نوروتراپی چیست و چگونه می تواند به بهبود عملکرد مغز کمک کند

مجموعه: برای زندگی بهتر

نوروتراپی رویکردی درمانی برای اضطراب و افسردگی می باشد

نوروتراپی چیست و چه کاربردهایی دارد؟ 

نوروتراپی چیست؟

نوروتراپی رویکردی درمانی برای اضطراب، افسردگی، مه مغزی و خستگی است که تغییر حالات مغز را هدف قرار می دهد.

نوروتراپی یا شامل نرورفیدبک و بیوفیدبک می باشد که هدف ان آموزش مجدد مغز ، توسعه مهارت های جدید یا افزایش تناسب اندام و عملکرد مغز از طریق ورزش می باشد.

علاوه بر این نوروتراپی این موارد را نیز شامل می شود : 

• TDCS یا جمجمه ای

• AVS یا AVE (حباب صوتی و تصویری)

• CES (تحریک الکتریکی جمجمه)

نوروتراپی مبتنی بر این ایده است که چگونه ، فکر کردن ، احساس کردن و عمل کردن در عملکرد فیزیولوژیکی ما به ویژه در مغز و سیستم عصبی منعکس می شود.

مشکلاتی مانند افسردگی ، اضطراب و از این مسائل زمانی ایجاد می شود که مغز ما در حالت ها و الگوهای ناسازگار گیر می کند.

در واقع این حالت ها و الگوهای غیر مفید به نوعی آموخته می شود. برای مثال هنگامی که می خواهید در یک مکان شلوغ سوار اتوبوس یا مترو شوید دچار استرس و اضطراب می شوید. نوروتراپی فرصتی را برای یادگیری جدید باز می کند و مسیر های مغزی جدید ایجاد می کند و به ما خدمات بهتری ارائه می کند.

حال نکته جالب تر این است که چون نوروتراپی با یادگیری مرتبط است ، تغییراتی که در شما ایجاد می کند پایدار است و مختص زمانی که در معرض درمان قرار میگیرید نیست به نوعی فراتر از دوره درمان است. علاوه بر این نوروتراپی عموما بی خطر است.

کاربردها و مزایای نوروتراپی 

همانطور که پیش تر گفتیم نوروتراپی رویکردی برای بهبود عملکرد مغز است. با این وجود اگر بخواهیم کمی دقیق تر نگاه کنیم می توانیم این موارد را جزء مزایای نوروتراپی بدانیم : 

• تسکین استرس و مدیریت اضطراب 

• بهبود خلق و خو و ایجاد انعطاف پذیری عاطفی 

• بهبود توجه ، تمرکز و سایر جنبه های عملکرد اجرایی

• بهبود عملکرد شناختی و یادگیری 

• تقویت انگیزه و انرژی 

• همچنین یادگیری مدیریت هوس ، مشکلات اعتیاد و...

تحریک عصبی یکی از عناصر نوروتراپی است

نوروتراپی چگونه کار می کند؟

راهبرد نوروتراپی تحریک تغییرات نوروپلاستیک است. یعنی تغییر در ساختار یا عملکرد سلول های مغزی. اگر بخواهیم نوروپلاستیک را تعریف کنیم به طور کلی یعنی سیم کشی مجدد نورون ها (همان سلول های عصبی) است. حال اینکه این تغییرات می تواند درونی یا بیرونی باشد ، یعنی محرک می تواند داخل مغز انسان باشد و یا از محرکی خارج از مغز استفاده شود.

نورمن دویج روانپزشک و محقق شناخته شده در سطح دنیا ، در کتاب راه های شفای مغز خود پنج عنصر شفای نوروپلاستیک را معرفی کرده است. 

این 5 عنصر عبارتند از : 

1. درمان عمومی سلول 

در برخی موارد که آسیب مغزی تروماتیک یا توهین سمی است اولین چیزی که باید اتفاق بیفتد بازیابی عملکرد کلی سلولی در هر دو نورون و گلیا است. (نورون و گلیا سلول های پشتیبان مغز هستند)

2. تحریک عصبی

دکتر دویج فکر می کند برای احیای مدار های خاموش شده مغز باید محرکی وجود داشته باشد. او برای این محرک ها چندین مثال در کتاب خود معرفی کرده است که از جمله نور لیزری با شدت کم ( لیزر نرم یا لیزر سرد) و تفکر و رفتار عمدی (محرک های درونی ) از محرک های معروف آن هستند.

نوروتراپی تحریک تغییرات نوروپلاستیک است

3. مدولاسیون عصبی 

مغز می تواند عملکرد خود را تعدیل کند یعنی در حالت تعادل و بازداری قرار گیرد. دکتر دویج این را به عنوان یک مغز کاملا پر سر و صدا و بهبود "نسبت سیگنال به نویز" مغز توصیف می کند.

4. نرور ریلکسیشن یا آرامش عصبی

خوابیدن برای بهبود مغز بسیار مهم است. در خواب عمیق مشخص شده است که مغز در حالتی قرار میگرید که به نوعی در فعالیت پاکسازی سلولی قرار گرفته است.

5. تمایز عصبی و یادگیری

حال که مغز بهبود یافته است در موقعیتی قرار دارد که می تواند مجدد کارکرد های خود را که از دست رفته است یاد بگیرد. هر فرایند یادگیری شامل تغییرات نوروپلاستیک است.

انواع نوروتراپی

همانطور که کمی قبل تر گفتیم نروپلاستیسیته می تواند به صورت درونی یا بیرونی هدایت شود. این به این معنی است که در حالت کلی 2 نوع نوروتراپی وجود دارد : 

1. نوروتراپی مبتنی بر یادگیری

در این نوع نوروتراپی شرطی سازی و آموزش (تغییرات نوروپلاستیک درونی) استفاده می شود. بیوفیدبک و نوروفیدبک که قبلا گفتیم نمونه های برجسته ای از این نوع نوروتراپی هستند.

این روش ها ممکن است شامل توسعه مهارت ها یا افزایش تناسب مغز از طریق ورزش باشد. از نظر 5 عنصر درمان نوروپلاستیک که دکتر دویج ارائه کرده بود ، این نوع نوروتراپی احتمالا اغلب در مرحله پنجم یعنی تمایز عصبی و یادگیری است البته به کمک تعدیل عصبی و آرامش عصبی.

2. نوروتراپی مبتنی بر تحریک مغز 

این نوع از نوروتراپی نیز یعنی نوروپلاستیسیته با هدایت خارجی که همانطور که از نامش پیداست مرحله 2 دکتر دویج یعنی تحریک عصبی بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. البته که این به این معنی نیست که سایر عنصرها در این نوع نوروتراپی مورد استفاده قرار نمیگیرد.

مثال هایی از نوروتراپی 

1. نوروفیدبک و بیوفیدبک

بیوفیدبک یک ابزار آموزشی است که نوعی فعالیت فیزیولوژیکی را در بردن اندازه گیری کرده و سیگنال های درحال تغییر را در زمان واقعی، بازخورد می دهد. این کار فرصتی را برای توسعه خودآگاهی بیشتر و همچنین در جهت مطلوبی یادگیری تاثیرگذاری بر فیزیولوژی شما ایجاد می کند.

نوروفیدبک در واقع شکلی از بیوفیدبک است که اساس اندازه گیری مستقیم فعالیت مغز کار می کند. (مانند EEG )

واضح است که این دو از نوروتراپی های درونی هستند اگرچه ممکن است در طول جلسه تمرین، نوعی تحریک باشد که بر مغز شما فشاری وارد کند و باعث بازیابی شود.

نوروتراپی یک شیوه درمانی با استفاده از محرک های بیرونی است

2. تحریک مغز 

نوروتراپی مبتنی بر تحریک مغز می تواند اشکال مختلفی داشته باشد. که به برخی از ان ها می پردازیم

3. tDCS تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال

این نوع تحریک مغز شامل اعمال ولتاژ ثابت به پوست سر می باشد. این ولتاژ هنگامی که به پوست سر شما متصل می شوند تحریک پذیری عصبی را افزایش یا کاهش می دهند که در اصطلاح به آن فعال کردن یا مهار کردن می گویند. دو الکترود به سر شما متصل می شود که جریان کوچکی در ان ها وجود دارد و سوزن شدن خفیفی را احساس خواهید کرد.

پزشک می تواند تشخیص دهد در کدام قسمت مغز این الکترود را وصل کند.

برخی از مطالعات نشان می دهد این شیوه می تواند به درمان افسردگی نیز کمک کند. اگرچه منبع معتبری برای غیر ایمن بودن ان وجود ندارد اما با این حال اثرات طولانی مدت آن واقعا شناخته شده نیست.

4. ابزار صوتی و تصویری (AVE)

AVE ابزاری است که نور و صدا برای ایجاد تغییرات در عملکرد مغز استفاده می شود. این فناوری به عنوان تحریک صوتی و بصری نیز شناخته می شود. 

این دستگاه در واقع پاسخ طبیعی مغز را به دنبال فرکانس بر می انگیزد به این معنی که امواج مغزی (EEG) ریتم تحریک را دنبال می کنند.

برای مثال تپش نور و صدا در 10 هرتز (ده بار در ثانیه) فعالیت آلفا EEG را تحریک می کند (زیرا 10 هرتز در محدوده آلفا قرار دارد).

شواهد نشان می دهد AVE ممکن است تغییراتی در انتقال دهنده های عصبی و همچنین در جریان خون مغزی ایجاد کند!

همچنین این شیوه می تواند به عنوان مکمل برای بیوفیدبک و نوروفیدبک هم استفاده شود.

نوروتراپی مبتنی بر یادگیری از انواع نورو تراپی می باشد

5. CES یا تحریک الکتریکی جمجمه

تحریک الکتریکی جمجمه که به آن CES نیز می گویند با عنوان های اکلتروتراپی و یا تحریک الکتروتراپی جمجمه نیز شناخته می شود. این شیوه نیز مانند tDCS عمل می کند. در واقع یک محرک الکتریکی به مغز متصل می شود اما با این تفاوت که به جای جریان ثابت از جریان متناوب یا پالسی استفاده می شود. در این نوع تحریک مغز معمولا الکترود ها به لاله گوش متصل می شوند.

6. نوروتراپی در خانه

بسیاری از بیمارانی که از این شیوه استفاده کرده اند می توانند برخی از انواع نوروتراپی را در خانه خودشان انجام دهند. اگر به خاطر داشته باشید در ابتدای مقاله گفتیم این شیوه درمانی عمدتا عواقب یا خطراتی ندارد اما با این وجود معتقدیم باید کمی احتیاط کرد.

هر چیزی که بتواند تاثیری مثبت بر عملکرد مغز داشته باشد اگر به شیوه نادرست و یا در زمان نادرست انجام شود می تواند عواقب خیلی جدی در پی داشته باشد و از انجایی که مغز مورد هدف قرار میگرید اگر می خواهید شیوه های نوروتراپی را امتحان کنید حتما از قبل با پزشک مربوطه در ارتباط باشید.

علاوه بر این توجه داشته باشید اگر مغز درحالی باشد که ظریف ، شکننده یا بیش از حد احساسی محسوب شود هر نوع نوروتراپی می تواند عواقب منفی به همراه داشته باشد. با تمامی این اوصاف به نظر میرسد بعید باشد آسیب پایداری ایجاد کند.

نوروتراپی عمدتا عواقبی ندارد

جمع بندی مطالب 

نوروتراپی یک شیوه درمانی مخصوص است که با استفاده از محرک های بیرونی و یا درمانی انجام می شود. این شیوه درمانی می تواند برای بسیاری از بیماری های روحی روانی ، اضطراب و استرس مناسب باشد اما در برخی حالت که ممکن است شخص در حالتی بسیار شکننده یا احساسی باشد که می تواند عواقب منفی نیز داشته باشد. علاوه بر این آنچه لازم است بدانید این است که نوروتراپی عمدتا عواقبی ندارد و برخی از شیوه های ان را می توانید خودتان در خانه با مشورت پزشک انجام دهید.

گردآوری : بخش روانشناسی بیتوته