متلک به دختران، حرکت زشتی که عادت شد!
- مجموعه: مشاوره خانواده
متلک‌گویی به دختران
متلک‌گویی به دختران
مترو، خیابان، ایستگاه اتوبوس یا حتی کوچه‌های خلوت؛ هیچ‌کدام برای بسیاری از دختران و زنان مکان‌هایی امن نیستند. نه به خاطر تهدیدهای فیزیکی، بلکه به دلیل تهدیدی کم‌هزینه و در عین حال آسیب‌زا: متلک‌گویی.
این رفتار، که گاهی با عنوان‌هایی مانند "شوخی"، "توجه کردن" یا "ابراز علاقه" توجیه می‌شود، در واقع یکی از رایج‌ترین انواع آزار خیابانی است؛ رفتاری که به دلایل گوناگون، سال‌هاست در جامعه ما عادی‌سازی شده و حتی برای برخی به تفریح روزانه تبدیل شده است.
متلک چیست؟ نگاهی دقیق‌تر به یک واژه آشنا
متلک گفتن، نوعی بیان لفظی توهین‌آمیز، جنسی یا تحقیرآمیز است که معمولاً بدون رضایت مخاطب و در مکان عمومی صورت می‌گیرد. جملاتی مانند:
-"چه خوشگل شدی امروز!"
"کجا با این عجله خانوم خوش‌تیپ؟"
"اگه خواستی برسونمت خوشگله!"
شاید در نگاه اول برخی این جملات را «بی‌ضرر» یا «سرگرم‌کننده» بدانند. اما برای دختری که روزانه با این نوع آزار مواجه می‌شود، موضوع اصلاً به این سادگی نیست. متلک، همان‌طور که از تعریف آن برمی‌آید، نه گفت‌وگوی دوطرفه، بلکه یک تجاوز به حریم روانی دیگری است.
کج‌رفتاری اجتماعی رایج نسبت به دختران
چرا متلک گفتن خطرناک است؟
در دل هر متلک، چند لایه پنهان وجود دارد:
- تحقیر جنسیتی: متلک‌گویی، زن را نه به عنوان انسان، بلکه به عنوان یک "ابژه جنسی" می‌بیند.
- ایجاد ترس و اضطراب: قربانی نمی‌داند که این جمله به کجا ختم می‌شود؛ شوخی؟ مزاحمت؟ دنباله‌روی؟ یا خشونت؟
- نقض حریم خصوصی: متلک‌گو خود را مجاز می‌بیند درباره ظاهر، پوشش یا رفتار دیگران اظهار نظر کند.
تجربه مکرر و مزمن: برخلاف سایر آزارها که ممکن است موردی باشند، متلک‌گویی برای بسیاری از دختران تجربه‌ای روزانه است.
خشونت جنسی غیرمستقیم
چرا این رفتار، عادی شده است؟
1. فقدان آموزش رسمی و عمومی
مدارس و خانواده‌ها کمتر درباره آزارهای کلامی، حد و مرز در روابط اجتماعی، یا احترام به حریم فردی صحبت می‌کنند. جوانانی که هیچ‌گاه نیاموخته‌اند "چه چیزی آزار است"، نمی‌دانند چرا رفتارشان اشتباه است.
2. رسانه‌هایی که فاجعه را طنز جلوه دادند
در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها، مردانی که در خیابان متلک می‌گویند یا دنبال دخترها راه می‌افتند، در نهایت به قهرمان یا معشوق داستان تبدیل می‌شوند. این نمایش‌های رسانه‌ای، رفتار آزاردهنده را جذاب جلوه داده و باعث الگوسازی غلط می‌شوند.
3. نبود قوانین بازدارنده و حمایت از قربانیان
در حالی که آزار خیابانی نوعی خشونت جنسیتی است، بسیاری از کشورها (از جمله ایران) فاقد سازوکار مشخص برای برخورد با متلک‌گویان هستند. حتی اگر قانون وجود داشته باشد، بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند شکایت نکنند، چرا که ممکن است خودشان سرزنش شوند یا جدی گرفته نشوند.
بی‌احترامی به زنان
متلک چه آسیبی به دختران می‌زند؟
این آزار کلامی، اثراتی فراتر از لحظه وقوع دارد:
- اضطراب اجتماعی: بسیاری از دختران از حضور در مکان‌های عمومی با لباس دلخواه یا ظاهر مورد علاقه‌شان اجتناب می‌کنند.
- افت اعتماد به نفس: شنیدن مداوم جملات توهین‌آمیز یا جنسی باعث تردید در ارزشمندی خود می‌شود.
- احساس شرم یا گناه: قربانی ممکن است خود را مسئول رفتار دیگران بداند، در حالی که هیچ تقصیری ندارد.
- ترس از روابط عاطفی سالم: این تجربیات منفی ممکن است نگاه دختران را به مردان و روابط دگرگون کند.
