از دل صخره متولد شدند: شگفتانگیزترین کلیساهای تاریخ بشر
- مجموعه: مكانهاي تاريخي جهان
لالی بلا
لالیبلا: اورشلیمِ پنهان آفریقا
لالی بلا (Lalibela) – اتیوپی؛ شهری مقدس در ارتفاع ۲۵۰۰ متری کوههای اتیوپی
که یازده کلیسای عظیمالجثهاش نه ساخته، بلکه از دل صخرههای یکتکه تراشیده شدهاند و به همین دلیل به «اورشلیم جدید آفریقا» و «هشتمین عجایب فراموششدهی جهان» شهرت دارد.
لالیبلا -اتیوپی
در ارتفاع ۲۵۰۰ متری فلات اتیوپی، جایی که بادهای تند و مه غلیظ دشتهای لاستا را میپوشاند، یازده کلیسای غولپیکر از دل صخرههای سرخ بیرون کشیده نشدهاند؛ بلکه صخرهها از اطرافشان تراشیده و برده شدهاند تا آنها تنها بمانند. این شهر-معبد که به نام پادشاه مقدسش «لالیبلا» نامیده میشود، قرنهاست در سکوت محض ایستاده و یکی از حیرتانگیزترین شاهکارهای مهندسی و ایمان تاریخ بشر را در خود نگه داشته است.
کلیساهای سنگی لالی بلا
تولد یک رویا در دل سنگ
طبق روایت سنتی اتیوپیایی، شاهزاده گبره مسقل لالیبلا (حکومت حدود ۱۱۸۱–۱۲۲۱ م) در کودکی بهوسیله زنبورهای عسل احاطه شد و مادرش این را نشانهای دانست که او روزی «شاهِ شاهان» خواهد شد. سالها بعد، پس از تبعید و بازگشت پیروزمندانه بازگشت به تخت، لالیبلا در خواب دید که خداوند به او دستور میدهد در سرزمین خودش «اورشلیم جدیدی» بسازد که هیچگاه به دست بیگانگان نیفتد.
در سال ۱۱۸۷، درست وقتی صلاحالدین ایوبی اورشلیم را فتح کرد و راه زیارت مسیحیان به بیتالمقدس بسته شد، لالیبلا تصمیم گرفت مقدسترین مکان مسیحیت شرق را در قلب کوههای اتیوپی بنا کند؛ جایی که هیچ صلیبیونی نمیتوانست به آن برسد و هیچ فاتح مسلمانی جرأت نزدیک شدن به آن را نداشت.
لالی بلا اتیوپی
یازده معبد، یک تکه سنگ
کلیساهای لالیبلا به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
گروه شمالی
بیت مدحنه عالم (خانه نجاتدهنده جهان) – بزرگترین کلیسای تکتکه صخرهای دنیا
بیت مریم (خانه مریم) – تنها کلیسایی که نقاشیهای دیواری قرن دوازدهمی رنگارنگش هنوز باقی است
بیت مسکل (خانه صلیب)
بیت دنقل (خانه باکرهها)
بیت گولگوتا-میکائیل (شامل مقبره خود لالیبلا)
گروه شرقی
بیت گبریل-روفائل
بیت مرکوریوس
بیت آبا لیبانوس (که گفته میشود در یک شب به کمک فرشتگان ساخته شد)
و در نهایت، شاهکار مطلق:
بیت گیورگیس (کلیسای سنت جورج)
این کلیسا به شکل صلیب کامل از بالا تا عمق ۱۵ متر در دل صخره کنده شده و چنان دقیق است که حتی کانالهای زهکشی و پلههای ورود همگی از همان یک تکه سنگ هستند. نور خورشید فقط در ساعات خاصی از روز از بالا مستقیم به داخل صلیب میتابد و فضای داخلی را طلایی میکند.
لالی بلا کجاست
مهندسیای که هنوز دانشمندان را مبهوت میکند
هر کلیسا به روش «کاهش جرم منفی» ساخته شده: ابتدا گودالی عظیم در دل کوه میکندند، سپس از بالا به پایین شروع به تراشیدن میکردند. سقف، دیوارها، ستونها، طاقها، در و پنجره همه با قلم و چکش دستی از یک تکه سنگ جدا میشدند. باستانشناسان تخمین میزنند که فقط برای بیت گیورگیس بیش از ۴۰۰۰ تن سنگ برده شده باشد.
هیچ داربستی وجود نداشته، هیچ جرثقیلی نبوده. کارگران از طنابهای چرمی آویزان میشدند و سالها در سکوت مطلق سنگ میتراشیدند. برخی محققان معتقدند ساخت کل مجموعه حداقل ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال طول کشیده و احتمالاً پس از مرگ لالیبلا نیز ادامه یافته است.
امروز لالیبلا
هنوز هم هر سال در شب کریسمس اتیوپیایی (۷ ژانویه) و عید تیمکت (غسل تعمید عیسی، ۱۹ ژانویه) هزاران زائر سفیدپوش از سراسر اتیوپی پیاده به لالیبلا میآیند. تمام شب در گودالهای سنگی کنار کلیساها شمع روشن میکنند و سرودهای باستانی به زبان گعز (زبان کلیسایی اتیوپی) میخوانند. بوی کندر و موم شمع با صدای طبل و سرنای هزارساله درمیآمیزد و زمان انگار متوقف میشود.
