جشن وخشنکام یکی از جشن های فراموش شده ایرانی

مجموعه: مناسبتها در ایران و جهان

جشن وخشنکام

جشن وخشنکام چه روزی است؟

جشن وخشنکام یکی از جشن های از یاد رفته ایرانی

جشن ها و مراسم های گوناگون در دوره ایران باستان برپا می شده است که هرکدام از زمان و دلیل معینی برخوردار بودند ، متاسفانه امروزه خیلی از جشن های آن دوران فراموش شده است که یکی از آنها جشن وخشنکام می باشد که در بزرگداشت رود جیحون یا آمودریا که از بزرگ ترین رود سرزمین ایرانی به حساب می آید در تاریخ 10 اسفند جشن وخشنکام برگزار می شد.

جشن وخشنکام در گرامیداشت رود آمودریا یا جیحون عظیم ترین رود سرزمین‌های ایرانی برپا می‌ گردد. این نام از بزرگ‌ترین شاخه آمودریا بنام رود وخش بر گرفته شده است. ابوریحان بیرونی وخشنکام را فرشته جیحون می‌دانست.

جشن وخشنکام یکی از جشن‌های فراموش شده

رود وخش

وخش یا سرخ‌آب رودی است در آسیای میانه که در تاجیکستان و قرقیزستان روان است و ریزشگاه آن رود آمودریا است. از دید زبان‌شناسی نام وخش در زبان‌های اروپایی نام اکسوس را برای آمودریا به وجود آورده است.

رود وخش با حوزه آبریز ۳۲ هزار و ۱۵۰ کیلومتر مربع یکی از بزرگ‌ترین رودهای تاجیکستان است. طول این رودخانه در تاجیکستان ۵۲۴ کیلومتر است و سرشاخه‌های آن در قرقیزستان واقع است و متوسط آورد آن حدود ۶۳۱ مترمکعب در ثانیه است. تاجیکستان روی این رود سد و نیروگاه سنگ توده ۲ را ساخته است.

رود وخش یکی از مهم‌ترین رودهای تاجیکستان است و برای آبیاری زمین‌های پنبه و دیگر زمین‌های کشاورزی از آن استفاده بسیاری می‌شود. این رود برای تولید نیروی برق‌آبی تاجیکستان هم دارای اهمیت است و وخش به‌همراه رودخانه پنج بیش از ۷۵ درصد ذخیره نیروی برق‌آبی این جمهوری را در خود جای داده‌اند.

از دره رود وخش شاه‌راه دوشنبه-چَنَک می‌گذرد. شهرهای نارک، سربند و قرغان‌تپه در کناره رود وخش جای دارند. در ریزشگاه رود وخش به رود پنج شکارگاه «بیشه پلنگان» قرار دارد.

رود وخش یکی از بزرگ‌ترین شاخابه‌های آمودریا است و از قسمت شرقی رشته‌کوه آلای در مسافت ۵۲۴ کیلومتری جاری می‌شود. حوزه آبریز روی وخش ۳۹۱۰۰ کیلومتر مربع است. شاخه‌های بزرگ‌تر آن از کوه‌های پشت آلای شروع شده، در سرچشمه خود به نام قرسو نامیده می‌شود. در مناطق پایین‌دست‌تر آن را قزل‌سو می‌نامند.

قزل‌سو از ست چپ شاخه‌های گوناگونی دارد و بعد از عبور از وادی آلای در حدود تاجیکستان با شاخاب دیگری به نام مُغ‌سو همراه می‌شود. مغ‌سو از حدود شمال شرقی پامیر سرچشمه گرفته و در سرچشمه خود بلندکیک نامیده می‌شود. در مسیر رود، مغ‌سو با قزل‌سو یکی شده سرخاب را تشکیل می‌دهند. سرخاب‌دریا در قسمت شرقی با خِنگاب یک‌جا شده و نام وخش را به خود می‌گیرد.

وخشنکام

دوره‌کم آبی و پر آبی رود وخش

ماه‌های ژوئن-جولای دوره‌سیرابی وخش است.که‌همیشه‌آب ان کم و زیاد می‌شود. در فصل سیرابی در یک ثانیه‌836 متر مکعب آب در آن جاری می‌شود، که‌این میزان با 20/4 درصد از آورد سالانه‌برابر است. ماه‌های دسامبر، ژانویه، فوریه‌و مارس دوره‌کم آبی آن است.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته