معرفی و تاریخچه ساز دف
- مجموعه: آکادمی هنر
در دوران پیش از اسلام دف در موسیقی ایرانی و کُردی حضور داشته
دَف، یکی از سازهای کوبهای در موسیقی ایرانی است که شامل حلقهای چوبی است که پوست نازکی بر آن کشیدهاند و با ضربههای انگشت مینوازند. این ساز از سازهای ضربی ایرانی شبیه به دایره ولی بزرگتر از آن و با صدای بمتر است.
ساز دف از آلات موسیقی ایران باستان و کشورهای همجوار است. این ساز از ابزار موسیقی کوبه ای است که با ضربات دست نواخته می شود. دف معمولاً از پوست حیوانات ساخته می شود. دف دارای یک قاب چوبی،زنجیر و پرده ای از پوست حیوانات است.
دَف، یکی از سازهای کوبهای در موسیقی ایرانی است
دف یکی معروف ترین و قدیمی ترین سازهای کوبه ای ایرانی می باشد که عضوی از خانواده ی بزرگ پوست صدا های یک طرفه است. این ساز که با انگشتان دست نواخته میشود ، در گذشته بیشتر برای نواختن در خانقاه ها و موسیقی عرفانی مورد استفاده میگرفت ولی امروزه در اکثر سبک های موسیقی ایرانی شامل موسیقی دستگاهی و مقامی و فولکلوریک و تلفیقی و… مورد استفاده قرار میگیرد.
دَفّ، یکی از سازهای کوبهای در موسیقی ایرانی است که شامل حلقهای چوبی است که پوست نازکی بر آن کشیدهاند و با ضربههای انگشت مینوازند. دف ایرانی شبیه به ساز دایره و کمی بزرگتر از آن و با صدایی بمتر است. دف حلقهای از جنس چوب میباشد که عرض آن حدود ۵ تا ۷ سانتیمتر و قطر آن از ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر است. بر یکی از سطوح این ساز پوست کشیده شده و در داخل جدار چوبی آن حدود ۴۰ حلقهی فلزی قرار گرفته است.
دف یکی معروف ترین و قدیمی ترین سازهای کوبه ای ایرانی می باشد
این حلقهها با فواصل مساوی صدایی زنگوار تولید کرده به همراه صدای اصلی ساز حالت دلنشین و ذابی را به وجود میآورد. در گوشهای از جدار چوبی دایره سوراخی تعبیه شده که نوازنده برای نگهداشتن ساز به هنگام اجرا انگشت شست خود را درون آن میگذارد و با بقیهی انگشتان هر دو دستش بر روی سطح پوستی ساز میکوبد. نوازنده در هنگام نواختن با تکانهایی که به ساز میدهد سبب لرزش حلقههای آویزان در جدار داخلی آن میگردد و از این طریق صدای زنگوار، توأم با کوبش پوست به وجود میاورد. هیچیک از صداهای تولید شده در این ساز، ارتفاع معینی، ندارند.
ساز دف از آلات موسیقی ایران باستان و کشورهای همجوار است
تاریخچهٔ دف در موسیقی
در دوران پیش از اسلام دف در موسیقی ایرانی و کُردی حضور داشته بهطوریکه رد پای ریتمهای آن هنوز در موسیقی کردی وجود دارد، اما با ورود اسلام بهدلیل حرام بودن موسیقی این ساز جهت بقای خود در خانقاهها و تکایای کردستان بست نشست و برای بیش از ۱۳ قرن در خانقاههای کردستان همدم دراویش کردستان شد و با ذکر و سماء آنها آمیخته شد بطوریکه ذکرها در هر مقامی با ریتم خاص خود در دف همراه هستند و بعبارتی هر ذکری مقام خود را دارد که مقامهای دف نام دارند.
در قدیم دف یا دایره کوچک را که چنبر آن از روی و برنج ساخته میشد خمک یا خمبک میگفتند. به دست زدن با وزن و به اصطلاح بشکن زدن هم خمبک یا خمبک میگفتند. دفهایی هم بوده که بر چنبر آن زنگ تعبیه میکردند و مینواختند. زنگهای دف را جلاجل میگفتند. در دوره اسلامی به کسانی که دف یا دایره مینواختند جلاجل زن میگفتند.در ایران کهن جلاجل وسیلهای بیضی شکل و بزرگ بود که زنگهایی بر آن میبستند و در جنگها به کار میبردند و ظاهراً صدای مهیبی داشته است.
در قدیم دف یا دایره کوچک را که چنبر آن از روی و برنج ساخته میشد
دف را که بر آن زنگوله تعبیه میکنند دف زنگی میگویند. پس از آنکه تمبک مجلسی شد به تدریج جای دف را گرفت و از رونق دف کاست و دف را بیشتر در شهرهای کوچک و قصبات در مجالس عیش و سرور به کار میبردند به ویژه در کردستان و آذربایجان بسیار متداول بود و نوازندگان ماهر داشت. در سالهای اخیر دف نوازی در بیشتر شهرهای ایران رایجتر شده است و هنر آموزان به آموختن آن روی آوردهاند. از نوازندگان صاحب سبک آن میتوان بیژن کامکار و مسعود حبیبی را نام برد که استاد کامکار نقش به سزایی را در شخصیت دادن به این ساز در موسیقی اصیل ایرانی ایفا کرده است و استاد حبیبی با ابداع شیوه مدرنی در نوازندگی این ساز آن را بصورت کاملا اصولی و تکنیکی مانند دیگر سازها در آورده است.
دف را که بر آن زنگوله تعبیه میکنند دف زنگی میگویند
فرآيند يادگيری ساز دف:
مانند هر ساز ديگری ابتدا هنرجو در جلسات اوليه با تئوری موسيقی و نت خوانی بصورت ساده آشنا شده سپس نحوه گرفتن ساز و انواع ضربه هاي مورد استفاده در دف را مي آموزد و بتدريج با انجام تمرينها مبتنی بر كتاب آموزشی دف بتدريج با ريتم های مختلف و تكنيك هاي مختلف دف نوازی آشنا شده فرآيند اوليه يادگيري اين ساز به نحوي كه هنرجو قادر باشد ريتم های ساده را چه بصورت تكی و چه بصورت همنوازی با يك ساز يا آواز بنوازد كه بطور معمول حدود يكسال طول مي كشد در نهايت داشتن چند تا شرط هست كه پيشرفت شما رو در يادگيري بيشتر مي كند، يكی علاقه و ديگری صبر، حوصله، پشتكار و تمرين فراون.
نوازندگان دف :
از نوازندگان به نام دف در ایران میتوان بیژن کامکار و مسعود حبیبی را نام برد. هژار زهاوی از نوازندگان بنام بینالمللی است.
گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته