرده است.  در این رتبه‌بندی کشورهای رقیب علمی همچون ترکیه دارای جایگاه‌های مناسبی در جدول رتبه‌بندی بودند به‌طوری که دانشگاه Koç University در رتبه 31، Sabancı University در رتبه 34 و Bilkent University در رتبه 54 قرار گرفته‌اند.  در سال 2017 نیز ایران با 14 دانشگاه در رتبه‌بندی این پایگاه قرار داشت که با توجه به سال‌های 2018 و 2019 به نظر می‌رسد در سال‌های بعد از 2017، دانشگاه‌های ایران عملکرد متفاوتی نسبت به دیگر سال‌ها داشته‌اند.

شاخص «تایمز» چیست؟

براساس داده‌های موجود، پایگاه رتبه‌بندی تایمز یکی از نظام‌های معتبر بین‌المللی است که از سال 2004 مراکز آموزش عالی را در سرتاسر جهان مورد ارزیابی و رتبه‌بندی قرار داده است. این رتبه‌بندی از 13 شاخص در قالب پنج معیار کلی آموزش با وزن 30 درصد، پژوهش با وزن 30 درصد، استنادات با وزن 30 درصد، وجهه بین‌المللی با وزن 5/7 درصد و ارتباط با صنعت با وزن 5/2 درصد بهره گرفته است.  این پایگاه برای بررسی اطلاعات پژوهشی دانشگاه‌ها با استفاده از پایگاه استنادی اسکوپوس که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پایگاه داده در جهان شناخته می‌شود، تولیدات پنج ساله 2016-2012 و استنادات دوره 6 ساله 2012-2017 تمام دانشگاه‌ها را مورد بررسی قرار داده است. تایمز در سال 2018 تعداد دانشگاه‌های تحت پوشش خود را از 981 در سال گذشته به 1102 درسال 2018 ارتقا بخشیده است.  «تایمز» محاسبات شاخص‌ها و نمرات خود را توسط سه منبع اطلاعاتی انجام می‌دهد که این منابع عبارت هستند از:

1- داده‌های ارسالی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی که به صورت خوداظهاری جمع‌آوری می‌شوند.

2- داده‌های حاصل از نظرسنجی شهرت توسط متخصصان آموزش عالی

3- اطلاعات تولیدات علمی موسسات آموزش عالی نمایه‌شده در پایگاه استنادی اسکوپوس

اما 13 شاخصی که «تایمز» برای امتیازدهی به دانشگاه‌ها استفاده می‌کند در جدول زیر آمده است:

فرهیختگان /محمدرضا حیاتی