مراحل بستن لوله رحم (توبکتومی) در هنگام سزارین
- مجموعه: بارداری و زایمان
توبکتومی در سزارین
توبکتومی در زمان سزارین چیست و چگونه انجام میشود؟
بستن لوله رحم یا توبکتومی (Tubectomy) یکی از مؤثرترین روشهای پیشگیری دائمی از بارداری است که در آن، مسیر عبور تخمک از تخمدان به رحم مسدود میشود تا از لقاح و بارداری جلوگیری شود.
این روش معمولاً برای زنانی انجام میشود که دیگر تمایلی به بارداری ندارند و به دنبال روشی دائمی، مطمئن و بدون نیاز به داروهای هورمونی هستند.
یکی از بهترین زمانها برای انجام توبکتومی، زمان زایمان سزارین است. چون در حین عمل سزارین، رحم و لولههای فالوپ در دسترس جراح هستند و نیازی به بیهوشی یا جراحی جداگانه وجود ندارد. در این مقاله بهصورت دقیق، مراحل انجام بستن لوله رحم در هنگام سزارین، مزایا، عوارض و مراقبتهای بعد از آن را بررسی میکنیم.
چرا بستن لوله رحم در زمان سزارین انجام میشود؟
بسیاری از زنان پس از داشتن دو یا چند فرزند، تصمیم میگیرند که بارداری دیگری نداشته باشند. در این شرایط، انجام توبکتومی در زمان سزارین مزیتهای زیادی دارد:
اول اینکه، مادر در حال حاضر تحت عمل جراحی است و بیهوشی یا بیحسی دریافت کرده، پس نیازی به بیهوشی مجدد وجود ندارد. دوم اینکه، رحم باز است و پزشک بهراحتی میتواند به لولههای فالوپ دسترسی پیدا کند. در نتیجه، زمان عمل کوتاهتر و خطر عوارض کمتر میشود.
همچنین، چون توبکتومی همراه با سزارین انجام میشود، دوره نقاهت جداگانهای ندارد و مادر تنها دوران بهبود پس از زایمان را طی میکند. این ویژگی باعث میشود بسیاری از زنان، بهویژه در بیمارستانهای دولتی و مراکز آموزشی، این روش را انتخاب کنند.
آمادگی قبل از بستن لوله رحم
قبل از انجام هرگونه عمل جراحی، تصمیمگیری آگاهانه ضروری است. پزشک معمولاً در جلسات پیش از زایمان، درباره مزایا و معایب بستن لوله رحم با مادر گفتوگو میکند.
نکات مهمی که باید در این مرحله در نظر گرفته شود عبارتاند از:
- اطمینان از تصمیم نهایی: چون این روش معمولاً دائمی است و برگشت آن بسیار دشوار و پرهزینه است، باید مطمئن باشید که دیگر قصد بارداری ندارید.
- امضای رضایتنامه: بیمار باید با آگاهی کامل، رضایتنامه انجام عمل را امضا کند.
- بررسی وضعیت سلامتی: پزشک باید از نظر وضعیت عمومی بدن، سابقه جراحیهای شکمی، و شرایط رحم و تخمدانها بررسی دقیقی انجام دهد.
- مشاوره با همسر: در بسیاری از موارد، توصیه میشود همسر نیز در تصمیمگیری مشارکت داشته باشد تا از بروز پشیمانی در آینده جلوگیری شود.
مزایا و معایب بستن لوله رحم
مراحل انجام بستن لوله رحم در هنگام سزارین
1. مرحله آمادهسازی
پس از تولد نوزاد و خروج جفت، پزشک برای انجام توبکتومی آماده میشود. در این زمان، بیمار تحت بیحسی اسپاینال یا بیهوشی عمومی قرار دارد، بنابراین هیچ درد یا ناراحتی احساس نمیکند.
رحم هنوز باز است و پزشک از همان برشی که برای زایمان ایجاد شده، به ناحیه لگن و لولههای فالوپ دسترسی دارد.
2. شناسایی لولههای فالوپ
لولههای فالوپ دو مجرای باریک هستند که تخمک را از تخمدان به رحم هدایت میکنند. پزشک با دقت هر دو لوله را شناسایی میکند و آنها را از بافتهای اطراف جدا میسازد تا دید کافی برای ادامه کار داشته باشد.
3. بستن یا قطع کردن لولهها (H3)
در این مرحله، جراح بسته به روش انتخابی، یکی از تکنیکهای زیر را برای بستن لولهها به کار میگیرد:
- قطع و بخیه زدن بخشی از لوله (Pomeroy Method): رایجترین روش است. بخشی از لوله فالوپ برداشته میشود و دو سر آن با نخ بخیه بسته میشود.
- استفاده از کلیپس یا حلقه (Filshie Clip / Ring): در این روش، وسیلهای فلزی یا سیلیکونی روی لوله قرار میگیرد تا مسیر آن مسدود شود.
- سوزاندن یا کوتر کردن لوله (Cauterization): با استفاده از جریان الکتریکی، دو سر لوله سوزانده میشود تا مسیر تخمک کاملاً بسته شود.
- هرکدام از این روشها هدف مشترکی دارند: جلوگیری از عبور تخمک و در نتیجه پیشگیری دائمی از بارداری.
4. بررسی نهایی و بستن برش
پس از اطمینان از بسته شدن کامل هر دو لوله، پزشک برش رحم را بخیه زده و جراحی سزارین را طبق روال معمول به پایان میرساند. کل فرآیند بستن لولهها معمولاً ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بیشتر از زمان معمول سزارین طول نمیکشد.
بستن لوله رحم بعد از زایمان
دوران نقاهت و مراقبتهای بعد از عمل
از آنجا که توبکتومی همزمان با سزارین انجام میشود، دوران نقاهت آن مشابه دوران بهبودی بعد از زایمان است.
بیمار معمولاً ظرف ۲ تا ۳ روز از بیمارستان مرخص میشود و باید در خانه مراقبتهای زیر را رعایت کند:
- استراحت کافی و اجتناب از فعالیتهای سنگین
- مصرف داروهای تجویزشده برای کاهش درد و پیشگیری از عفونت
- مراقبت از محل بخیه و خشک نگه داشتن آن
- رعایت رژیم غذایی سبک و پرمایه برای ترمیم بهتر بافتها
- مراجعه به پزشک در صورت مشاهده تب، ترشح غیرعادی یا درد شدید
- در بیشتر موارد، بازگشت به فعالیتهای عادی طی ۴ تا ۶ هفته امکانپذیر است.
مزایای بستن لوله رحم در هنگام سزارین
- پیشگیری دائمی و مطمئن از بارداری: میزان موفقیت این روش بیش از ۹۹ درصد است.
- عدم نیاز به روشهای موقت: دیگر نیازی به مصرف قرص، استفاده از IUD یا تزریق هورمونها نیست.
- عدم تأثیر بر قاعدگی و میل جنسی: برخلاف تصور عموم، این روش تأثیری بر چرخه قاعدگی یا میل جنسی ندارد.
- بینیازی از بیهوشی مجدد: چون در همان زمان سزارین انجام میشود.
- هزینه کمتر: انجام همزمان دو عمل در یک جراحی، هزینهها را کاهش میدهد.
- راحتی و بهبودی سریعتر: بیمار تنها یک دوره نقاهت را تجربه میکند.
بستن لوله رحم در حین سزارین
عوارض و خطرات احتمالی
هرچند توبکتومی ایمن است، اما مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است عوارض محدودی داشته باشد. از جمله:
- درد خفیف در ناحیه شکم یا لگن
- خونریزی جزئی از محل بخیه
- احتمال عفونت یا التهاب محل برش
- بروز چسبندگی در بافتهای داخلی
- احساس پشیمانی در آینده در صورتی که تمایل به فرزند دیگر ایجاد شود
- در موارد نادر، بارداری خارج رحمی (به دلیل بسته نشدن کامل لولهها)
با این حال، این عوارض بسیار کم و قابل کنترل هستند و اغلب بیماران بدون هیچ مشکلی بهبود مییابند.
بستن لوله رحم؛ تصمیمی مهم و آگاهانه
یکی از نکات بسیار مهم این است که توبکتومی باید با آگاهی و تصمیم قطعی انجام شود. بسیاری از زنان در سالهای بعد ممکن است از انجام این عمل پشیمان شوند، بهویژه اگر در سنین پایینتری آن را انجام داده باشند. باز کردن لوله رحم (Reversal of Tubal Ligation) عملی بسیار دشوار، پرهزینه و با شانس موفقیت پایین است. بنابراین توصیه میشود پیش از انجام توبکتومی، دربارهی تمام روشهای پیشگیری از بارداری با پزشک مشورت کنید و در صورت تردید، از روشهای قابل برگشت مانند IUD یا قرص استفاده نمایید.
پیشگیری دائم از بارداری زنان
سؤالات متداول درباره بستن لوله رحم در هنگام سزارین
۱. بستن لوله رحم چیست و چگونه انجام میشود؟
بستن لوله رحم یا توبکتومی نوعی عمل جراحی است که در آن مسیر لولههای فالوپ (محل عبور تخمک) بسته یا قطع میشود تا از رسیدن تخمک به رحم جلوگیری شود.
این عمل معمولاً در پایان زایمان سزارین انجام میشود؛ یعنی پس از تولد نوزاد و خروج جفت، جراح لولهها را میبندد و بخیه میزند.
۲. آیا بستن لوله رحم باعث قطع پریود یا تغییر در چرخه قاعدگی میشود؟
خیر. بستن لوله رحم هیچ تأثیری بر چرخه قاعدگی یا ترشح هورمونها ندارد.
تخمدانها همچنان به کار خود ادامه میدهند و تخمک تولید میکنند، اما تخمکها دیگر به رحم نمیرسند و در بدن جذب میشوند.
بنابراین، پریود شما مانند قبل ادامه پیدا میکند و میل جنسی نیز کاهش نمییابد.
۳. آیا بستن لوله رحم در زمان سزارین دردناک است؟
خیر. چون در زمان سزارین بیمار تحت بیحسی نخاعی یا بیهوشی کامل قرار دارد، هیچ دردی احساس نمیکند.
پس از عمل، درد بسیار جزئی است و با داروهای مسکن کنترل میشود. در واقع، درد آن تفاوتی با درد معمول پس از سزارین ندارد.
۴. آیا این عمل دائمی است و امکان برگشت وجود دارد؟
توبکتومی به عنوان روشی دائمی برای جلوگیری از بارداری شناخته میشود.
اگرچه در برخی موارد امکان جراحی برای باز کردن لولهها وجود دارد، اما این عمل بسیار دشوار، پرهزینه و با شانس موفقیت پایین (حدود ۳۰٪) همراه است.
بنابراین، بهتر است تنها زمانی انجام شود که از تصمیم خود کاملاً مطمئن باشید.
۵. آیا بستن لوله رحم روی رابطه زناشویی تأثیر دارد؟
خیر، این عمل هیچ تأثیری بر میل جنسی، لذت رابطه یا ترشحات واژن ندارد.
چون در بستن لوله رحم، تنها مسیر فالوپ بسته میشود و عملکرد هورمونی بدن دستنخورده باقی میماند.
در واقع، بسیاری از زنان پس از توبکتومی احساس آرامش و آزادی بیشتری در رابطه جنسی دارند چون دیگر نگران بارداری ناخواسته نیستند.
۶. آیا ممکن است بعد از بستن لوله رحم دوباره باردار شوم؟
احتمال بارداری پس از توبکتومی بسیار کم (کمتر از ۱٪) است، اما در موارد نادر ممکن است لولهها خودبهخود ترمیم شوند یا مسیر باریکی باز شود.
در این صورت، اگر بارداری اتفاق بیفتد، احتمال بارداری خارج از رحم (Ectopic Pregnancy) وجود دارد که باید سریعاً تحت درمان قرار گیرد.
۷. آیا بستن لوله رحم خطرناک است؟
در مجموع خیر، بستن لوله رحم در زمان سزارین عملی ایمن و کمخطر است.
اما مانند هر جراحی دیگری، خطرات جزئی مانند عفونت، خونریزی یا چسبندگی داخلی وجود دارد.
در صورت رعایت بهداشت، مصرف داروها و پیروی از دستورات پزشک، احتمال بروز این مشکلات بسیار پایین است.
۸. بهترین زمان برای تصمیمگیری درباره توبکتومی چه موقع است؟
بهترین زمان برای تصمیمگیری، قبل از زایمان و در دوران بارداری است.
پزشک در جلسات مراقبت بارداری، دربارهی این روش با شما صحبت میکند تا بتوانید تصمیمی آگاهانه بگیرید.
هرگز تصمیم را در آخرین لحظات زایمان یا بدون مشورت کافی نگیرید، چون این عمل دائمی است.
۹. اگر در آینده پشیمان شوم چه کاری میتوانم انجام دهم؟
در صورت پشیمانی، دو گزینه وجود دارد:
عمل باز کردن لولهها (Tubal Reversal): که دشوار، گران و با شانس موفقیت پایین است.
لقاح مصنوعی (IVF): در این روش تخمک و اسپرم در آزمایشگاه ترکیب شده و جنین به رحم منتقل میشود.
بنابراین بهتر است از ابتدا با اطمینان تصمیم بگیرید.
۱۰. آیا توبکتومی روی شیردهی تأثیر دارد؟
خیر، این عمل هیچ اثری روی شیردهی ندارد.
هورمونهای مسئول تولید شیر (پرولاکتین و اکسیتوسین) از مغز ترشح میشوند و ارتباطی با لولههای فالوپ ندارند.
شما میتوانید بلافاصله پس از زایمان و بهبود نسبی، شیردهی را آغاز کنید.
۱۱. آیا بستن لوله رحم در زنان جوان توصیه میشود؟
در زنان جوان (زیر ۳۰ سال) معمولاً توصیه میشود با احتیاط بیشتری تصمیم بگیرند، زیرا احتمال پشیمانی در این گروه بالاتر است.
پزشک معمولاً پیشنهاد میکند ابتدا از روشهای قابل برگشت مانند IUD، قرص یا کاندوم استفاده شود تا زمانی که تصمیم قطعی گرفته شود.
۱۲. هزینه بستن لوله رحم در سزارین چقدر است؟
در بیمارستانهای دولتی، معمولاً توبکتومی در زمان سزارین هزینه جداگانهای ندارد یا بسیار ناچیز است، زیرا همزمان با زایمان انجام میشود.
در مراکز خصوصی ممکن است بسته به نوع روش (کلیپس، بخیه یا کوتر) و تعرفه بیمارستان هزینه متفاوت باشد.
جمعبندی
بستن لوله رحم در هنگام سزارین روشی ایمن، مؤثر و دائمی برای جلوگیری از بارداری است.
با انجام این عمل در زمان سزارین، مادر از جراحی جداگانه بینیاز میشود و بدون نیاز به مصرف داروهای هورمونی، از بارداری ناخواسته پیشگیری میکند.
با این حال، تصمیم برای انجام توبکتومی باید با بررسی کامل شرایط، مشاوره با پزشک و رضایت آگاهانه گرفته شود تا در آینده باعث پشیمانی نشود.
گردآوری: بخش زناشویی بیتوته