❝ بسیاری از دختران، هنگام تنها بیرون رفتن، برنامه‌ریزی می‌کنند که از کدام خیابان عبور نکنند، چگونه لباس بپوشند یا چطور راه بروند تا کمتر "دیده شوند". این یعنی آزادی انتخاب از آن‌ها گرفته شده. ❞
آزار کلامی خیابانی
واکنش جامعه: چه باید کرد؟
برای خانواده‌ها:
- فرزندان خود را از سن پایین با مفهوم احترام به حریم دیگران آشنا کنید.
- به دختران نیاموزید که "تحمل کن"، بلکه به پسران بیاموزید که "حق نداری".
برای سیستم آموزشی:
واحدهای درسی درباره مهارت‌های اجتماعی، اخلاق فردی و رفتارهای جنسی سالم طراحی و اجرا شود.
مفاهیم «رضایت»، «حریم شخصی» و «آزار کلامی» به زبان ساده آموزش داده شود.
برای رسانه‌ها:
- از نمایش مردانی که با متلک‌گویی یا تعقیب، دل زنی را به دست می‌آورند خودداری شود.
- زنان را نه صرفاً به عنوان ابژه جنسی، بلکه در نقش‌های فعال، مستقل و توانمند نمایش دهند.
برای قانون‌گذاران:
- قوانین مشخص و شفاف برای جرم‌انگاری آزار خیابانی وضع و اجرا شود.
- فرآیندهای گزارش‌دهی برای قربانیان، سریع، امن و بدون تحقیر طراحی گردد.
تبعیض جنسیتی روزمره
سوالات متداول درباره متلک به دختران
۱. متلک گفتن دقیقاً یعنی چه و چرا به آن آزار کلامی می‌گویند؟
متلک گفتن یعنی بیان جملات یا کلمات توهین‌آمیز، جنسی یا تحقیرآمیز به کسی بدون رضایت او. چون باعث آزار روانی و کاهش آرامش و امنیت فرد می‌شود، به آن آزار کلامی گفته می‌شود.
۲. چرا بعضی‌ها متلک گفتن را شوخی یا عادی می‌دانند؟
بخشی از جامعه به دلیل نبود آموزش‌های کافی، تکرار این رفتار در خانواده یا رسانه‌ها، متلک گفتن را شوخی یا ابراز علاقه اشتباه می‌گیرند، در حالی که این رفتار باعث اذیت و آزار دیگران می‌شود.
۳. متلک گفتن چه آثار روانی بر دختران دارد؟
این رفتار می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس، اضطراب اجتماعی، ترس از حضور در مکان‌های عمومی و حتی مشکلات جدی‌تری مانند افسردگی شود.
۴. چگونه می‌توانیم در برابر متلک‌ها واکنش درست نشان دهیم؟
می‌توان با حفظ آرامش، اعلام اعتراض محترمانه، گزارش دادن به مسئولان یا نهادهای مرتبط و حمایت از قربانیان، واکنش مناسبی نشان داد.
۵. آیا قانون در برابر متلک گفتن وجود دارد؟
در بسیاری از کشورها، آزار خیابانی از جمله متلک‌گویی جرم محسوب می‌شود، اما در برخی مناطق قوانین ضعیف یا نادیده گرفته می‌شوند. تلاش برای تصویب و اجرای قوانین بازدارنده ضروری است.
۶. چگونه می‌توانیم فرهنگ احترام به دیگران را تقویت کنیم؟
از طریق آموزش در خانواده و مدارس، تولید محتوای فرهنگی در رسانه‌ها، و حساس‌سازی جامعه نسبت به حقوق و حریم شخصی افراد می‌توان این فرهنگ را تقویت کرد.
۷. آیا همه متلک‌ها به یک اندازه آزاردهنده‌اند؟
خیر، اما حتی متلک‌های ظاهراً «سبک» هم می‌توانند برای فرد مقابل ناراحت‌کننده و آسیب‌زننده باشند، خصوصاً اگر مکرر باشند.
۸. نقش مردان در کاهش این معضل چیست؟
مردان می‌توانند با آموزش خود و دیگران، احترام گذاشتن به حریم زنان و مقابله با رفتارهای آزاردهنده، نقش مهمی در کاهش متلک‌گویی داشته باشند.
سخن پایانی:
تا وقتی متلک گفتن را شوخی تلقی کنیم، نمی‌توانیم انتظار جامعه‌ای امن و برابر داشته باشیم.
فرهنگ‌سازی نیاز به زمان، آموزش، همدلی و مشارکت همگانی دارد. اگر سکوت کنیم، این رفتار همچنان ادامه خواهد داشت.
متلک فقط یک جمله نیست؛ یک هشدار است که باید جدی گرفته شود.
اگر هر کدام از ما، در نقش خانواده، معلم، شهروند یا حتی شاهد عادی، در برابر این رفتار بایستیم، شاید روزی برسد که هیچ دختری از عبور در خیابان احساس خطر نکند.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته
