رازهای پنهان مقبره توت‌عنخ‌آمون: گنجی که جهان را شگفت‌زده کرد

مجموعه: مكانهاي تاريخي جهان

مقبره توت عنخ آمون

ماسک طلایی جاودانه: اسرار مقبره توت‌عنخ‌آمون فاش شد

مقبره توت‌عنخ‌آمون

مقبره توت‌عنخ‌آمون (Tomb of Tutankhamun)، که با کد KV62 در دره پادشاهان شناخته می‌شود، یکی از مشهورترین و مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی قرن بیستم است. این مقبره متعلق به فرعون جوان مصر باستان، توت‌عنخ‌آمون (حکومت حدود ۱۳۳۲–۱۳۲۳ پیش از میلاد)، از دودمان هجدهم است. کشف آن در سال ۱۹۲۲ توسط باستان‌شناس بریتانیایی هاوارد کارتر، با حمایت مالی لرد کارنارون، نه تنها گنجینه‌ای عظیم از آثار هنری و تاریخی را آشکار کرد، بلکه اسرار زیادی از زندگی، مرگ و فرهنگ مصر باستان را برملا ساخت.

این مقبره به دلیل حفظ نسبی کامل‌اش – برخلاف بسیاری از مقبره‌های غارت‌شده – به نمادی از شکوه امپراتوری نوین مصر تبدیل شده است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، کشف، ساختار، محتویات، اهمیت فرهنگی و علمی، و افسانه‌های مرتبط با آن می‌پردازیم.

کشف مقبره توت عنخ آمون

زمینه تاریخی: توت‌عنخ‌آمون و دوران او

توت‌عنخ‌آمون، که نام اصلی‌اش توت‌عنخ‌آتون بود، در حدود سال ۱۳۴۱ پیش از میلاد به دنیا آمد. او پسر اخناتون (فرعون اصلاح‌طلب که دین تک‌خدایی آتون را ترویج کرد) و احتمالاً یکی از همسران پدرش بود. توت در سن حدود ۹ سالگی به تخت نشست و در ۱۸ یا ۱۹ سالگی درگذشت. دوران کوتاه حکومت او (حدود ۹ سال) شاهد بازگشت به دین چندخدایی سنتی و انتقال پایتخت از آخِتاتون (تل‌العمارنه) به تبس (اقصر کنونی) بود.

مرگ توت‌عنخ‌آمون همچنان رازآلود است. بررسی‌های مدرن با استفاده از سی‌تی‌اسکن (در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰) نشان می‌دهد که او ممکن است بر اثر شکستگی پا (احتمالاً در حادثه شکار یا جنگ) و عفونت بعدی درگذشته باشد. برخی نظریه‌ها به قتل سیاسی اشاره دارند، اما شواهد قطعی وجود ندارد. مقبره او کوچک و شتاب‌زده ساخته شده، که احتمالاً به دلیل مرگ ناگهانی‌اش بوده است. این مقبره در دره پادشاهان (Valley of the Kings) نزدیک شهر باستانی تبس قرار دارد، جایی که بیش از ۶۰ مقبره فراعنه کشف شده است.

هاوارد کارتر

کشف مقبره: ماجراجویی هاوارد کارتر

دره پادشاهان از قرن نوزدهم مورد کاوش قرار گرفته بود، اما تا اوایل قرن بیستم، بسیاری معتقد بودند که همه مقبره‌ها کشف یا غارت شده‌اند. جورج هربرت، لرد کارنارون پنجم، ثروتمند بریتانیایی و علاقه‌مند به باستان‌شناسی، در سال ۱۹۰۷ با هاوارد کارتر همکاری کرد. کارتر، که پیش‌تر در کاوش‌های دیگری تجربه داشت، از سال ۱۹۱۷ به طور سیستماتیک دره را کاوش کرد.

در ۴ نوامبر ۱۹۲۲، کارگران کارتر پله‌ای سنگی را زیر آوار کشف کردند که به دری بسته منجر می‌شد. در ۲۶ نوامبر، پس از باز کردن در، کارتر اولین نگاه را به داخل انداخت و گفت: "چیزهای شگفت‌انگیزی می‌بینم!" (I see wonderful things!). مقبره تقریباً دست‌نخورده بود؛ تنها غارت جزئی در دوران باستان رخ داده بود. کاوش کامل تا ۱۰ سال طول کشید و بیش از ۵۰۰۰ شیء استخراج شد. مرگ ناگهانی لرد کارنارون در آوریل ۱۹۲۳ (بر اثر نیش پشه و عفونت) شایعات "نفرین فرعون" را برانگیخت، اما کارتر تا سال ۱۹۳۹ زنده ماند.

ساختار مقبره

مقبره KV62 کوچک‌ترین مقبره شناخته‌شده در دره پادشاهان است (مساحت حدود ۱۰۹ متر مربع) و شامل چهار اتاق اصلی است:

راهرو ورودی (Corridor): شیب‌دار و پر از آوار برای حفاظت.

اتاق پیشین (Antechamber): پر از اشیاء روزمره مانند تخت‌ها، ارابه‌ها و جعبه‌ها.

اتاق تدفین (Burial Chamber): قلب مقبره، با تابوت سنگی بزرگ (کوارتزیت) حاوی تابوت‌های تو در تو و ماسک طلایی مشهور.

اتاق گنجینه (Treasury): حاوی مجسمه‌های نگهبان، جعبه‌های جواهرات و مدل‌های قایق.

اتاق ضمیمه (Annex): انباری برای روغن‌ها، غذاها و وسایل.

دیوارها با نقاشی‌های رنگارنگ از کتاب مردگان، خدایان و صحنه‌های زندگی پس از مرگ تزئین شده‌اند. ورودی با گچ مهر و موم شده بود که مهرهای نکروپولیس (شهر مردگان) را داشت.

ماسک طلایی توت عنخ آمون

محتویات مقبره: گنجینه‌ای بی‌نظیر

بیش از ۵۳۸۸ شیء کشف شد که اکنون عمدتاً در موزه مصر در قاهره نگهداری می‌شوند.

برجسته‌ترین‌ها: 

ماسک مرگ طلایی: ساخته از ۱۱ کیلوگرم طلا، با چشم‌های لاجورد و ابسیدین. وزن ۱۰٫۲۳ کیلوگرم، نماد جاودانگی توت.

تابوت‌ها: سه تابوت تو در تو؛ خارجی از چوب سرو با روکش طلا، میانی از چوب با رزین، داخلی از طلا خالص (۱۱۰ کیلوگرم) حاوی مومیایی.

جواهرات و اشیاء شخصی: گردنبندهای اسکاراب، خنجر آهنی (نادر در آن دوران)، صندل‌ها و لباس‌ها.

ارابه‌ها و سلاح‌ها: شش ارابه جنگی، کمان‌ها و شمشیرها.

مجسمه‌ها: دو مجسمه نگهبان سیاه‌رنگ در اتاق تدفین، و مدل‌های قایق برای سفر به جهان زیرین.

مومیایی: بدن توت با بیش از ۱۴۰ جواهر دفن شده بود؛ قلبش با اسکاراب جایگزین شده بود.

این اشیاء نشان‌دهنده هنر پیشرفته مصری در فلزکاری، نجاری و جواهرسازی هستند.

نفرین فرعون توت

اهمیت علمی و فرهنگی

مقبره توت‌عنخ‌آمون دریچه‌ای به زندگی روزمره فراعنه است. بررسی DNA (۲۰۱۰) نشان داد توت از ازدواج خویشاوندی (احتمالاً پدر و خواهر) رنج می‌برد و مالاریا داشت. اشیاء آن اطلاعات زیادی درباره تجارت (طلا از نوبیا، لاجورد از افغانستان) و مذهب ارائه می‌دهند.

