کوروش احمدی: گذشت بیش از یک ماه و عدم ارائه خبری رسمی در مورد مذاکرات اخیر ایران و آمریکا موجب ابهام در مورد نتایج آن است

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : یکشنبه, 21 خرداد 1402 00:17

به گزارش انتخاب، گزارش های اخیر آکسیوس و رویترز پیرامون گفتگو های میان ایران و غرب درباره مسائل هسته ای، تحریم و توافق موقت به گمانه زنی ها درباره احتمال دست یافتن به توافق موقت و آزاد شدن منابع ارزی ایران در کنار رفع برخی تحریم دامن زده است. از سوی دیگر مشخص نیست جزئیات این گفتگو ها و توافق احتمالی چیست زیرا نه طرف ایرانی و نه طرف غربی هیچ اطلاعات کم و زیادی درباره این موضوع منتشر نشده اند.

در ادامه گفتگو کردیم با کوروش احمدی، دیپلمات سابق در سازمان ملل، که در ادامه مشروح آن را می خوانیم:

*اخبار اکسیوس و رویترز نشان میدهد صحبت از توافق موقت جدی شده است،بنظر شما این گمانه زنی ها تا چه حد می تواند منتهی به نتیجه باشد؟

اظهار اطلاع اکسیوس و رویترز در مورد انجام مذاکراتی غیرمستقیم در عمان بین ایران و آمریکا قاعدتا باید درست باشد یا حداقل امیدواریم درست باشد، هر چند سخنگوی کاخ سفید "هر گونه گزارشی در مورد هر گونه توافق موقتی را جعلی" اعلام کرده است. می دانیم که اوضاع اقتصادی کشور که از جمله در نرخ شتابان تورم و کاهش شدید سرمایه گذاری و فرار سرمایه و افزایش میل به مهاجرت بازتاب دارد، ایجاب می کند که کاری صورت گیرد. از آنجا که با گذشت نزدیک به دو سال از عمر دولت سیزدهم، هنوز خبری از مدیریت بهینه امور نیست، در نتیجه چاره ای نیست جز انتظار گشایشی در سیاست خارجی. اگر این مذاکرات آنطور که اکسیوس می گوید در حوالی 8 می انجام شده باشد، گذشت بیش از یک ماه و عدم ارائه خبری رسمی در مورد آن موجب ابهام در مورد نتایج آن است.

* در مذاکرات مطرح شده عموما چه مباحثی میان ایران و امریکا محل بحث است؟

آکسیوس مدعی است که تاکید آمریکا در این مذاکرات بر 4 محور است، کند کردن شتاب غنی سازی و سطح آن، نظارت آژانس در قالب پروتکل الحاقی، "رفتار منطقه ای ایران" و ربط ایران با جنگ اوکراین. اگر این گزارش ها درست باشد، از یک جهت جای امیدواری است و آن اینکه دیگر بر خلاف برجام تمرکز صرفا بر برنامه هسته ای نیست. می دانیم که برجام یک توافق تک موضوعی است و همین امر یکی از بزرگترین نقاط ضعف برجام بود. چرا که تحولات در دیگر پرونده های باز در رابطه ایران و آمریکا همیشه می توانست برجام را با مشکل مواجه کند حتی در صورت عدم خروج آمریکا از آن.  نکته دیگری که اکسیوس به آن اشاره کرده "مذاکراتی در آینده با هدف نیل به یک توافق جدید هسته ای" است. صرفنظر از درستی یا نادرسی خبر اکسیوس، از بسیار قبل تر سخن از این بوده که برجام ممکن است دیگر پاسخ گوی شرایط جدید نباشد و مذاکره با هدف روزآمد کردن آن یا انعقاد یک توافق جامع که شامل پرونده های دیگر باشد، نیز لازم باشد.

*تمایل امریکایی ها برای مذاکره ناشی از چیست؟از سوی دیگر شاهد کتمان امریکایی ها و بعضا بی میلی انها نیز هستیم،این میلی با توجه به مذاکرات نشانه چیست؟

