حساسیت های پوستی ناشی از بدلیجات
- مجموعه: سلامت پوست
همه مردم به شکل های مختلف با حساسیت های پوستی آشنا هستند. بیشتر ما حتی اگر خودمان مبتلا به یکی از انواع این حساسیت ها نباشیم حتماً تعداد زیادی از افراد مبتلا به این حساسیت ها را می شناسیم.
خانمی که پوستش هنگام استفاده از بدلیجات ملتهب و قرمز می شود، فردی که تماس با لباس های نایلونی پوستش دچار سوزش و قرمزی شود، فردی که بر اثر خوردن برخی غذاها مانند بادمجان دچار قرمزی و خارش پوست می شود و زنی که پوست دستش در اثر شست و شوهای مکرر و تماس با مواد شوینده پوسته پوسته و قرمز و دچار خارش می شود، همه اینها نمونه هایی آشنا از انواع حساسیت های پوستی هستند.حساسیت پوستی انواع مختلفی دارد که در بیشتر آنها التهاب و قرمزی پوست مشاهده می شود. این حساسیت ها ممکن است آلرژیک (یا تماسی) باشد و یا تحریکی.
در حساسیت پوستی آلرژیک بدن در نتیجه تماس با ماده ای که در محیط وجود دارد دچار التهاب می شود ، مثلاً کسی که به ساعت حلقه و بدلیجات حساسیت دارد، اما حساسیت پوستی تحریکی به دنبال تماس زیاد و مکرر با ماده حساسیت زا (محرک) به وجود می آید. مثلاً کسی که به دنبال تماس مکرر با مواد شوینده نسبت به آنها حساسیت پیدا می کند.
حساسیت های پوستی معمولاً در ابتدا به صورت حاد هستند اما در برخی موارد به مرور زمان بعد از درمان و یا بهبود خود به خود به شکل مزمن در می آیند.
حساسیت های پوستی ممکن است به صورت اگزمای سرشتی در فرد وجود داشته باشد، یعنی از وقتی فرد متولد می شود همراه اوست به طور مثال از ۳ـ۲ ماهگی صورت نوزاد قرمز و گونه هایش سرخ رنگ است. آسم، آلرژی و خس خس سینه دارد. این علایم گاه در بزرگسالی به صورت حساسیت های پوستی در فرد ادامه می یابد. اغلب در بین والدین و یا افراد فامیل این اشخاص مبتلایان به حساسیت های پوستی وجود دارند.می توان گفت سیستم بدن این افراد نسبت به برخی از عوامل محیط حساسیت دارد.
گروه دیگر حساسیت های پوستی حساسیت های شغلی است، کسانی که با سیمان و مواد ساختمانی یا روغن های ماشین های صنعتی، آسفالت و... در تماس هستند ممکن است در تماس با ماده خاصی دچار التهاب و حساسیت پوستی شوند که به شکل آلرژیک یا تحریکی به وجود می آید. حساسیت پوستی خانم های خانه دار که در اثر کار خانه و شست وشو ایجاد می شود نیز از این گروه حساسیت هاست.
در برخی موارد حساسیت پوستی علاوه بر التهاب، خارش و قرمزی با عفونت توأم می شود. عفونت هنگامی بروز می کند که سد دفاعی بدن شکسته شده و التهاب ایجاد می شود و پوست شروع به خارش می کند، اگر بیمار به دنبال این احساس محل التهاب را بخاراند، نه تنها باعث تشدید خارش بلکه باعث ایجاد عفونت در محل می شود. درماتیت اگزما درماتیت یکی از انواع حساسیت های پوستی است که روی سطوح بیرونی پوست بروز می کند و به صورت دانه های قرمز آبدار و ترشح دار است.
درماتیت به صورت حساسیت به گیاهان مواد دارویی و حساسیت به نور نمایان می شود. از میان گیاهان زیادی که توانایی ایجاد درماتیت تماسی را دارند، گل پامچال یکی از بیشترین موارد را شامل می شود. به دنبال تماس با برگ های این گیاه، جوش هایی که خارش شدیدی دارند در انگشتان و مچ دست پدید می آید.
گل داوودی هم به صورت خفیف تر همین حالت را ایجاد می کند. تاول های شدیدی که در نقاط روباز بدن در کشاورزان و افرادی که به هنگام تفریح روی علف های هرزی می خوابند دیده می شود نیز از جمله این حساسیت ها هستند.در برخی از افراد هم حساسیت پوستی در تماس با نور به وجود می آید. در واقع این افراد در تماس با برخی مواد وقتی در برابر نور قرار بگیرند، حساسیت شان بروز می کند.
این نوع حساسیت ها بیشتر فصلی است و مشهورترین این مواد که در تماس با نور ایجاد حساسیت (التهاب و گاهی لک) می کنند ، عبارتند از رژ لب، روغن ترنج، عطرها و گروهی از داروها.
اگزما گاهی به صورت اکتسابی و یا سرشتی در افراد به وجود می آید ، اما معمولاً عامل تحریکی و آلرژیکی توأمان در آن نقش دارند. باید توجه داشت گاهی برخی از بیماران حتی نسبت به برخی داروهای معالج اگزما هم حساسیت دارند و مصرف آنها باعث تشدید بیماری آنها می شود. در این موارد باید نوع دارو را تغییر داد.
کهیر تماسی هم یکی دیگر از انواع حساسیت های پوستی است که تفاوت عمده آن با اگزما در سطح حساسیت است. در کهیر حساسیت نسبت به ماده آلرژی در طبقات زیرین پوست ایجاد می شود. حداقل تماس با مواد حساسیت زا در حساسیت های پوستی ممکن است نواحی مختلفی از بدن دچار این عارضه شوند و معمولاً حساسیت نسبت به مواد گوناگون را می توان با توجه به طرح اختصاصی ناحیه درگیر مشخص کرد. به طور مثال اگر حساسیت پوستی در زیر بغل ایجاد شود، احتمالاً ناشی از تماس با لباس، زیرپوش و یا اسپری های برطرف کننده بوی عرق است و اگر در مچ و یا کف پا بروز کند، ناشی از تماس با جوراب، کفش و چکمه پلاستیکی، خاک، گرد و غبار و گیاهان است. برای شناسایی دقیق ماده حساسیت زا پزشکان از آزمایشات دقیقی استفاده می کنند.نکته مهم در درمان و پیشگیری از حساسیت های پوستی به حداقل رساندن تماس با این مواد است.
پوست به طور طبیعی به وسیله یاخته های شاخی شکلی که به صورت فشرده کنار هم قرار دارند و با بهره گیری از خاصیت ارتجاعی از آسیب های گوناگون محافظت می شود. خاصیت ارتجاعی لایه شاخی با میزان آب آن فرق می کند، یعنی با تبخیر آب و همچنین برداشت چربی روی آن (که رطوبت پوست را نگه می دارد) این خاصیت کاهش پیدا می کند. مواد چربی زا مانند صابون اگر مدت کوتاه و به طور زیاد به کار روند، باعث ایجاد خشکی، قرمزی، تحریک و شکاف روی پوست می شوند. این مواد را که با پاره کردن یا از بین بردن لایه شاخی باعث التهاب و آماس پوست می شوند، مواد محرک می نامند. کسانی که به هر دلیلی در تماس با این محرک ها قرار دارند، باید از پوست خود بیشتر مراقبت کنند، سعی کنند کمتر با این مواد تماس مستقیم داشته باشند و از کرم ها و مرطوب کننده ها استفاده کنند.
گاهی حتی شست وشوهای مگر و وسواس گونه حتی با آب هم می تواند باعث حساسیت در افراد شود چون این شست وشوها به مرور زمان لایه های چربی پوست را برداشته و سطح زیرین را در تماس مستقیم با محیط و عوامل آلرژی زا قرار می دهد. دکتر شهدی به خانم های خانه دار به ویژه کسانی که به حساسیت پوستی مبتلا هستند، توصیه می کند، در هنگام کار با مواد شوینده و آب از دستکش استفاده کنند و از آنجا که ماده لاتکس دستکش هم در برخی افراد باعث حساسیت می شود، بهتر است زیر دستکش از یک دستکش نخی استفاده کند. در ضمن نباید دستکش به مدت طولانی به دست بماند چون گرما و تعریق دست داخل آن ممکن است پوست را مستعد حساسیت به این مواد کند». وقتی حساسیت تشدید می شود معمولا حساسیت های پوست در فصول خشک سال مانند پاییز، زمستان و اوایل بهار شدت پیدا می کند. گاهی حتی تغییر محیط زندگی هم ممکن است باعث تشدید و یا کمتر شدن حساسیت در افراد شود. به طور مثال کسی که از تهران به شمال می رود ممکن است علائم حساسیت در او به دلیل وجود رطوبت شمال برطرف شود اما با بازگشت به تهران دوباره ظاهر شود. تغذیه هم در این زمینه بی تاثیر نیست. بعضی از غذاها مانند شیر گاو، آجیل و تخمه در برخی از افراد باعث بروز و تشدید حساسیت پوستی می شود. تغییر ناگهانی محیط مثلا ورود ناگهانی از یک فضای سرد به یک فضای گرم و برعکس هم می تواند تاثیرگذار باشد.
در این زمینه نقش استرس و فشارهای عصبی نیز از اهمیت زیادی برخوردار هستند، گاه یک خبر ناگوار باعث تشدید علائم و خارش در فرد می شود. نور آفتاب هم در ضمن اینکه گاه درمان کننده است، گاهی تشدیدکننده حساسیت محسوب می شود. یک متخصص پوست و مو در مورد درمان حساسیت پوستی می گوید: «این بیماری درمان قطعی ندارد و بسته به عامل حساسیت باید از بازگشت و تشدید آن جلوگیری کرد. اگر حساسیت در تماس با ماده مشخصی ایجاد شود باید در حد امکان از تماس با آن خودداری کرد اما اگر فقط به دلیل سایش پوست باشد باید از پوست مراقبت کرد». هرگز در درمان حساسیت های پوستی بدون نظر پزشک اقدام به استفاده از دارو و پماد خاصی نکنید چون گاهی استفاده از برخی پمادها مانند پماد کورتن به مرور زمان باعث وخامت بیشتر حساسیت می شود و پوست را آسیب پذیرتر می کند. نکته آخر اینکه اگرچه حساسیت های پوستی خطرناک نیستند و با مراجعه به پزشک قابل کنترل و درمان هستند اما گاهی علائم این حساسیت ها با برخی بیماری های پوستی یکسان است و سهل انگاری فرد در مراجعه به پزشک و تشخیص به موقع ممکن است باعث وخیم شدن بیماری شده و سلامت فرد را به مخاطره اندازد.
منبع:ایران جدید