از نظر فرهنگی، این کشف "توت‌مانیا" را در دهه ۱۹۲۰ ایجاد کرد: مد، جواهرات و فیلم‌ها تحت تأثیر قرار گرفتند. ماسک توت نماد مصر مدرن است و میلیون‌ها گردشگر را به موزه قاهره جذب می‌کند. در سال ۲۰۲۳، موزه بزرگ مصر (GEM) بسیاری از اشیاء را به نمایش گذاشت.

گنجینه توت عنخ آمون

نفرین فرعون: افسانه یا واقعیت؟

شایعه نفرین پس از مرگ کارنارون (و چند نفر دیگر) آغاز شد. کتیبه‌ای ادعایی می‌گفت: "مرگ با بال‌های سریع به کسانی که آرامش فرعون را برهم زنند خواهد رسید." اما چنین کتیبه‌ای وجود ندارد! مرگ‌ها عمدتاً طبیعی بودند: عفونت، سرطان یا سن بالا. دانشمندان مدرن آن را به قارچ‌های سمی داخل مقبره (مانند آسپرژیلوس) نسبت می‌دهند، اما شواهد ضعیف است. این افسانه بیشتر محصول رسانه‌های زرد آن دوران است.

مرگ توت عنخ آمون

وضعیت کنونی و حفاظت

مقبره KV62 همچنان در دره پادشاهان باز است، اما برای جلوگیری از آسیب رطوبت و گردشگران، نسخه‌های کپی ساخته شده. مومیایی توت در مقبره باقی مانده، اما اشیاء اصلی در موزه‌ها هستند. پروژه‌های دیجیتال (مانند اسکن سه‌بعدی) برای حفظ مجازی در جریان است.

سوالات متداول درباره مقبره توت‌عنخ‌آمون

1.مقبره توت‌عنخ‌آمون توسط چه کسی کشف شد؟

مقبره توت‌عنخ‌آمون در ۴ نوامبر ۱۹۲۲ توسط باستان‌شناس بریتانیایی هاوارد کارتر با حمایت مالی لرد کارنارون کشف شد.

2. ماسک طلایی توت‌عنخ‌آمون از چه موادی ساخته شده است؟

ماسک مرگ طلایی از حدود ۱۱ کیلوگرم طلا ساخته شده و چشم‌های آن با سنگ لاجورد و ابسیدین تزئین شده است.

3.مقبره توت‌عنخ‌آمون در کجا واقع شده است؟

این مقبره با کد KV62 در دره پادشاهان (Valley of the Kings) نزدیک شهر باستانی تبس (اقصر کنونی) در مصر قرار دارد.

4.آیا نفرین فرعون واقعی است؟

خیر، نفرین فرعون افسانه‌ای است که پس از مرگ لرد کارنارون شایع شد؛ مرگ‌ها عمدتاً طبیعی بودند و هیچ کتیبه نفرین‌داری در مقبره یافت نشد.

5.چرا مقبره توت‌عنخ‌آمون این‌قدر کوچک است؟

مقبره به دلیل مرگ ناگهانی توت‌عنخ‌آمون در سن جوانی به صورت شتاب‌زده ساخته شد و کوچک‌ترین مقبره شناخته‌شده در دره پادشاهان است.

نتیجه‌گیری

مقبره توت‌عنخ‌آمون نه تنها گنجینه‌ای مادی، بلکه کلیدی برای درک تمدن مصر باستان است. کشف آن توسط کارتر جهان را مجذوب کرد و همچنان الهام‌بخش باستان‌شناسان است. این مقبره یادآوری می‌کند که تاریخ پر از رازهایی است که منتظر کشف هستند – رازهایی که فراتر از طلا و جواهرات، داستان انسانی یک پادشاه جوان را روایت می‌کنند. برای بازدید واقعی، به دره پادشاهان سفر کنید یا موزه‌های قاهره را ببینید؛ جایی که توت‌عنخ‌آمون همچنان "زنده" است.

گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته