نماینده مجلس: اگر آب زاینده رود منتقل نشود، اصفهان از انتقال آب بی‌نیاز است/ آمار تکان دهنده از فرونشست زمین
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : سه شنبه, 30 فروردين 1401 17:46
به گزارش ایسنا، عباس مقتدایی در جلسه علنی امروز (سه‌شنبه) مجلس شورای اسلامی در تذکر ماده ۷۵ آیین‌نامه داخلی مجلس گفت: اصفهان یک شهر و منطقه ملی و شناخته شده جهانی است. از آنجایی که آب زاینده‌رود را در سال‌های گذشته به بیرون حوزه منتقل کرده‌اند، اکنون نیازمند آب شدیم، اگر آب از زاینده‌رود برداشت نشود و به سایر استان‌ها منتقل نشود، اصفهان نیازمند انتقال آب نیست.
نماینده مردم اصفهان در مجلس یازدهم با بیان اینکه دخالت‌های انسانی و مدیریتی زاینده‌رود را تا مرز نابودی پیش برده است، ادامه داد: اکنون فرونشست زمین اصفهان را به خطر انداخته است. فرونشست سالانه حدود ۱۶ سانتی‌متر، ابنیه تاریخی این دیار را نابود می‌کند و این موضوع غیرقابل برگشت است.
چرا باید حق آبه تاریخی اصفهان نادیده گرفته شود؟
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خطاب به رئیس جمهور گفت: تمام ایران و اصفهان از شما توقع دارند اهمیت این موضوع را در کانون توجه قرار دهید. اگر دولت به این موضوع رسیدگی کند، نیازی نیست که نمایندگان در مجلس با یکدیگر در این زمینه صحبت کرده و فردی اظهارنظری داشته باشد که من امروز به دنبال جواب به این اظهارات باشم. وزیر نیرو باید با جدیت و سرعت به این موضوع ورود کند؛ زیرا حوزه آبریز زاینده‌رود دو استان اصلی دارد؛ یکی از این استان‌ها که اصفهان است ۹۸ درصد جمعیت را دارد و دیگری دو درصد. اصفهان ۹۳ درصد وسعت زمین‌های کشت را دارد و دیگری ۷ درصد. چرا باید حق آبه تاریخی و مستند اصفهان نادیده گرفته شود؟
وی با بیان اینکه صدها روستا در اصفهان با تانکر آبرسانی می‌شود، گفت: زمانی که غیرقانونی بودن آب بن و بروجن مطرح می‌شود، منظور مخالفت با منطقه‌ای نیست. سازمان محیط زیست اعلام کرده بندهای متعدد بالا دست بر رودخانه موجب اختلال شده است. در حال حاضر صدها روستا با تانکر آبرسانی می‌شوند و ما باید برای موضوع آب درخواست‌های بسیار داشته باشیم. ما هیچ هیاهویی نکردیم و حرف منطقی داریم. از وزیر نیرو، شورای عالی آب و رئیس جمهور برای احقاق حق و اجرای قانون کمک می‌خواهیم.
***
اجرای طرح بن-بروجن مانع تحویل حقابه به کشاورزان اصفهانی می‌شود
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: سال گذشته زاینده‌رود از ۳۶۵ روز سال، ۳۴۵ روز را به‌صورت خشک تجربه کرد، بنابراین اگر طرح بن-بروجن به طور کامل اجرا شود، حتی دیگر حقابه ده یا بیست روزه کشاورزان تحویل داده نخواهد شد.
مهدی بصیری در گفت‌وگو با ایسنا درباره اجرای فاز اضطراری طرح بن- بروجن، اظهار کرد: ظاهراً هر کس به غیر از حقابه‌داران مجاز به برداشت آب از زاینده‌رود است و تنها نباید سهم حقابه‌داران را تحویل دهیم، از سوی دیگر هیچ کس حق ندارد آبی به زاینده رود بیاورد.
وی توضیح داد: دائماً می‌گویند آب نیست، اما وزارت نیرو همچنان مجوز برداشت آب از حوضه خشک زاینده‌رود را می‌دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اعتقاد بر اینکه اصل مهم این اتفاقات به فولاد برمی‌گردد، توضیح داد: فولاد مبارکه ۶۹ درصد در فولاد سپیددشت سرمایه‌گذاری کرده است و به نوعی فشاری که این مجموعه بر اصفهان وارد کرده را تاکنون هیچ مجموعه‌ای وارد نکرده است.
وی با بیان اینکه طرح بن-بروجن تنها برای تامین آب شرب نیست، بلکه تامین آب دیگر بخش‌ها نیز از اهداف این طرح آبرسانی است، اضافه کرد: متأسفانه در ایران آب شیرین درجه یک مورد نیاز بخش شرب، کشاورزی و حتی حقابه محیط زیست را صرف صنعت و فولاد می‌کنند و در نهایت با صادرات فولاد تولیدی را به خارج کشور، آب را به‌صورت مجازی صادر می‌کنیم.
بصیری البته گفت: اگر تولید فولاد کشور به میزان نیاز داخل بود مشکلی نبود، اما نباید میزان تولید به حدی باشد که منجر به صادرات آب مجازی شود، البته این کار اگر با تکنولوژی و ارزش افزوده بالایی صورت می‌گرفت، ایرادی نداشت.
وی تاکید کرد: سال گذشته زاینده‌رود از ۳۶۵ روز سال، ۳۴۵ روز را به‌صورت خشک تجربه کرد، بنابراین اگر طرح بن-بروجن به طور کامل اجرا شود، حتی دیگر حقابه ده یا بیست روزه کشاورزان تحویل داده نخواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه کمبود آب حوضه زاینده‌رود پیش از اجرای طرح بن-بروجن بالا بود، گفت: اجرای طرح انتقال آب بهشت آباد و تونل سوم کوهرنگ تنها جوابگوی یک سوم کمبود آبی اصفهان است، این در حالی است که وزارت نیرو طرح‌های انتقال آب به یزد، صنایع و دیگر استان‌ها را از محل حقابه کشاورزان اصفهان تخصیص داده است و اکنون نه تنها طرح‌های آبرسانی اجرا نشده، بلکه برداشت آب از حوضه زاینده‌رود همچنان ادامه دارد.
***
فرونشست زمین بلای جان تأسیسات اصفهان
کارشناسان بر این باورند که با تداوم برداشت آب از دشت اصفهان- برخوار، دیر یا زود اصفهان تحت تأثیر فرونشست زمین قرار می‌گیرد که یکی از آثار آن آسیب رساندن به خطوط انتقال آب، فاضلاب گاز و سوخت است.
زنگ خطر فرونشست زمین مدت‌هاست در دشت اصفهان - برخوار به صدا درآمده است، اگرچه کارشناسان از مدت‌ها پیش نسبت به وضعیت پیش‌رونده این پدیده هشدار داده‌اند، اما به خصوص طی چند سال اخیر با نمایان شدن ترک‌های بسیار بر سقف و دیواره‌های منازل مسکونی اصفهانی‌ها و حتی ریزش خیابان‌های شهر اصفهان، صدای آژیر قرمز فرونشست بلند شده است.
پیشتر نیز کارشناسان از رسیدن نشانه‌های فرونشست زمین به قلب شهر اصفهان و خانه‌های مردم در خیابان‌های مختلف و همچنین مناطق ۱۵ و ۱۲ و۱۱ و ۱۰ و ۷، ۱۴ شهرداری اصفهان در مدت دو سال خبر داده و هشدار داده بودند که اگر زمانی فرونشست زمین رخ دهد زمین به راحتی فرو می‌ریزد و اگر برای احیای زاینده‌رود فکری نکنیم، در آینده‌ای نزدیک احتمال می‌رود به یک باره زمین و خانه‌هایمان در زمین فرو بریزد.
سال گذشته غلامحسین عسکری، رئیس سابق سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان، از احتمال وقوع فاجعه‌ای جبران ناپذیر با وقوع پدیده فرونشست زمین در اصفهان خبر داده و به ایسنا گفته بود که با افزایش برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی و زاینده‌رود، نه تنها ساختمان‌های قدیمی، بلکه ساختمان‌های تازه احداث نیز از ناحیه فرونشست زمین دچار آسیب و خسارت شده‌اند و اگر پدیده فرونشست زمین جدی گرفته نشود با وقوع آن و آسیب به خطوط گاز، شاهد فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر در اصفهان خواهیم بود.
اگرچه مدیریت استان اصفهان، موضوع فرونشست زمین را با اقدامات و جلساتی که برگزار کرده‌اند، تحت کنترل می‌دادند و تأکید بیش از حد بر این موضوع را به نوعی سرمایه‌گریزی از اصفهان عنوان می‌کنند، اما به عقیده کارشناسان وقوع سه حادثه ریزش خیابان‌های آمادگاه، آپادانا و نظر به دلیل نشست لوله‌های فاضلاب از ابتدای امسال تاکنون نشانه‌های پیشروی فرونشست زمین است که اگر جدی گرفته نشود، ممکن است شاهد اتفاقاتی بدتر از این و حتی حوادث جانی هم باشیم.
یکی از موانع موجود در عدم تحقق توسعه پایدار شهری پدیده فرونشست زمین در سکونت‌گاه‌های شهری است؛ این آفت شهری که بر اثر مصرف بی‌رویه منابع آب زیرزمینی به وجود آمده باعث بروز مشکلات متعددی در فضاهای عمومی و خصوصی و همچنین کلانشهرها شده است. در شهر اصفهان باتوجه به توپوگرافی زمین و باتوجه به شیب کم شبکه فاضلاب شهر اصفهان در خطوط شرقی و غربی، پدیده فرونشست زمین باعث تغییر شیب در این خطوط شده که باعث ایجاد رسوب در فاضلاب شبکه شده که بعضاً عدم هدایت فاضلاب باعث متصاعد شدن گاز H۲S در فضای معابر و محلات شده است.
در هفته‌های اخیر برخی نقاط پرتردد کلانشهر اصفهان به سبب فرسودگی و قدمت شبکه جمع‌آوری فاضلاب دچار شکستگی و فرونشست شد که به گفته شیشه فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، ۳۰۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب شهر اصفهان به دلیل قدمت فرسودگی و خوردگی و مخاطرات ناشی از فرونشست زمین نیاز به بازسازی دارد.
مدیر پروژه بازرسی و بازسازی شبکه فرسوده فاضلاب اصفهان نیز در این باره با بیان اینکه شبکه فاضلاب اصفهان سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر طول دارد و با قدمت ۵۵ ساله در بسیاری از نقاط با خوردگی و فرسودگی روبه روست، اعلام کرد که از سال ۹۴ تاکنون ۱۱۰ نقطه آسیب دیده شبکه فاضلاب این کلانشهر، بهسازی، رفع عیب و نوسازی شده است.
اثرات نامطلوب فرونشست زمین بر تأسیسات شهری
اما به عقیده بهرام نادی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد، سازه‌های مختلفی بر روی دشت اصفهان قرار دارد که به‌طور متوالی تحت اثر فرونشست زمین قرار دارند و لازم است اثرات فرونشست بر روی آنها بررسی شود. در طراحی خطوط مترو موضوع فرونشست در نظر نگرفته نشده، همچنین در اصفهان می‌توان اثرات نامطلوب این پدیده را بر تأسیسات شهری ازجمله لوله‌های گاز را مشاهده کرد. درحالی‌که طی سال‌های اخیر، اثرات نامطلوب افت شدید آب زیرزمینی و درنتیجه فرونشست زمین بر وقوع سیلاب، سازه‌ها، تأسیسات زیرزمینی و شریان‌های حیاتی ازجمله راه‌ها، راه‌آهن، فرودگاه و لوله‌های انتقال سوخت مشاهده می‌شود، اما آیین‌نامه ملی و بین‌المللی برای طراحی سازه‌ها در برابر فرونشست زمین تدوین نگردیده و شاید دلیل مهم آن الزام به کنترل آب زیرزمینی و عدم تخریب محیط‌زیست به جای مهار اثرات آن است.
او با اعتقاد بر اینکه فرونشست زمین می‌تواند بر لوله‌های انتقال آب یا فاضلاب اثرگذار باشد و ممکن است اثر پدیده فرونشست سبب ایجاد تغییر شکل، جدایش و شکست اتصالات و در نتیجه نشتی لوله‌های آب و یا فاضلاب شود. باید توجه داشت که خط لوله فاضلابی که از منطقه شهری به سمت شمال شهر می‌رود همواره از یک‌سری مقاطع منفک تشکیل شده که در طول مسیر ممکن است درزها باز شود و با نشستی آب و فاضلاب، فرونشست موضعی در سطح زمین رخ دهد.
برداشت از آبخوان اصفهان بدون تغذیه آن
همچنین مدیرکل سازمان زمین شناسی استان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، درباره فروریزش‌های اخیر در خیابان‌های مختلف اصفهان، اظهار کرد: تا زمانی که از آبخوان دشت اصفهان- برخوار برداشت داشته باشیم بدون آنکه تغذیه‌ای صورت بگیرد همچنان با فرونشست‌های موضعی که اصطلاحا به آن فروریزش می‌گویند، مواجه خواهیم بود.
رضا اسلامی با بیان اینکه در حال حاضر ما ۶۵ درصد منابع آبی آبخوان را مصرف کردیم، تاکید کرد: تنها ۳۵ درصد موجودی بانک آب این آبخوانی که در حال حاضر شرب جمعیت دو و نیم میلیون نفری شهر اصفهان بدان وابسته شده است، باقی مانده که هر چه به عمق برویم از کیفیت آن نیز کاسته خواهد شد و نه تنها برای کشاورزی بلکه برای شرب نیز مناسب نخواهد بود.
مدیرکل سازمان زمین شناسی استان اصفهان با تاکید بر اینکه دشت اصفهان برخوار در حال فرونشست است، گفت: آخرین نرخ سالیانه فرونشست زمین در سال ۱۴۰۰ که توسط ابزار دقیق (دستگاه های GPS دو فرکانس) به دست آمده بیشینه نرخ را ۱۸۵ میلیمتر در مناطق شمالی اصفهان محاسبه کرده است.
وی افزود: آنچه طی بیست روز در مناطق مرکزی اصفهان خیابان‌های آمادگاه شرقی، آپادانا و نظر اتفاق افتاد سه فرو ریزش بود که توسط کارشناسان آب و فاضلاب علت آن نشت آب حاصل از پوسیدگی خطوط لوله فاضلاب عنوان شد، اما موضوعی که جای سوال و مورد مناقشه است، علت این شکستگی‌ها چه می‌تواند باشد.
اسلامی تاکید کرد: یکی از اثرات فرونشست آسیب رساندن به خطوط انتقال آب، فاضلاب، گاز، سوخت و هر آنچه که در زیر دشتی که تحت تاثیر فرونشست باشد، است.
وی با اعتقاد بر اینکه به علت اختلاف تنشی که در این دشت وجود دارد بدین معنا که مناطق شمالی اصفهان به دلیل ضخامت زیاد آبرفت ریزدانه نشست بیشتری می‌کند و مناطق جنوبی به دلیل ضخامت کم آبرفت که در این مناطق عموماً بین ۳۰ تا ۴۰ متر است و عمده آن نیز رسوبات دانه درشت که معمولا نشست در آنها بسیار کم است، کششی به وجود می‌آید و این خطوط از محل اتصالات‌شان که نقاط ضعف آن است، گسیخته می‌شوند.
موضوع فرونشست زمین را نباید با قاطعیت رد کنیم
مدیرکل سازمان زمین شناسی استان اصفهان اضافه کرد: البته به دلیل تغییر سطح رسوبات زیر خطوط نیز که به علت نشست‌های نامتقارن روی می‌دهد نیز این خطوط شکسته می‌شوند، در هر حال علت اصلی این موضوع فرونشست زمین در اصفهان است.
وی گفت: اینکه برخی با قاطعیت موضوع فرونشست زمین را رد می‌کنند و به نوعی موضوع فرونشست زمین را کم اهمیت جلو می‌دهیم، جای سوال دارد.
