آشنایی با صنایع دستی عراق

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

صنایع دستی عراق

آشنایی با صنایع دستی عراق

نساجی و بافندگی

سابقه صنعت نساجی در کشور عراق به قبل از میلاد بر می‌گردد که این زمان تقریبی است و زمان دقیقی از سابقه این صنعت در دسترس نیست. بین خیلی از دانشمندان در رابطه با پیدایش اول این صنعت اختلاف نظر وجود دارد و بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند که منشاء این صنعت آسیای صغیر و چین است.

مردمان مصری اعتقاد دارند که این حرفه را اولین بار فراعنه مصر ابداع کرده‌اند. با این وجود می‌توان گفت که سومری‌ها و بابلی‌ها از نخستین افرادی هستند که با در اختیار داشتن مواد اولیه لازم این صنعت را خلق کردند، این هنر از آثار به جا مانده از آن دوران کاملاً آشکار است. در تاریخ این صنعت گفته شده است که در مقبره یکی از شاهزادگان ایرانی فرشی بابلی پیدا شده است.

در نوشته‌ها و داستان‌های زیادی که از مسافران خارجی شهر بغداد وجود دارد، آن‌ها از شوق خود درمورد دیدن ابزار بافندگی در این شهر سخن گفته‌اند. صنعت بافندگی فقط به بافت فرش و زیرانداز تمام نمی‌شود، بلکه این صنعت در زمینه بافت لباس نیز وجود دارد و شهر سماوه در این صنعت از شهرت بسیاری بهره مند است.

صنایع نساجی و بافندگی عراق

جواهرسازی 

در منابع گوناگون گفته شده است که نخستین کاشفان علم شیمی اعراب بوده‌اند و این علم برای نخستین بار به وسیله شیمیدان عرب، خالد بن زید بن معاویه رایج شد. در طول تاریخ خیلی از افرادی که به سرزمین بین‌النهرین سفر کرده بودند، در مورد صنعت جواهرسازی گفته اند که در بغداد جواهرسازان ماهر بسیاری در کنار جواهرسازان فرقه صائبه وجود دارند که قسمت بزرگی از بازار جواهرات را در خدمت داشتند.

به علت ارتباط نزدیک جواهرسازان با طلافروشان شیوه های ساخت و تزیین طلا که معمولا به صورت نقش حیوانات و گیاهان بود در سازه‌هایشان اثرگذار بود. این قبیل نقش‌ها در آثار باستانی مانند النخله و شیربابل هم دیده می شود.

در صنعت جواهرسازی از میناکاری در ساخت انواع گوشواره، انگشتر،چاقو و چنگال، گیره سر، پابند، دستبندو گردنبند استفاده می‌شود. از مرکز های مهم صنعت جواهرسازی می‌توان به بغداد،کاظمین، عماره و موصل نام برد.

صنایع جواهر سازی عراق

منسوجات گیاهی

قدمت منسوجات گیاهی از صنعت سفالگری خیلی بیشتر است. نمونه‌هایی از این صنعت در شهر اور پیدا شده است و پیشینه این نمونه‌ها به سه هزار سال قبل از میلاد بر می‌گردد. درخت نخل یکی از منابع اصلی نساجی با گیاهان به شمار می‌رود و تاریخ نویسی به اسم سترابو در این مورد گفته است که این درخت همه احتیاجات بابلی‌ها به جز دانه‌های خوراکی را ایجاد می کرد. 

وجود نخل‌های زیاد در عراق باعث گردیده است تا این حرفه مقام اول صنایع دستی عراق را به خود اختصاص دهد. در این صنعت وسایلی مانند بادبزن، انواع سبد، زنبیل، خانه‌های حصیری، صندلی و وسایل نقلیه آبی ساخته می‌شود. در مناطق شمالی این کشور به علت وجود وضعیت جغرافیایی و آب و هوایی مختلف، از ساقه گندم و جو برای ساخت انواع کیف، سبد و وسایل تزینی استفاده می‌شود. از جمله مناطقی که این صنعت در آن متداول است می‌توان به استان انبار، استان کرکوک و استان نینوا اشاره کرد.

صنایع منسوجات گیاهی عراق

سفالگری

پیشینه تولید سفال به هزاران سال قبل از میلاد مسیح  برمی‌گردد. نخستین نمونه‌های ساخته شده در این صنعت را می‌توان در موزه عراق دید. اولین بار وقتی توجه انسان به این صنعت جلب گردید که اهمیت کشاورزی را در زندگی خود کشف کرد. آن‌ها در اول سفال را برای انبار کردن دانه‌ها استفاده می‌کردند. با گذشت زمان این صنعت پیشرفت‌های زیادی کرد و در ساخت انواع ظرف‌ها، کوزه‌ها و گلدان‌ها با نقش و نگارهای مختلف استفاده گردید.

صنایع چوبی

صنعت چوب یکی از صنایع قدیمی به حساب می آید که از زمان شروع یکجانشینی بشر به وجود آمد و در آغاز از این صنعت برای ساخت خانه و انواع سقف‌ها استفاده می‌ گردید. صنایع چوبی از نظر کاربردی به سه گروه روستایی، شهری و ادوات موسیقی تقسیم می‌شوند. وسایلی مانند گهواره، صندلی، وسایل زینتی مثل شانه چوبی، کمد جزو وسایل شهری هستند. نی، طبل و دف در گروه وسایل موسیقی و در دسته روستایی بیشتر ادوات مربوط به کشاورزی قرار می‌گیرند.

از سازه‌های معروف در این صنعت که مهارت و هنر گذشتگان مردمان عراق را وجود دارد می‌توان از تخت چوبی (السریر الخشبی) در جنوب عراق و چرخ برگشته (العجله العایده) نام برد. قدمت اثر تخت چوبی به حدود 2500ق.م برمی‌گردد.

صنایع چوبی عراق

صنایع آهنگری

ریشه این صنعت از روستاها برخاسته است. ابزار ساخته شده در این صنعت شامل تیشه، ابزار تیز مثل انواع چاقوها، شمشیرها و ملزومات اسب سواری و شکار است. در این صنعت سوق الشیوخ در استان ذی‌قار، نجف، ابوالخصیب در استان بصره و شهر بغداد معروف هستند.

صنایع آهنگری عراق

آجرسازی و کاشی 

یکی از صنایع قدیم در عراق صنایع آجرسازی و کاشی است. این صنعت در دوره عباسی به اوج رشد خود رسید و به کشورهای ایران و شمال آفریقا هم توسعه یافت. اصول و قواعد ساخت این صنعت در دو شهر کربلا و کاظمین تا به حال حفظ شده است. محصولات این صنعت بر پایه خاک خالص است. 

خاک خالص بارها خیسانده و شسته می‌شود تا به خمیر تبدیل گردد. آنگاه جهت تقویت خاک با شن و ماسه، پودر شیشه و سنگ ریزه مخلوط می‌شود. بعد از مخلوط شدن به درخواست مشتری در اندازه‌های گوناگون قالب‌گیری می‌شود و به مدت 12 ساعت در درجه حرارت بالا پخته می‌شود، بعد از پخته شدن با رنگ‌های ویژه رنگ‌آمیزی شده و دوباره حرارت داده می‌شود. از مهمترین نقش و نگارهای این صنعت می‌توان از نقش‌های اندلسی و ترکی نام برد.

صنایع آجر سازی و کاشی عراق

صنایع مسی

به زبان عراقی‌ به تجهیزات مسی و برنجی و وسایل ساخته شده از این دو آلیاژ «الصفر» گفته می‌شود. تاریخ نشان می‌دهد که صنایع مس از دوران بابلیان و آشوریان بوده است. بعضی از وسائل متعلق به این دوران سابقه این صنعت را به خوبی نشان می دهد. دوران شکوفایی این صنعت به قرن 13 میلادی در موصل بر می‌گردد. چنانچه بازدید کوچکی از بازارهای بغداد و کربلا داشته باشید، ظرف‌های ساخته شده از مس و برنج را در این بازارها به بسیار می بینید.

صنایع مسی عراق

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته