یک ملت، میراثدار خالق نوای هزاردستان

مجموعه: اخبار فرهنگی و هنری

تاریخ انتشار : دوشنبه, 13 اسفند 1397 14:13

 مرتضی حنانه (۱۱ اسفند ۱۳۰۱ تهران - ۲۴ مهر ۱۳۶۸ تهران) از یک جهت در میان موسیقیدانان ایرانی واجد نوعی تفاوت است. او از معدود هنرمندانی است که جدیت و پشتکار را مقدم بر نبوغ و استعداد می‌شمارد و جمله معروفی دارد از این قرار که «با کارِ جدی می‌توان جای نبوغ را گرفت.» حافظه شنیداری ایرانیان، مرتضی حنانه را با نوای دل‌انگیز موسیقی سریال «هزار دستان» می‎شناسد اما کارنامه او شامل آثار و نیز حضورش در مقام مدرس موسیقی، بسیار فراتر از اینهاست.

حنانه پیش از مرگ خود، مسئولیت حفظ و انتشار آثار خود را به علی برلیانی که از هنرجویانش بود، سپرد. انتخابی که گواهی است بر نزدیکی شاگرد و استاد به یکدیگر. به مناسبت نودوششمین سالروز تولد این موسیقیدان فقید با وصی آثارش درباره او گفت‌وگو کردیم.

به گواه مستندات موجود، شما نزدیک‌‎ترین فرد به زنده‌یاد حنانه در میان کسانی هستید که با ایشان کار کردند. چطور شد که شما را وصی آثار خود قرار دادند؟
دوران متوسطه من در هنرستان در دهه ۵۰ شمسی مصادف با وقتی بود که کلاس‌های سازشناسی با تدریس استاد حنانه برگزار می‌شد. عده زیادی از موسیقیدانان جوان آن دهه از این کلاس‌ها بهره جستند و من پس از آشنایی با ایشان در این کلاس‌ها و شنیدن آثار ایشان با اجرای ارکستر فارابی، کیفیت و اصالتی در هنر ایشان یافتم که مرا بر آن داشت که پس از اتمام دوره متوسطه آهنگسازی با استاد مصطفی کمال پورتراب برای ادامه تحصیل در دوره عالی آهنگسازی زنده‌یاد حنانه را به‌عنوان استاد آهنگسازی دوره عالی انتخاب کنم. پس از آن به سبب تشابه نظری در برخورد با موسیقی و فرهنگ به‌عنوان دستیار ایشان شروع به‌کار کردم و این رویه با خوبی و موفقیت تا پایان عمر ایشان ادامه پیدا کرد. البته این آثار متعلق به ملت ایران است و هرکسی که ارزش‌شان را درک کند، می‌تواند امین و وصی استاد باشد و برای حفظ و ارائه این آثار آستین بالا بزند. چون ارائه این آثار آن‌طور که درخور ارزش معنوی‌شان باشد با هزینه شخصی یک نفر ممکن نیست.

به نظر شما اهمیت ایشان در موسیقی ایران در چه بود. کدام ویژگی‌های شخصیتی و هنری ایشان را برجسته‌تر یافتید؟
ایشان با جدیت و تفکر سعی می‌کردند آنچه را فرهنگ میراث دارش بودند با دانش و تکنیک منحصر به فرد خود در موسیقی به نحوی شایسته ارائه دهند تا اثری ارزشمند از دوران خود برای آیندگان باقی بگذارند. همیشه می‌خواستند آثارشان برای کسانی که دغدغه تعالی هنر و فرهنگ دارند و برای آن تلاش می‌کنند، انگیزه‎ بخش و قابل‌کنکاش باشد. ضمن اینکه دوست داشتند آثارشان برای مردم عام هم قابل‎درک و جذاب باشد. آزار می‌دید از اینکه بعضی از هنرمندان در ارائه دانسته‌های خود تنگ‌نظری می‌کنند. ‌

حتی در مقدمه کتاب «ملودی و شیوه ساختن آن» اشاره کرده‌اند که عذاب فکری ناشی از خودداری بعضی‌ها از ارائه دانسته‌هایشان به دیگران طی ۳۰ سال تدریس در هنرستان عالی موسیقی، هرگز رهایشان نکرد. زیراکه در تمام آن سال‌ها پیوسته شاهد چنین برخوردی از سوی بعضی از هنرمندان با هنرجویان بوده‌اند.

 طی سال‌هایی که با ایشان کار کردید، در زندگی و هنر چه چیزهایی از ایشان آموختید؟
نصایح و گلایه‌های استادم به من آموخت که زیبایی بی‌زوال در صفا و راستی و بخشندگی جای دارد نه در تنگ‌نظری‌ها. از ایشان آموختم در اثری که می‌نویسم خودم باشم. طوری که شعور و خرد اثرم متفاوت با دیگران حس شود و حالت موسیقی جدی داشته باشد. آموختم که از موسیقی سبُک، مصرفی و عوام پسند، چه به لحاظ هنری و چه از نظر شخصی دوری کنم. اینها آموزه‌هایی است که سال‌ها با آنها زندگی و کار کرده‌ام و تا همیشه هم با من خواهند ماند.

من به استاد نزدیک بودم و ایشان زندگی مرا به عین می‌دیدند و می‌گفتند سرنوشتی که داشته‌اند، انگار در مورد هنرجویشان که من باشم، دارد تکرار می‌شود. به هر حال من به استاد حنانه دینی دارم که تلاش می‌کنم بتوانم آن دین را بدرستی ادا کنم. اثری هم که با نام «به یاد حنانه» در اردیبهشت ماه ۹۸ در نمایشگاه کتاب تهران توسط انتشارات چنگ رونمایی خواهد شد، قدم کوچکی است در مسیر این ادای دین.