اسلامی یادآور شد: چند سال پیش در همین محدوده در تقاطع نظر و شیخ صدوق نیز شاهد فروریزش این چنینی بودیم که در آن زمان شاید تعداد این اتفاقات در سال از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رفت، اما وقوع چندین حادثه فروریزش که عدد آنها از تعداد انگشتان دست در حال بیشتر شدن است، جای تامل بیشتری دارد و نمی‌توان تمام این اتفاقات را به پوسیدگی خطوط انتقال آب یا گازهای فاضلاب نسبت داد به نوعی که گویی زیر شهر اصفهان لوله‌کشی شده باشد و هر آن با آسیب این خطوط ما شاهد فروریزش‌ها باشیم.
وی با بیان اینکه خوشبختانه تاکنون هیچ یک از این فروریزش‌ها با خطرات جانی همراه نبوده است، گفت: بحران فرونشست زمین که کم‌کم به فاجعه فرونشست تبدیل می‌شود جز لاینفک موضوعات اصفهان است که از تمام موضوعات همچون کم آبی، کاهش رشد و پیری جمعیت، مشکلات کشاورزان، سرمایه گریزی و ... با اهمیت است.
آغاز روند تدریجی مرگ آبخوان اصفهان-برخوار
مدیرکل سازمان زمین شناسی استان اصفهان با تأکید بر اینکه فرونشست زمین هم منابع آبی را در خطر نابودی قرار داده و هم زمین زیر پایمان را سست کرد که در این شرایط موضوع فرونشست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اظهار کرد: در حال حاضر روند تدریجی مرگ آبخوان طی چند سال گذشته آغاز شده است و اگر مرگ کامل اتفاق بیفتد (بدین معنا که تمام فضای ذرات خاک که منابع ذخیره کننده آب هستند پس از تخلیه آب موجود به دلیل برداشت‌های بی رویه بر اثر وزن طبقات بالایی این فضا متراکم شده و دیگر این فضا قابل برگشت نخواهد بود که اصطلاحاً مرگ آبخوان می‌گویند) دیگر تمام این این مناقشات بر سر جریان دائمی زاینده‌رود بی‌نتیجه خواهد بود، چرا که ما جریان حداقلی زاینده‌رود را برای حفظ شرایط موجود نیاز داریم.
وی ادامه داد: با حفظ جریان زاینده‌رود لایه شن درشت دانه میانی که ضخامتی متوسط ان در حدود بیست متر است، آبگیری می‌کند که آبگیری کامل آن ممکن است چندین سال به طول بینجامد از طرفی با عدم برداشت آب از آبخوان، ذخیره آب ۳۵ درصدی آن برای آیندگان حفظ خواهد شد.
اسلامی با تأکید بر اینکه برای جلوگیری از پیشروی فرونشست زمین و جریان زاینده‌رود نیاز به عزمی ملی داریم و تنها راه حفظ باغ شهر اصفهان همین موضوع است، تصریح کرد: باید تا دیر نشده اقدام عملی کنیم، چراکه اولاً فرونشست استراحت نمی‌کنند و تا مادامی که برداشت آب از آبخوان وجود دارد، فرونشست زمین به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
وی تاکید کرد: به طور قطع فرونشست زمین گزینشی عمل نمی‌کند و برایش تفاوتی ندارد که سازه‌ای که بر روی این دشت بنا شده باشد چیست؛ میدان نقش جهان، پالایشگاه، مدرسه یا ... کم یا زیاد تأثیر خود را خواهد گذاشت، بنابراین تا فرصت است باید اقدامی عمل انجام داد و امروز کار از جلسه و مذاکره گذشته است.
مدیرکل سازمان زمین شناسی استان اصفهان گفت: باید حقابه محیط زیست بعد از شرب بر هر حقابه‌ای اولویت یابد، همچنین بخش صنعت و کشاورزی باید زاینده‌رود از وضعیت کانال آبرسانی به وضع سابق خود یک رودخانه دائمی بوده، برگردانند.
