فراز و نشيب هاي راه حجاز

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 06 ارديبهشت 1395 10:47

اكنون اما مسئولان سازمان حج و زيارت و نمايندگان دستگاه ديپلماسي در روزهاي اخير، رايزني هايي را براي از سر گيري اعزام زائران آغاز كرده اند كه البته تاكنون اتفاقي در رفع تعليق حج رخ نداده است و زائران حرم امن الهي در انتظار تكليف نهايي حج هستند. اما موضوع چالش هاي پيش  رو در حج هاي عمره و تمتع ايراني ها تنها مربوط به اتفاقات حمله به سفارت عربستان نبوده و در تاريخ روابط دو كشور، نقاط تاريك زيادي به چشم مي خورد كه به طور مستقيم در موضوع حج، تاثير گذار بوده است. در اين گزارش نگاهي داريم به آنچه ميان دو كشور در سال هاي گذشته رخ داده و موضوع حج را معلق كرده است:

  چالش هاي پيش روي حج
برای سال های متمادی چالش هایی که سازمان حج و زیارت کشورمان در موضوع حج با آنها دست و پنجه نرم می کرد، معطوف به مسائلی مانند امکانات محل اسکان حجاج – همچون کولر، آب و نظافت ، نوع برخورد شرطه ها(پلیس سعودی)- مسائل مربوط به اعزام دختران مجرد زیر 45 سال ، همراه داشتن مواد مخدر از سوی برخی حجاج در عربستان و ... بود. اما اکنون آنقدر سفر حجاج ایرانی با چالش های سیاسی در آمیخته شده که طرف های سعودی و ایرانی و حتی خود حجاج کمتر از این مسائل سخن می گویند. شاید بعد از حل و فصل تبعات ناشی از واقعه کشتار حجاج ایرانی توسط نیروهای امنیتی سعودی در سال 1366 ، کمتر سایه سیاست بر حج به این اندازه سنگینی کرده بود. اما در یکی دو سال گذشته بار دیگر اختلافات سیاسی بین ایران و عربستان ، فریضه عبادی - سیاسی حج را  تحت الشعاع قرار داده است به طوری که هر لحظه احتمال می رود سهمیه ایران از سفر حج به سرنوشت سهمیه سوریه دچار شود و عربستان سعودی از پذیرش حجاج ایرانی خودداری کند. هر چند ایران پیشدستی کرده و به دنبال واقعه تعرض به نوجوانان ایرانی در جده ، سفر حج عمره را در تعلیق قرار داد.

  حج 95 همچنان بلاتكليف
گرچه ایران در یمن و سوریه با عربستان در جنگ نیابتی و در حوزه های مختلف منطقه ای مانند بحرین و همچنین چالش هایی همچون برجام ، با سعودی ها در نبرد دیپلماتیک است   اما سه رویداد تلخ حج سال گذشته(حادثه فرودگاه جده، سقوط جرثقيل در مكه و فاجعه منا) و شايد مهم تر از همه اينها قطع رابطه سیاسی تهران و ریاض كه به دنبال ماجراي حمله به سفارت عربستان در تهران صورت گرفت، این احتمال را تقویت کرده بود که امسال حج نداشته باشیم ولی مذاکرات و توافقات اولیه ایران و عربستان نشان داد حج رویدادی فراتر از منازعات سیاسی است و ریشه در اعتقادات دینی مسلمانان دارد و از اشتراکات زمامداران دو کشور ایران و عربستان است.

شاید به همین دلیل است که اختلاف به وجود آمده به دلیل گردن زدن زائر ایرانی ابوطالب یزدی در سال 1322 ، با وجود اینکه واکنش آیت‌ا... سید ابوالحسن اصفهانی مرجع تقلید اعلای شیعه و تعطیلی 4 ساله حج را در پی داشت ، دوام نیافت و باز مجددا این فرضیه پی گرفته شد.طی روزهای اخیر هر چند معلوم نیست که روزنامه «صباح» ترکیه درست نوشته باشد ، ولی این روزنامه در مطلبی قابل تامل، ادعا کرده است ، ایران از «اردوغان»، رئیس جمهور این کشور خواسته میانجی شده و عربستان را به منظور صدور مجوز برای حضور حجاج ایرانی راضی کند.

در این خبر آمده است: پس از مصالحه تُرک‌ها، عربستان به ایرانی‌ها جواب مثبت داد.با اين حال، سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت کشورمان که با سفر به عربستان با مقام های سعودی مذاکره کرده است در خصوص روند مذاکرات حج 95 با طرف عربستانی گفته : «در خصوص تأمین امنیت زائران به یک جمع بندی کاملاً منطقی رسیدیم اما درباره صدور ویزا که یک موضوع اساسی است تا این لحظه راهکار اجرایی و شفاف از سوی وزارت حج عربستان ارائه نشده و طرف سعودی اعلام کرده در خصوص تعیین راهکار به زمان بیشتری نیاز دارد.

نتایج این مذاکرات تبدیل به پیش نویس 60 صفحه ای شد که جلسات متعددی برای بررسی بندهای آن  برگزار شده است.» این مقام کشورمان همچنین تاکید کرد برنامه ریزی جهت اعزام 65 هزار نفر زائر برای حج تمتع در حال انجام است.با اين حال يك منبع آگاه به «قانون»گفت: مذاكرات درباره مسئله فرستادن زائران و  سهميه بندي ايران در سال 95 همچنان با عربستان سعودي ادامه دارد و تا هفته آينده به طول مي انجامد و تا هفته آينده  نمي توان صحبت جديدي را مبني بر اينكه وضعيت سهميه يا فرستادن زائران  به حج چطور خواهد شد،مطرح کرد.

  دیپلماسی سهمیه بندی
با اینکه به نظر می رسد منازعات سیاسی تاثیر شگرفی بر اعزام حجاج از سوی کشورهای اسلامی و مجامع اسلامی کشورهای اسلامی به خانه خدا بگذارد ، در واقع چنین نیست . هر گاه هر کشوری با ریاض به مشکل برخورده و حتی روابط دو کشور قطع شده است ، تحت شرایطی منازعه و اختلاف حل شده و اوضاع به شرایط عادی بازگشته است. اصولا اعزام حجاج بر اساس سهمیه ای انجام می شود که به تصویب سازمان ملل متحد رسیده است . این سهمیه بندی در نشست کنفرانس اسلامی سال 1987 میلادی،  به صورت مصوبه ای به تصویب رسید . بر اساس این مصوبه ، اعزام حجاج کشورهای اسلامی یا جوامع اسلامی کشورهای غربی به حج تمتع بر اساس یک فرمول مشخص صورت می گیرد.

این فرمول می گوید کشورها یا جوامع اسلامی ، به ازای هر 1000 نفر جمعیت می توانند از سهمیه اعزام یک حاجی برخوردار باشند. به همین دلیل برای ایران با جمعیت 75 میلیون نفر ، سهمیه 75 هزار نفری در نظر گرفته شده است و برای سوریه سهمیه 25 هزار نفری ، که به دلیل مشکلات بین سوریه و عربستان ، این کشور اجازه حضور حجاج سوری را در بیت ا... الحرام نداد و پادشاه عربستان در اقدامی که بیشتر تبلیغاتی به نظر می رسد اجازه داد ، حدود 3 تا 5 هزارنفراز آوارگان سوری مقیم کشورهایی مانند اردن و لبنان درموسم حج شرکت کردند.

  ... و يك پرسش
اكنون اين سوال مطرح است که اگر زمانی که این افراد قصد
 ثبت نام سفر حج را داشتند ، از فاجعه منا یا  ماجرای تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده اطلاع داشتند ، چنین کاری می‌کردند؟ این همه اتفاقات تلخ سال گذشته در ماجرای حج نیست. چند روز قبل از اینکه ده ها هزار حاجی در منا به صورت فاجعه آمیز جان بدهند ، سقوط یک جرثقیل در اطراف کعبه جان صدها نفر را گرفت. در واقع سفر حج  در سال 94 ، سه حادثه تلخ در پی داشت و البته عربستان سهمیه تمتع همه کشورها را 20 درصد کاهش داده است.

اکنون ظرفیت طواف خانه خدا 48 هزار نفر در ساعت است كه با تکمیل شدن پروژه عمرانی این عدد به 150 هزار نفر در ساعت خواهد رسید. ماجرای سقوط جرثقیل در سال گذشته نیز به دلیل همین پروژه بود.آنچه مسئولان سازمان حج طی روزهای اخیر انجام داده اند ، نشان می دهد همچنان حج جاذبه خود را دارد.

در واقع اگر مطالبه مردمی نبود ، دلیلی نداشت مسئولان سازمان حج کشورمان با میانجیگری ترکیه در صدد  برآیند تا برای سال جاری همچنان حجاج را به سفر حج اعزام کنند. به هر حال به دنبال تنش های متعدد در روابط ایران و عربستان و قطع رسمی روابط تهران و ریاض ، انتظار می رفت سفر حج  تمتع نیز به تعویق بیفتد. همان طور که بعد از حادثه فرودگاه جده ، ایران رسما اعزام حجاح برای حج عمره را تا اطلاع ثانوی به تعویق انداخت. اما در نهايت چنین نشد و آن طور که رئیس سازمان حج و زیارت کشورمان گفته است مقدمات اعزام حجاج در سال جدید در حال انجام است . باید دعا کرد تا امسال حادثه ای برای حجاج رخ ندهد.

برخي از مهم ترين چالش‌هاي ايران و عربستان درباره حج

موضوع    تاريخ رويداد    تبعات
گردن زدن زائر ایرانی ابوطالب یزدی     1322    واکنش آیت‌ا... سید ابوالحسن اصفهانی مرجع تقلید اعلای شیعه و تعطیلی 4 ساله حج را در پی داشت.
کشتار حجاج ایرانی توسط نیروهای امنیتی سعودی    1366     بعد از اين واقعه امام خميني (س) در بيانيه‌اي آوردند : « آل سعود براى تصدى امور کعبه و حج لیاقت نداشته و علما و مسلمانان و روشنفکران باید چاره اى بیندیشند.»
حادثه خونبار در داخل تونل منا رخ داد    1369    1426 نفر جان باختند.
حادثه در ازدحام جمعيت رمی جمرات    1373    270 نفر جان باختند.
چادر حاجیان در منا آتش گرفت.    1376    343 نفر جان باختند.
ازدحام جمعيت در منا     1383    250 نفر جان باختند
ازدحام جمعيت در منا    1385    بیش از 300 نفر جان باختند.
حادثه فرودگاه جده و شائبه تعرض ماموران عربستاني به  2  نوجوان ايراني    1394    علی جنتی وزير ارشاداعلام کرد فعلا عمره متوقف می‌شود و پروازهای ایران تعلیق خواهد شد.
سقوط جرثقيل در كعبه    1394    باعث مرگ ۱۰۷ نفر و جراحت ۲۳۸ نفر شد.
فاجعه منا     1394    بیش از 7 هزار نفر قربانی شدند و در اين حادثه 461 نفر ايراني جان باختند.

حمله به سفارت عربستان در ايران
(اعدام شيخ نمر)    1394    این اقدام عربستان با واکنش های شدیدی ازسوی مراجع شیعیان و سیاستمداران ایرانی مواجه شد.
 
 اخبار اجتماعی  -  قانون