آمریکا همیشه گفته است که از یک سو نگران دستیابی ایران به سلاح هسته ای است و از سوی دیگر اقدام نظامی علیه ایران در این رابطه را اقدامی با ریسک بالا و اثرات منطقه ای و داخلی گسترده و غیرقابل پیش بینی دانسته و لذا کوشیده تا بلکه از طرق دیپلماتیک مشکل را حل کند. و اما بی میلی آمریکا ظاهرا در ارتباط با احیای برجام 1394 و رفع تحریم های مقرر در آن است. سخن از این است که آمریکا ممکن است از احیای برجام 1394 یا سودمند بودن آن برای اهدافش هم به دلایل فنی و هم به دلایل سیاسی منصرف یا ناامید شده باشد. به لحاظ فنی محتمل است که با توجه به توسعه برنامه هسته ای ایران طی 4 سال  گذشته، آمریکا از اینکه بتواند همان زمان گریز یک ساله را احیا کند، ناامید شده و در فکر یک توافق موقت با هدف کسب فرصت برای یک توافق جامع با ایران باشد. به لحاظ سیاسی نیز برخی عوامل مانند مانند جنگ اوکراین، اعتراضات در ایران در پائیز گذشته و بازتاب سیاسی آن در اروپا و مسائل سیاست داخلی آمریکا و شروع انتخابات از شش ماه دیگر در آمریکا و ... ممکن است آمریکا را در مورد رفع تحریم های مقرر شده در برجام بی میل کرده باشد. از این رو آمریکا طی ماههای اخیر از "نه برجام نه بحران" صحبت کرده و همزمان بر راه حل دیپلماتیک تاکید کرده است. موضع ملایم تر آمریکا در جریان اجلاس اخیر شورای حکام آژانس نسبت به اروپا فاکتور قابل توجهی است که ممکن است حاکی از تمایل آمریکا برای توافق با ایران باشد. نکته قابل توجه دیگر این است که در صورت مطرح بودن توافق موقتی بین ایران و آمریکا تکلیف بقیه اعضای5+1 چه خواهد شد. البته هیچ گاه تردیدی نبوده که مشکل موجود مشکلی است بین ایران و آمریکا و هیچگاه ربط چندانی به دیگر کشورها، بخصوص روسیه و چین، نداشته است.

*توافق‌موقت تا چه حد مطلوب ایران است و چقدر امکان دارد به یک توافق جامع‌برسد؟

توافق موقت طی یکی دو سال گذشته به عنوان یک گزینه مطلوب مد نظر آمریکا بوده است. نفع این گزینه برای آمریکا این است که ممکن است سطح غنی سازی در ایران را در حد پائینی مثلا 20 درصد تثبیت کند و از نظر آمریکا خطر رسیدن غنی سازی به 90 درصد منتفی شود و در نتیجه آنچه را که آمریکا تهدید رفتن ایران به سوی ساخت بمب اتمی می شمرد، منتفی نماید. آمریکا ظاهرا خواستار اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران برای نظارت بیشر بر برنامه اتمی اش نیز هست. گزینه توافق موقت حداقل تا کنون هیچ گاه مطلوب ایران نبوده است. چرا که فرض بر این است که در ازای آن تنها امتیازات محدودی مانند آزاد سازی سپرده های ایران در چند کشور و تعدیل برخی تحریم ها ممکن است در دستور کار باشد. در حالیکه در مقابل اهرم فشار ایران برای لغو کامل تحریم ها را از ایران می گیرد و به  نوعی تحریم ها را همیشگی می کند. البته در چنین صورتی ایران همواره این امکان را خواهد داشت که برنامه هسته ای خود را در عمق و کیفیت گسترش دهد. البته همچنان این سوال باقی می ماند که یک برنامه هسته ای با ذخیره بالایی از اورانیوم غنی شده در شرایطی که اثرات سوء تحریم ها بر اقتصاد همچنان باقی باشد، چه حاصلی برای کشور ممکن است داشته باشد. بعلاوه، توافق موقتی با این مختصات اگر چه می تواند موجب آزاد سازی سپرده های ایران و احتمالا آزاد سازی صدور مغادیری نفت بشود، اما مشکل عادی شدن روابط اقتصادی ایران با جهان و سرمایه گذاری و بهبود دورنما را حل نخواهد کرد. اینها تا کنون از جمله دلایل مخالفت ایران با یک توافق موقت بوده است. با این حال اگر این اخبار جدید درست باشد، ممکن است برخی نیازهای فوری موجب تعدیل مواضع ایران شده باشد. البته امکان گذر از یک توافق موقت به یک توافق جامع همیشه وجود  دارد، کما اینکه توافق موقت ژنو در نوامبر 2013 که طی آن طرفین در مورد توقف بخشی از برنامه هسته ای ایران در ازای تعلیق بخشی از تحریم ها علیه ایران توافق کردند، راه را برای توافق دائمی در ژوئیه 2015 باز کرد. سوال این است که آن انرژی و درک مشترک و تفاهمی که در آن زمان شکل گرفته بود، در این زمان نیز می تواند ایجاد شود یا خیر. یکی از سوال های مهم در ارتباط با یک توافق موقت این است که تکلیف قطعنامه 2231 و "مکانیسم ماشه" و نیز بندهای غروب در آن در اکتبر امسال برای رفع تحریم های موشکی و اکتبر 2025 برای رفع تحریم های هسته ای و خارج شدن برنامه هسته ایران از دستور کار شورای امنیت چه خواهد بود.