آشنایی با خواص بره موم و کاربردهای بره موم

مجموعه: خواص مواد غذایی

آشنایی با خواص بره موم و کاربردهای بره موم

خاصیت بره موم و کاربردهای آن :

بره موم (Propolis) ماده ای رزینی و چسبناک است که زنبورهای عسل از شیره و صمغ گیاهان، به ویژه پوست درختان مانند صنوبر، کاج و بلوط جمع آوری کرده و با ترکیب آن با موم عسل، بزاق و آنزیم های خود تولید می کنند. این ماده به عنوان یک ماده محافظتی در کندو برای پر کردن شکاف ها، ضدعفونی کردن محیط و محافظت در برابر میکروب ها و قارچ ها استفاده می شود.

بره موم به دلیل خواص دارویی و درمانی متعددش از دیرباز در طب سنتی و مدرن مورد توجه بوده است. در این مقاله، به بررسی خواص بره موم، خواص موم عسل، خواص پروپولیس و کاربردهای گسترده آن در حوزه های مختلف پرداخته می شود.

بره موم چیست؟

بره موم یا پروپولیس (از واژه یونانی "pro" به معنای پیش و "polis" به معنای شهر) ماده ای است که زنبورها برای حفاظت از کندو تولید می کنند. ترکیبات شیمیایی بره موم بسته به منطقه جغرافیایی، نوع گیاهان و فصل جمع آوری متفاوت است، اما به طور کلی شامل رزین ها (50-60%)، موم عسل (30%)، اسانس ها (10%)، گرده گل و ترکیبات آلی مانند فلاونوئیدها، پلی فنول ها، اسیدهای فنولیک و ترپن ها است. این ترکیبات مسئول خواص درمانی و بیولوژیکی بره موم هستند.

خواص بره موم (پروپولیس) :

بره موم به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال زیستی، خواص متعددی دارد که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می شود:

1. خواص ضدمیکروبی و ضدباکتریایی

بره موم به دلیل داشتن فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک، خاصیت ضدباکتریایی قوی دارد. مطالعات علمی نشان داده اند که پروپولیس می تواند با باکتری های بیماری زا مانند استافیلوکوکوس اورئوس و استرپتوکوکوس موتانس (عامل پوسیدگی دندان) مقابله کند. این خاصیت باعث شده که بره موم در درمان عفونت های دهانی، زخم ها و بیماری های پوستی مورد استفاده قرار گیرد.

2. خواص ضدویروسی

پروپولیس در برابر ویروس هایی مانند ویروس آنفلوآنزا، ویروس هرپس (تبخال) و حتی ویروس های مرتبط با سرماخوردگی اثرات ضدویروسی نشان داده است. ترکیبات موجود در بره موم می توانند تکثیر ویروس ها را مهار کرده و سیستم ایمنی را تقویت کنند.

3. خواص ضدقارچی

بره موم در برابر قارچ هایی مانند کاندیدا آلبیکنس (عامل عفونت های قارچی) مؤثر است. این خاصیت به ویژه در درمان عفونت های پوستی، دهانی و واژینال کاربرد دارد.

4. خواص ضدالتهابی

فلاونوئیدها و پلی فنول های موجود در بره موم خاصیت ضدالتهابی دارند و می توانند التهابات ناشی از بیماری های مزمن مانند آرتریت یا بیماری های التهابی روده را کاهش دهند.

5. خواص آنتی اکسیدانی

بره موم سرشار از آنتی اکسیدان هاست که با خنثی کردن رادیکال های آزاد، از آسیب سلولی جلوگیری کرده و به پیشگیری از بیماری های مزمن مانند سرطان و بیماری های قلبی عروقی کمک می کند.

6. خواص ضدسرطانی

تحقیقات اولیه نشان داده اند که برخی ترکیبات بره موم، مانند کافئیک اسید و آرتپیلین C، می توانند رشد سلول های سرطانی را مهار کرده و آپوپتوز (مرگ برنامه روی سلول های سرطانی) را تحریک کنند. بااین حال، تحقیقات بیشتری برای تأیید این اثرات در انسان مورد نیاز است.

7. تقویت سیستم ایمنی

بره موم با تحریک تولید سلول های ایمنی مانند لنفوسیت ها و افزایش فعالیت فاگوسیت ها، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. این خاصیت به ویژه در پیشگیری و درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا مؤثر است.

8. خواص التیام بخش زخم

بره موم به دلیل خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی، در بهبود زخم ها، سوختگی ها و جراحات پوستی مؤثر است. این ماده با ایجاد یک لایه محافظ روی زخم، از عفونت جلوگیری کرده و فرآیند ترمیم را تسریع می کند.

خواص موم عسل :

موم عسل (Beeswax) یکی از اجزای اصلی بره موم است که توسط زنبورهای عسل از غدد مومی آن ها ترشح می شود. این ماده نیز خواص درمانی و کاربردی متعددی دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:

• خواص مرطوب کنندگی و محافظت از پوست: موم عسل به دلیل دارا بودن ویتامین A و ترکیبات نرم کننده، در محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم ها، لوسیون ها و بالم های لب استفاده می شود. این ماده پوست را مرطوب کرده و از خشک شدن آن جلوگیری می کند.

• خواص ضدالتهابی و التیام بخش: موم عسل می تواند التهابات پوستی مانند اگزما و پسوریازیس را تسکین دهد و به ترمیم پوست آسیب دیده کمک کند.

• خواص ضدباکتریایی: اگرچه خاصیت ضدباکتریایی موم عسل به اندازه بره موم قوی نیست، اما می تواند در جلوگیری از رشد میکروب ها روی پوست مؤثر باشد.

• کاربرد در صنایع دارویی و آرایشی: موم عسل به عنوان یک ماده پایه در ساخت پمادها، کرم ها و شمع های درمانی استفاده می شود.

از خواص موم عسل می توان به خاصیت مرطوب کنندگی و محافظت از پوست اشاره کرد

کاربردهای بره موم :

بره موم به دلیل خواص بی نظیرش در حوزه های مختلفی از جمله پزشکی، آرایشی، بهداشتی و حتی صنعتی کاربرد دارد. در ادامه به مهم ترین کاربردهای آن اشاره می شود:

1. کاربرد در پزشکی و سلامت

• درمان مشکلات دهان و دندان: بره موم در خمیردندان ها، دهان شویه ها و ژل های دندانی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان، درمان آفت دهان و التهاب لثه استفاده می شود.

• درمان عفونت ها: از بره موم به صورت موضعی یا خوراکی برای درمان عفونت های باکتریایی، قارچی و ویروسی استفاده می شود.

• تقویت سیستم ایمنی: مکمل های حاوی بره موم به صورت کپسول، قرص یا عصاره برای تقویت ایمنی و پیشگیری از بیماری های فصلی مصرف می شوند.

• بهبود زخم ها و سوختگی ها: پمادهای حاوی بره موم برای تسریع بهبود زخم ها و سوختگی ها کاربرد دارند.

2. کاربرد در صنایع آرایشی و بهداشتی

• محصولات مراقبت از پوست: بره موم به دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی در کرم ها، لوسیون ها و ماسک های صورت برای درمان آکنه، جوش و پیری پوست استفاده می شود.

• بالم لب: ترکیب بره موم با موم عسل در بالم های لب برای محافظت و ترمیم لب های ترک خورده کاربرد دارد.

• شامپوها و محصولات مو: بره موم به برخی شامپوها برای تقویت فولیکول های مو و کاهش ریزش مو اضافه می شود.

3. کاربرد در صنایع غذایی

• نگهدارنده طبیعی: بره موم به دلیل خواص ضدمیکروبی به عنوان یک نگهدارنده طبیعی در برخی محصولات غذایی استفاده می شود.

• مکمل های غذایی: عصاره بره موم به صورت قطره یا کپسول به عنوان مکمل غذایی برای تقویت سلامت عمومی مصرف می شود.

4. کاربردهای صنعتی

• تولید شمع: ترکیب بره موم و موم عسل در ساخت شمع های طبیعی و معطر استفاده می شود.

• محافظ چوب: در برخی صنایع، بره موم به عنوان یک ماده طبیعی برای محافظت از چوب در برابر قارچ ها و حشرات به کار می رود.

خواص ضدالتهابی از خواص پروپولیس می باشد.

نحوه مصرف بره موم :

بره موم به اشکال مختلفی مانند عصاره مایع، کپسول، پماد، کرم، قرص، خمیردندان و حتی آدامس در دسترس است. نحوه مصرف آن به هدف استفاده بستگی دارد:

• مصرف خوراکی: برای تقویت سیستم ایمنی یا درمان عفونت ها، عصاره بره موم را می توان با آب، عسل یا چای مخلوط کرد. دوز معمول 10-50 میلی گرم در روز است، اما باید با مشورت پزشک مصرف شود.

• مصرف موضعی: برای زخم ها، سوختگی ها یا مشکلات پوستی، پماد یا کرم بره موم مستقیماً روی پوست مالیده می شود.

• دهان شویه یا خمیردندان: برای سلامت دهان و دندان، محصولات حاوی بره موم به صورت روزانه استفاده می شوند.

هشدار: بره موم ممکن است در برخی افراد باعث واکنش های آلرژیک شود، به ویژه در کسانی که به محصولات زنبور عسل یا گرده گل حساسیت دارند. قبل از مصرف، تست حساسیت توصیه می شود.

تحقیقات علمی درباره بره موم :

بر اساس مطالعات منتشرشده در مجلات علمی معتبر :

بره موم در درمان عفونت های مقاوم به آنتی بیوتیک مانند MRSA (استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین) اثرات امیدوارکننده ای نشان داده است.

ترکیبات موجود در بره موم مانند فلاونوئیدها و آرتپیلین C در مهار رشد تومورهای سرطانی در آزمایش های آزمایشگاهی مؤثر بوده اند.

عصاره بره موم در کاهش التهاب و بهبود زخم های دیابتی در مطالعات حیوانی نتایج مثبتی داشته است.

مضرات و عوارض احتمالی بره موم :

بره موم (پروپولیس) به دلیل خواص درمانی و بیولوژیکی متعددش به عنوان یک ماده طبیعی ارزشمند شناخته می شود، اما مانند هر ماده دیگری، مصرف نادرست یا بدون آگاهی ممکن است عوارض و مضراتی به همراه داشته باشد. در ادامه به مهم ترین مضرات و عوارض احتمالی بره موم، با توجه به اطلاعات علمی و منابع معتبر، اشاره می شود:

1. واکنش های آلرژیک

یکی از شایع ترین عوارض بره موم، بروز واکنش های آلرژیک است، به ویژه در افرادی که به محصولات زنبور عسل (مانند عسل، ژل رویال یا موم عسل)، گرده گل، یا گیاهانی مانند صنوبر حساسیت دارند. علائم آلرژی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خارش و قرمزی پوست: استفاده موضعی از بره موم می تواند باعث درماتیت تماسی، بثورات پوستی یا خارش شود.

• تورم و التهاب: در موارد شدید، تورم لب ها، زبان یا گلو ممکن است رخ دهد.

• مشکلات تنفسی: در افراد با آلرژی شدید، ممکن است علائم آسم یا تنگی نفس مشاهده شود.

• شوک آنافیلاکتیک: در موارد نادر، واکنش های آلرژیک شدید ممکن است به شوک آنافیلاکتیک منجر شود که یک اورژانس پزشکی است.

توصیه: قبل از مصرف بره موم، به ویژه به صورت موضعی یا خوراکی، تست حساسیت انجام دهید. مقدار کمی از محصول را روی پوست ساعد بمالید و 24 ساعت صبر کنید تا واکنش احتمالی بررسی شود.

تقویت سیستم ایمنی از فواید بره موم می باشد

2. عوارض گوارشی

مصرف خوراکی بره موم، به ویژه در دوزهای بالا یا بدون مشورت پزشک، ممکن است باعث مشکلات گوارشی شود:

• تهوع و استفراغ: برخی افراد ممکن است پس از مصرف عصاره یا کپسول بره موم احساس تهوع کنند.

• اسهال یا یبوست: تغییرات در سیستم گوارشی ممکن است به دلیل ترکیبات فعال بره موم رخ دهد.

• درد معده: مصرف بیش از حد می تواند باعث تحریک معده و ناراحتی گوارشی شود.

توصیه: مصرف بره موم باید با دوز توصیه شده (معمولاً 10-50 میلی گرم در روز) و تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود.

3. تداخل با داروها

بره موم ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و اثربخشی آن ها را تغییر دهد:

• داروهای رقیق کننده خون: بره موم به دلیل خواص ضدالتهابی و اثرات احتمالی بر انعقاد خون ممکن است با داروهایی مانند وارفارین یا آسپرین تداخل کند و خطر خونریزی را افزایش دهد.

• داروهای شیمی درمانی: برخی مطالعات اولیه نشان داده اند که بره موم می تواند اثرات برخی داروهای شیمی درمانی را تحت تأثیر قرار دهد، اگرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

• داروهای ایمونوسوپرسیو: از آنجا که بره موم سیستم ایمنی را تقویت می کند، ممکن است با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (مانند داروهای مورد استفاده در پیوند اعضا) تداخل داشته باشد.

توصیه: اگر از داروهای خاص استفاده می کنید، قبل از مصرف بره موم با پزشک مشورت کنید.

4. مسمومیت در دوزهای بالا

مصرف بیش از حد بره موم، به ویژه به صورت خوراکی، ممکن است به مسمومیت منجر شود. ترکیبات فعال مانند فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک در مقادیر بالا می توانند برای کبد یا کلیه ها سمی باشند. علائم مسمومیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

– سرگیجه

– سردرد

– افزایش آنزیم های کبدی (در موارد نادر)

توصیه: از مصرف خودسرانه و طولانی مدت بره موم بدون نظارت پزشکی خودداری کنید.

5. نامناسب برای برخی گروه ها

بره موم برای برخی افراد ممکن است مناسب نباشد:

• زنان باردار و شیرده: به دلیل کمبود مطالعات کافی درباره ایمنی بره موم در دوران بارداری و شیردهی، مصرف آن برای این گروه توصیه نمی شود.

• کودکان: به دلیل احتمال واکنش های آلرژیک، مصرف بره موم در کودکان باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.

• افراد مبتلا به بیماری های خاص: افرادی که بیماری های خودایمنی (مانند لوپوس) یا مشکلات کبدی و کلیوی دارند، باید از مصرف بره موم اجتناب کنند یا با پزشک مشورت کنند.

6. آلودگی های احتمالی

بره موم ممکن است حاوی آلاینده هایی مانند فلزات سنگین (سرب، کادمیوم) یا آفت کش ها باشد، به ویژه اگر از مناطقی جمع آوری شده باشد که گیاهان در معرض آلودگی های محیطی قرار دارند. این آلودگی ها می توانند اثرات منفی بر سلامت داشته باشند.

توصیه: بره موم را از منابع معتبر و دارای گواهی کیفیت تهیه کنید و از محصولات آزمایش شده استفاده کنید.

7. عوارض مرتبط با موم عسل در بره موم

از آنجا که بره موم حاوی موم عسل است، برخی از عوارض مرتبط با موم عسل نیز ممکن است در استفاده از بره موم دیده شود:

• تحریک پوست: در برخی افراد، موم عسل موجود در بره موم می تواند باعث تحریک پوست یا واکنش های حساسیتی شود.

• مشکلات گوارشی: موم عسل به دلیل غیرقابل هضم بودن ممکن است در مصرف خوراکی باعث ناراحتی معده شود.

نحوه کاهش عوارض :

برای به حداقل رساندن مضرات احتمالی بره موم، رعایت نکات زیر توصیه می شود:

• آزمایش حساسیت: قبل از استفاده موضعی یا خوراکی، تست حساسیت انجام دهید.

• مصرف در دوز مناسب: از دوزهای توصیه شده توسط متخصصان پیروی کنید و از مصرف بیش از حد خودداری کنید.

• مشورت با پزشک: اگر بیماری زمینه ای دارید یا دارو مصرف می کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید.

• انتخاب محصول باکیفیت: از بره موم تولیدشده توسط برندهای معتبر و دارای گواهی نامه های بهداشتی استفاده کنید.

• اجتناب در گروه های حساس: زنان باردار، مادران شیرده، کودکان و افراد با بیماری های خاص باید با احتیاط بیشتری عمل کنند.

سخن آخر :

بره موم و موم عسل دو محصول طبیعی شگفت انگیز زنبورهای عسل هستند که به دلیل خواص درمانی و کاربردهای گسترده شان در حوزه های مختلف مورد توجه قرار گرفته اند. بره موم با خواص ضدمیکروبی، ضدویروسی، ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی خود، در درمان بیماری ها، بهبود زخم ها و تقویت سیستم ایمنی نقش مهمی دارد. موم عسل نیز به عنوان یک ماده مرطوب کننده و محافظ در محصولات آرایشی و دارویی کاربرد دارد.

اما مصرف نادرست یا بدون آگاهی می تواند عوارضی مانند واکنش های آلرژیک، مشکلات گوارشی، تداخل دارویی یا مسمومیت به همراه داشته باشد. برای بهره مندی از فواید بره موم و موم عسل، لازم است با احتیاط و تحت نظر متخصص از آن استفاده شود. انتخاب محصولات باکیفیت و انجام تست حساسیت می تواند به کاهش خطرات کمک کند. اگر قصد استفاده از بره موم را دارید، مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه به ویژه برای افراد با شرایط خاص، ضروری است.

گردآوری: بخش آشپزی بیتوته