افساد فی الارض کیست و چه مجازاتی دارد ؟

مجموعه: نکات و قوانین حقوقی

افساد فی الارض کیست و چه مجازاتی دارد ؟

آشنایی با افساد فی الارض و مجازات آن

افساد فی الارض کیست و چه مجازاتی دارد ؟

یکی از مهمترین و بحث برانگیزترین عناوین، در قلمرو حقوق کیفری اسلام، افساد فی الارض می باشد. این اصطلاح در سال 1392 وارد قانون مجازات اسلامی شد و قانونگذار آن را به طور مستقل جرم انگاری کرد.

ماده ی 286 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392) در تعریف افساد فی الارض این چنین می گوید :

هر کس به طور گسترده جنایاتی علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائمی علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، احراق و تخریب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آن ها مرتکب گردد به گونه ای که باعث اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا باعث اشاعه فساد و فحشا در حد وسیع شود، مفسد فی الارض به حساب می آید و حکم آن اعدام می باشد.

قانون گذار در قوانین مختلفی از جمله قانون مبارزه با مواد مخدر، قانون مبارزه با قاچاق انسان، قانون تشدید مجازات جاعلان اسکناس و ... به موضوع افساد فی الارض پرداخته است.

راه های اثبات جرم مفسد فی الارض

راه های اثبات جرم مفسد فی الارض:

قانون گذار راههای اثبات جرم افساد فی الارض را در ماده 189 این گونه بیان می کند.

۱- با یک بار اقرار به شرط آنکه اقرار کننده بالغ و عاقل و اقرار او با قصد و اختیار باشد.

۲- با شهادت فقط دو مرد عاقل.

تبصره ۱- شهادت مردمی‌ که مورد تهاجم محاربان قرار گرفته اند به همدیگر پذیرفته نیست.

تبصره ۲- هرگاه عده ای مورد تهاجم محاربان قرار گرفته باشند شهادت اشخاصی که بگویند به ما آسیبی نرسیده به دیگران پذیرفته است.

تبصره ۳- شهادت اشخاصی که مورد تهاجم قرار گرفته اند اگر به منظور محارب بودن مهاجمین باشد و شکایت شخصی نباشد پذیرفته است.

مجازات افساد فی الارض چیست؟

همانطور که در ماده 286 قانون مجازات اسلامی بیان شد، اگر دو شرط لازم برای تحقق جرم افساد فی الارض وجود داشته باشد مجازات این جرم اعدام خواهد بود.

اگر شخصی به عنوان مفسد فی الارض شناخته شده باشد، اعدام می شود. اما سوال اینجاست که اگر دو شرط لازم برای تحقق این جرم وجود نداشته باشد شخص به چه مجازاتی محکوم می شود؟

پاسخ یک وکیل امور کیفری : اگر قاضی احراز کند که شخص مجرم قصد ارتکاب جرم افساد فی الارض و حصول نتیجه را نداشته است و یا اینکه علم و آگاهی آن را نداشته که رفتاری که انجام می دهد موجب تحقق جرم افساد فی الارض می شود، دو حالت رخ خواهد داد:

۱) یا جرمی که از مجرم سر زده است مشمول مجازات قانونی دیگری شده و به همان مجازات محکوم خواهد شد.

۲) یا آن که جرم او مشمول مجازات قانونی دیگری نشود که در این صورت شخص مرتکب به 2 الی 5 سال و یا 6 ماه الی 2 سال حبس تعزیری محکوم می شود.

نکته بسیار حائز اهمیتی که وجود دارد این است که اصطلاح افساد فی الارض فقط مخصوص و محدود به ارتکاب جرایم مذکور در ماده 286 نیست بلکه در سایر قوانین نیز مانند قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح نیز به کار رفته است.

به بیان دیگر گاهی قانون گذار جرایم خاصی یا شیوه انجام جرایم را در حکم افساد فی الارض دانسته و نیازی نیست که حتما دو شرط مذکور در ماده 286 قانون مجازات اسلامی وجود داشته باشد و بدون آن شرایط نیز شخص به اعدام محکوم خواهد شد.

حقوق کیفری افساد فی الارض

آیا فساد و محاربه مانند هم هستند؟ 

افساد فی الارض همه گناهانی را که دارای فتنه عمومی مانند ترویج فحشا، منکرات و رشوه هستند را در برمی گیرد؛ در قوانین موجود گاهی فساد در کنار محاربه و گاه به صورت جداگانه بیان شده است یکی از قوانینی که در این خصوص وارد شده، مربوط به قانون مجازات جرائم نیرو‌های مسلح است؛ مطابق ماده 17 این قانون، هر نظامی که برنامه براندازی به مفهوم تغییر و نابودی اساس نظام جمهوری اسلامی ایران را طراحی یا به آن اقدام کند و به این منظور جمعیتی تشکیل یا اداره آن را بر عهده گیرد و در چنین جمعیتی شرکت یا معاونت مؤثر داشته باشد محاربه محسوب می شود.

مجازات افساد فی الارض

مطابق ماده 190 قانون مجازات اسلامی‌ حد محاربه و افساد فی الارض یکی از چهار مورد زیر است:

۱. قتل (اعدام)

۲. آویختن به دار (صَلب)

۳. اول قطع دست راست و سپس پای چپ

۴. نفی بلد (تبعید)

ماده 191- انتخاب هر یک از این امور چهارگانه به اختیار قاضی است خواه محارب کسی را کشته یا مجروح کرده یا مال او را گرفته باشد و خواه هیچ یک از این کارها را انجام نداده باشد.

ماده 192- حد محاربه و افساد فی الارض با عفو صاحب حق ساقط نمی شود.

ماده 193- محاربی که تبعید می شود باید تحت مراقبت قرار بگیرد و با دیگران معاشرت و مراوده نداشته باشد.

ماده 194- مدت تبعید در هر حال کمتر از یک سال نیست، اگر چه بعد از دستگیری توبه نماید و در صورتی که توبه ننماید همچنان در تبعید خواهد ماند.

ماده 195- مصلوب کردن مفسد و محارب به صورت زیر انجام می شود:

‌ا. نحوه بستن موجب مرگ او نشود.

‌ب. بیش از سه روز بر صلیب نماند ولی اگر در طی سه روز بمیرد می توان او را پائین آورد.

‌ج. اگر بعد از سه روز زنده بماند نباید او را کشت.

برخی از احکام خاص افساد فی الارض در قانون مجازات اسلامی

در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، در بعضی موارد خاص برای افساد فی الارض احکام ویژه ای در نظر گرفته شده است که دو نمونه از این احکام به شرح زیر است:

الف. طبق ماده 36 قانون مجازات اسلامی، حکم محکومیت قطعی در جرم افساد فی الارض، در یکی از روزنامه های محلی در یک نوبت منتشر می شود، به شرطی که انتشار حکم موجب اخلال در نظم یا امنیت نشود.

ب. اگر شخصی مرتکب معاونت در جرم افساد فی الارض شود، طبق بند «ث» ماده 47 قانون مجازات اسلامی، صدور حکم و اجرای مجازات او قابل‌ تعلیق و تعویق نخواهد بود.

گردآوری: بخش علمی بیتوته