در سال ۱۹۷۸ یونسکو لالیبلا را به عنوان اولین میراث جهانی اتیوپی ثبت کرد، اما به دلیل بارانهای اسیدی و فرسایش، از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۳ سقفهای موقت فلزی-بتنی روی برخی کلیساها نصب شده بود که منظره را زشت میکرد. خوشبختانه این سقفها اکنون برداشته شده و کلیساها دوباره در دل صخرههای سرخ، آزاد و باشکوه ایستادهاند.
چرا هنوز کمتر کسی لالیبلا را میشناسد؟
دسترسی سخت است (فقط با پرواز داخلی یا جاده پرپیچوخم کوهستانی)
اتیوپی سالها درگیر جنگ داخلی و مشکلات سیاسی بود
مسیحیت اتیوپی (ارتدوکس تَواحِدو) با کلیساهای غربی و شرقی تفاوتهای زیادی دارد و کمتر تبلیغ شده
هیچ فیلمی مثل «ایندیانا جونز» یا «لارا کرافت» در آنجا فیلمبرداری نکرده!
اما همین ناشناخته ماندن باعث شده لالیبلا هنوز روح خودش را حفظ کند. اینجا خبری از صفهای طولانی توریست و سلفیهای بیپایان نیست. فقط صدای زمزمه راهبان، بوی کندر و حس حضور در چیزی خیلی بزرگتر از خودت.
اگر روزی فقط یک مکان تاریخی «ناشناخته» در دنیا را بخواهید ببینید، لالیبلا همان جاست.
جایی که ایمان، سنگ را به پرواز درآورد.
سوالات متداول درباره لالی بلا – اتیوپی
۱- لالیبلا دقیقاً کجاست و چطور میتوان به آنجا رفت؟
لالیبلا در منطقه امهارا در شمال اتیوپی و در ارتفاع حدود ۲۵۰۰ متری قرار دارد. بهترین راه، پرواز مستقیم از آدیسآبابا به فرودگاه لالیبلا (۴۰ دقیقه) است. راه زمینی هم از آدیسآبابا حدود ۲ تا ۳ روز طول میکشد.
۲- چرا به لالیبلا «اورشلیم جدید» میگویند؟
پس از فتح اورشلیم توسط صلاحالدین در سال ۱۱۸۷ میلادی، پادشاه گبره مسقل لالیبلا تصمیم گرفت اورشلیمی بسازد که هیچگاه به دست دشمن نیفتد. حتی نام رودخانه محلی را به «رود اردن» تغییر داد و کلیساها را نماد مکانهای مقدس بیتالمقدس ساخت.
۳- معروفترین کلیسای لالیبلا کدام است و چرا؟
کلیسای بیت گیورگیس (سنت جورج) معروفترین است؛ چون به شکل صلیب کامل و متقارن از بالا تا عمق ۱۵ متر از یک تکه سنگ بازالت تراشیده شده و بسیاری آن را زیباترین سازه مذهبی تکتکه جهان میدانند.
۴- ساخت این کلیساها چقدر طول کشیده و آیا واقعاً انسانها بهتنهایی ساختهاند؟
طبق روایت محلی، بعضی کلیساها با کمک فرشتگان در یک شب ساخته شدهاند! اما باستانشناسان معتقدند ساخت کل مجموعه حداقل ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال طول کشیده و هزاران کارگر با چکش و قلم دستی سنگها را تراشیدهاند.
۵- بهترین زمان بازدید از لالیبلا کی است؟
بهترین ماهها دسامبر تا فوریه (فصل خشک) است. اگر میخواهید مراسم بزرگ کریسمس اتیوپیایی (۷ ژانویه) و عید تیمکت (۱۹-۲۰ ژانویه) را ببینید که هزاران زائر سفیدپوش با شمع و سرود شب را در کلیساها میگذرانند، حتماً در این تاریخها بروید.
سخن پایانی
در دل کوههای اتیوپی، جایی که باد فقط صدای زمزمهی قرنها را میآورد، لالیبلا هنوز ایستاده؛ نه به عنوان یک بنای تاریخی، بلکه به عنوان یک معجزهی زنده. اینجا سنگ سخن میگوید، صلیب نفس میکشد و ایمان، نه هزار سال، بلکه همین امروز هم میتواند کوه را جابهجا کند. اگر روزی فقط یک مقصد را برای تمام عمرتان انتخاب کنید، لالیبلا همان است؛ جایی که وقتی از گودال بیت گیورگیس بالا میآیید و به صلیب عظیم سنگی نگاه میکنید، دیگر هیچچیز در دنیا برایتان بزرگ به نظر نمیرسد… جز خودِ ایمان.
لالیبلا منتظر شما نیست؛ شما منتظر لالیبلا هستید.
گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته
