چطور ورم بدن را در حاملگی کم کنیم؟
- مجموعه: بارداری و زایمان
علت ورم بدن در بارداری
راهکارهای کاهش ورم بارداری
ورم بدن یکی از شکایت‌های رایج مادران باردار است، به‌خصوص در سه‌ماهه‌ی سوم. ممکن است متوجه شوید که انگشترتان تنگ‌تر شده یا کفش‌هایتان به‌سختی پا می‌گیرند. هرچند ورم در دوران بارداری معمولاً طبیعی و بی‌خطر است، اما دانستن دلایل آن و روش‌های کاهش آن می‌تواند تا حد زیادی به احساس راحتی شما کمک کند.
در این مقاله به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم:
- علت علمی ورم در بارداری چیست
- چه عواملی باعث تشدید آن می‌شوند
- و مهم‌تر از همه: چطور می‌توان ورم بدن را به‌طور طبیعی و ایمن کاهش داد
چرا ورم در بارداری اتفاق می‌افتد؟
در دوران بارداری، بدن برای حمایت از رشد جنین دچار تغییرات زیادی می‌شود، از جمله:
افزایش حجم خون و مایعات: حجم خون مادر در بارداری حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. همچنین سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند و این باعث تجمع بیشتر مایعات در بافت‌ها می‌شود.
فشار رحم به رگ‌های خونی: رحم در حال رشد می‌تواند به رگ‌هایی مانند سیاهرگ اجوف (که خون را از اندام‌های پایینی به قلب می‌برد) فشار وارد کند، در نتیجه خون به‌سختی بازمی‌گردد و مایع در پاها و قوزک‌ها جمع می‌شود.
تغییرات هورمونی: هورمون‌هایی مانند پروژسترون باعث شل شدن دیواره‌های عروق خونی می‌شوند که به نوبه‌ی خود می‌تواند باعث نشت مایعات به فضای بین سلولی و ایجاد ورم شود.
علت ورم بدن در بارداری
در چه قسمت‌هایی از بدن ورم دیده می‌شود؟
- پاها و قوزک پا (شایع‌ترین محل)
- دست‌ها (ممکن است متوجه سفت شدن انگشتان یا تنگ شدن انگشترها شوید)
صورت و پلک‌ها
- به ندرت در ناحیه شکم یا لگن نیز احساس تورم یا سنگینی ایجاد می‌شود.
چه عواملی ورم بارداری را تشدید می‌کنند؟
- ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت بدون حرکت
- هوای گرم یا فعالیت بدنی شدید در دمای بالا
- مصرف زیاد نمک یا غذاهای شور
- مصرف ناکافی آب (بر خلاف تصور، کم‌آبی می‌تواند ورم را بدتر کند)
- بی‌تحرکی یا نشستن با پاهای آویزان به مدت طولانی
ورم بدن در بارداری
راهکارهای علمی برای کاهش ورم در بارداری
در اینجا بهترین روش‌های طبیعی، ایمن و مؤثر برای کاهش ورم را آورده‌ایم:
1. آب بیشتر بنوشید
ممکن است تصور شود که چون بدن دچار تجمع مایعات است، نباید آب زیاد بنوشید. اما حقیقت برعکس است!
نوشیدن آب کافی به بدن کمک می‌کند تا مایعات اضافی را از طریق کلیه‌ها دفع کند و ورم کاهش یابد.
مقدار توصیه‌شده: حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان در روز (در هوای گرم حتی بیشتر)
2. نمک را در رژیم غذایی کنترل کنید، نه حذف کامل
نمک زیاد باعث نگه‌داشتن آب در بدن و در نتیجه تشدید ورم می‌شود. اما حذف کامل آن نیز اشتباه است، زیرا بدن به مقدار کمی سدیم نیاز دارد.
توصیه:
- از نمک‌دانی سر سفره استفاده نکنید
- غذاهای کنسروی، فست‌فودها و تنقلات شور را کاهش دهید
- به جای نمک، از ادویه‌ها و آب‌لیمو برای طعم دادن به غذا استفاده کنید
3. ورزش سبک و روزانه انجام دهید
تحرک بدنی کمک می‌کند تا گردش خون و تخلیه مایعات بهتر انجام شود.
فعالیت‌هایی مانند:
- پیاده‌روی روزانه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه
- یوگای بارداری با مربی متخصص
- تمرین‌های کششی پاها و زانوها هنگام نشستن
هشدار: از ورزش‌های سنگین، پریدن، یا دویدن پرهیز کنید و همیشه با پزشک خود هماهنگ باشید.
4. پاهایتان را بالا بگیرید
زمانی که در حال استراحت هستید، زیر پاها یک بالش بگذارید یا به دیوار تکیه داده و پاها را بالا ببرید.
این کار به بازگشت خون به سمت قلب کمک می‌کند و از تجمع مایعات در پاها جلوگیری می‌شود.
درمان ورم پا در دوران حاملگی
5. از لباس‌های تنگ دوری کنید
پوشیدن لباس‌های تنگ در ناحیه شکم، ران یا پاها گردش خون را کاهش می‌دهد و ممکن است ورم را بدتر کند.
- از لباس‌های راحت، نخی و مخصوص بارداری استفاده کنید
- در صورت لزوم، جوراب‌های مخصوص واریس بارداری را با مشورت پزشک بپوشید
6. حمام آب گرم با نمک اپسوم
نمک اپسوم (سولفات منیزیم) خواص ضدالتهابی دارد و می‌تواند به کاهش ورم کمک کند.
روش استفاده:
- وان را با آب گرم پر کرده و ۲ فنجان نمک اپسوم به آن اضافه کنید
- ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن بنشینید
- هفته‌ای ۲ تا ۳ بار کافی است
در صورتی که پزشک توصیه نکرده یا دچار فشار خون بارداری هستید، از این روش صرف‌نظر کنید.
7. غذاهای غنی از پتاسیم بخورید
پتاسیم تعادل مایعات بدن را تنظیم می‌کند و به کاهش ورم کمک می‌نماید.
خوراکی‌های غنی از پتاسیم:
- موز
- آووکادو
- سیب‌زمینی
- عدس
- اسفناج
- ماست کم‌چرب
8. از نشستن یا ایستادن طولانی بپرهیزید
- اگر کارمند هستید یا ساعات زیادی پشت میز می‌نشینید:
- هر یک ساعت یک‌بار بلند شوید، راه بروید یا پاها را کشش دهید
- هنگام نشستن، پاها را روی یک چهارپایه قرار دهید
- اگر رانندگی طولانی دارید، هر یک ساعت توقف کرده و کمی راه بروید
راهکارهای خانگی برای کاهش ورم بارداری
چه زمانی ورم خطرناک است؟
در بیشتر موارد، ورم بارداری طبیعی است. اما گاهی می‌تواند نشانه‌ی یک مشکل جدی مانند پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) باشد.
اگر ورم همراه با موارد زیر بود، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- ورم ناگهانی و شدید (مخصوصاً در دست‌ها و صورت)
- سردرد شدید
- تاری دید یا لکه‌بینی
- درد در ناحیه بالای شکم
- کاهش ناگهانی ادرار
- افزایش سریع وزن
چه زمانی ورم حاملگی خطرناک است
سوالات متداول درباره کاهش ورم در بارداری
1. آیا ورم در بارداری طبیعی است؟
بله، در بیشتر موارد ورم (به‌ویژه در پاها و قوزک پا) طبیعی و ناشی از تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و فشار رحم بر روی رگ‌هاست.
2. چه زمانی ورم در بارداری خطرناک می‌شود؟
اگر ورم ناگهانی، شدید، یا فقط در یک سمت بدن باشد و با علائمی مانند سردرد شدید، تاری دید، درد در شکم یا کاهش ادرار همراه باشد، ممکن است نشانه پره‌اکلامپسی باشد و باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
3. آیا نوشیدن زیاد آب ورم را بیشتر نمی‌کند؟
خیر. نوشیدن آب زیاد کمک می‌کند تا مایعات اضافی و سموم از بدن دفع شوند و در واقع به کاهش ورم کمک می‌کند.
4. آیا ماساژ پا در بارداری برای کاهش ورم مفید است؟
بله، ماساژ ملایم پاها با روغن‌های گیاهی مانند روغن بادام یا نارگیل می‌تواند گردش خون را بهبود دهد و به کاهش ورم کمک کند. البته ماساژ باید توسط فرد آشنا به شرایط بارداری انجام شود.
5. آیا بالا بردن پاها واقعاً مؤثر است؟
بله. قرار دادن پاها بالاتر از سطح قلب باعث کاهش فشار روی رگ‌ها و تخلیه راحت‌تر مایعات از اندام‌های تحتانی می‌شود.
6. چه غذاهایی برای کاهش ورم بارداری مناسب هستند؟
خوراکی‌های غنی از پتاسیم مثل موز، آووکادو، سیب‌زمینی، اسفناج
میوه‌ها و سبزیجات تازه
غذاهای کم‌نمک و بدون افزودنی‌های فرآوری‌شده
پروتئین‌های سالم مثل تخم‌مرغ، گوشت سفید و حبوبات
7. آیا جوراب واریس برای کاهش ورم مفید است؟
بله، استفاده از جوراب‌های مخصوص بارداری (فشاری) می‌تواند از تجمع مایعات در پاها جلوگیری کند. توصیه می‌شود صبح قبل از بیرون آمدن از رختخواب پوشیده شوند.
8. چه ورزش‌هایی برای کاهش ورم مناسب هستند؟
پیاده‌روی ملایم
یوگای بارداری
حرکات کششی ملایم پا و قوزک
همیشه پیش از شروع ورزش با پزشک مشورت کنید.
9. آیا کمبود مواد مغذی می‌تواند باعث ورم شود؟
در برخی موارد، کمبود پروتئین، پتاسیم یا منیزیم ممکن است به احتباس آب و ورم منجر شود. یک رژیم متعادل و متنوع به جلوگیری از این مشکل کمک می‌کند.
10. آیا خوابیدن به پهلو ورم را کاهش می‌دهد؟
بله، خوابیدن به پهلوی چپ به بهبود جریان خون و کاهش فشار بر رگ‌های بزرگ کمک می‌کند و ممکن است ورم پا و صورت را کمتر کند.
جمع‌بندی:
ورم در دوران بارداری بخشی طبیعی از فرآیند رشد جنین و تغییرات بدن شماست. اما با رعایت چند نکته ساده، می‌توان آن را کاهش داد و احساس بهتری داشت.
نوشیدن آب کافی، تغذیه سالم، ورزش منظم و مراقبت از خود می‌تواند تفاوت زیادی ایجاد کند.
به بدن خود گوش دهید و هیچ‌گاه نگرانی یا علائم غیرعادی را نادیده نگیرید. مشاوره با پزشک یا مامای خود همیشه بهترین تصمیم است.
گردآوری: بخش زناشویی بیتوته
