چک سفید امضا چیست و موارد استفاده از آن
- مجموعه: نکات و قوانین حقوقی
چک سفید امضا چیست و موارد استفاده از آن
چک سفید امضا و مجازات سوء استفاده از آن
یکی از سندهای تجاری رایج بین مردم چک است. چک کاربردهای فراوانی دارد و مورد حمایت ویژه ای از طرف قانون می شود.
چک سفید امضا چیست؟
چک سفید امضا چکی است که صاحب چک آن را امضا کند، اما یا مبلغ در آن ننویسد، یا چیزی در آن درج نکند و فقط داخل آن امضا درج شده باشد. به نوعی می توان گفت که چک سفید امضا چکی است که به غیر از امضا مشخصات دیگری در آن تکمیل نشده است.
درج مبلغ چک، درج تاریخ صدور، درج نام گیرنده چک و امضای صادرکننده از مندرجات الزامی چک است. بدون نوشتن این موارد بانک نمی تواند وجهی به دارنده چک بپردازد. اما چک سفید امضا، چکی است که در آن برخی مندرجات را خالی می گذارند و دارنده چک، می تواند مندرجات آن را وارد کند. این نوع چک ها را معمولاً برای اموری مانند تضمین تعهدات صادر می کنند.
دادن چک سفید امضا نگران کننده است از این جهت که دارنده ی چک می تواند هر مبلغی را در هر تاریخی وارد آن کند و اقدام به نقد کردن آن کند. استفاده از چک سفید امضا در معاملات و قراردادها کاملا اختیاری است و نباید حتما از آن استفاده شود.
ممکن است چک صادره تنها واجد امضای صادر کننده و از لحاظ سایر مندرجات سفید باشد که در این حالت نیز چک مزبور چک سفید امضاء محسوب می شود. زیرا شرط تحقق عنوان سفید امضاء عدم درج مبلغ ذکر شد که در اینصورت نیز چنین شرطی وجود دارد هر چند دیگر مندرجات (به جز امضاء صادر کننده) تکمیل نشده باشد.
این چک را نمی توان بدون تاریخ یا در وجه حامل دانست زیرا هر چند تاریخ صدور و ذینفع آن مشخص نشده است اما آنچه از عنوان چک بدون تاریخ و یا در وجه حامل به ذهن خطور می کند چکی است که سایر مندرجات آن کامل باشد لیکن حسب مورد تاریخ صدور یا ذینفع آن مشخص نشده باشد حال آنکه در چک مورد بحث درج مبلغ نیز که از مهمترین شریط به حساب می آید مشخص نشده و این امر است که موجب تحقق عنوان سفید امضاء در چک می شود.
در واقع چنین موضوع مهمی سبب می شود قبل از آنکه چک را بدون تاریخ یا در وجه حامل بدانیم، آن را سفید امضاء تلقی کنیم. در هر صورت چکی که حداقل فاقد مبلغ باشد سفید امضاء محسوب می شود خواه تاریخ صدور یا نام ذینفع در آن درج شده یا نشده باشد. چنین چکی مشمول ماده 13 قانون صدور چک خواهد بود و همانگونه که گفته شد صادر کننده آن تحت شرایط مقرر درماده مذکور قابل تعقیب می باشد.
موارد استفاده از چک سفید امضا
اعتبار چک سفید امضا
برخی تصور می‌کنند که چک سفید امضا باطل است و دارای اعتبار نیست. درحالی‌که چکی که امضا و مهر شده باشد، حتی اگر باقی قسمت‌های آن خالی بماند، دارای اعتبار است. اما ازنظر قانونی درج مبلغ و تاریخ جهت وصول چک الزامی است. لذا دارنده چک می‌تواند مبلغ و تاریخ را روی چک درج کند و آن را به بانک ارائه دهد. گویی دارنده از جانب صادرکننده وکالت دارد که مندرجات چک را کامل کند.
دو نکته قابل توجه وجود دارد. اول آنکه نوشتن مبلغ یا تاریخ در چک سفید امضا توسط دارنده آن جرم نیست. اما دارنده چک سفید امضا نمی‌تواند خارج از حدود توافقات خود با صادرکننده چک را تکمیل کند. دوم آنکه دارنده چک سفید امضا نمی‌تواند علیه صادرکننده چک اقدام کیفری انجام دهد. یعنی نمی‌توان صادرکننده چک را مورد تعقیب کیفری قرارداد و برای او حکم جلب صادر کرد. بنابراین این چک در زمره چک‌‌‌‌‌های حقوقی است.
موارد استفاده از چک سفید امضا
• استفاده از چک سفید امضا به منظور ضمانت در معامله
• گاهی اوقات در املاک تجاری، صاحب ملک برای اطمینان از این که ملکش در زمان مشخص تخلیه می شود، از مستاجر درخواست چک سفید امضا می کند.
• چک سفید امضا ممکن است برای جبران خسارت یک معامله یا قرارداد درخواست شود.
• مورد دیگر از استفاده ی این چک به منظور امانت است به همین دلیل طرفین در این مورد توافق می کنند که چک نقد نشود. هر چند ممکن است که دریافت کننده ی چک به عهد خویش عمل نکند.
• ممکن است برای معاملاتی مانند ربا و نزول درخواست چک سفید امضا شود که صاحب چک معمولا از روی اجبار آن را امضا می کند و ممکن است مشکلات قضایی بسیاری برای او پیش آید.
مجازات سوء استفاده از چک سفید امضاء
مجازات و حکم سوء استفاده از چک سفید امضاء
مجازات سوء استفاده از چک سفید امضاء در ماده 673 قانون مجازات اسلامی، تحت عنوان "خیانت در امانت" :
"هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوء استفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد."
با توجه به قانون فوق پر کردن چک سفید امضا تنها اگر به قصد سو استفاده باشد جرم محسوب می‌شود. پس برای شکایت از کسی که از چک سفید امضا سو استفاده کرده است، هم باید سفید امضا بودن چک ثابت شود و هم اثبات شود که از آن چک سو استفاده شده است. پیشنهاد می‌شود که برای اثبات چنین ادعایی از یک وکیل مجرب کمک بگیرید.
بررسی جرم سوء استفاده از چک سفید امضاء
• سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضاء، عبارت است از نوشتن متقلبانه یا خلاف توافق در بالای امضاء یا مهر و یا مهر و امضاء در یک نوشته یا سندی مغایر با آنچه که قبلاً مورد توافق واقع شده باشد.
• در حقوق ایران، جرم سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضاء، موضوع ماده 673 قانون مجازات اسلامی است که تحت عنوان"فصل بیست و چهارم ، خیانت در امانت" است و می‌گوید:" هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هرطریق بدست آورده سوء استفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد."
• هرکس که مبادرت به سوء استفاده از سفید امضایی که به او سپرده شده است کرده باشد و انجام تعهد یا سلب تعهدی را که می توانست شخص یا دارایی امضاء کننده را تهدید کند به خطر اندازد، مستوجب مجازات است. به علاوه، در مواردی هم‌که به حکم قانون، ید متصرف و تحصیل کننده سفید امضاء یا سفید مهر، مشروعیت قانونی داشته باشد، جرم مزبور قابل تحقق‌است.
• چنانچه سارق، جاعل و اخذ کننده‌ی سند (سفید مهر یا سفید امضاء) به عنف و تهدید واکراه مبادرت به تحصیل سفید امضاء یا سفید مهر کرده باشند و از آن سوء استفاده کنند، مرتکب جرايم سرقت، جعل و اخذ سند به عنف و تهدید و اکراه شده اند که موضوع جرايم خاص هستند و با منتفی بودن امانت قانونی یا قراردادی، موضوع از شمول جرايم تحت عنوان خیانت در امانت های ذیل عنوان فصل بیست و چهارم قانون مجازات اسلامی خارج است.
گردآوری : بخش علمی بیتوته
