معرفی چهار طاقی بازه هور؛ قدیمی ترین سازه گنبدی جهان
- مجموعه: مكانهاي تاريخي ايران
چهار طاقی بازه هور (بنایی اسرارآمیز در خراسان)
چهار طاقی بازه هور ( به انگلیسی : Bazeh Hoor Chahartaqi ) یکی از بناهای قدیمی دوران ساسانیان است. بنای سنگی چهارطاقی بازه هور به نام آتشکده بازه هور هم شناخته می شود و در سال 1310 به عنوان اولین اثر ملی خراسان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای سنگی سه ورودی و یک گنبد مرتفع دارد.
بنای چهار طاقی در کنار دره بازه هور به معنی دره خورشید قرار گرفته است.
بسیاری از پژوهشگرن این بنا را یک آتشکده و مکانی برای نیایش در دوران ساسانیان میدانند و برخی دیگر معتقدند که این بنا هسته مرکزی قلعه ای قدیمی بوده است.
چهار طاقی بازه هور کجاست؟
در جاده مشهد به تربت حیدریه است که در 1 کیلومتری جنوب روستای رباط سفید قرار گرفته است. بنای سنگی چهار طاقی در فاصله 75 کیلومتری از مشهد در جاده قدیم اسدآباد قرار گرفته است.
تاریخچه چهارطاقی بازه هور
بنای سنگی چهار طاقی بازه هور در دوران پادشاهی پارتیان یا قوم پارت که از 249 سال پیش از میلاد تا 226 میلادی حکومت می کرده اند ،ساخته شده است.
به گفته آرتور اپهام پوپ ، شرق شناس برجسته آمریکایی ، سقف نیم دایره این بنا ، قدیمی ترین گنبد جهان محسوب می شود.
بنای چهار طاقی ، سه ورودی دارد و ساختار بنا نشان میدهد که بخشی باقیمانده از یک مجموعه معماری بوده است. در سال 2011 یک پژوهشگر ایرانی ، نظریه وجود خاصیت نجومی بنا را با دلایلی مستند مطرح نموده است. براساس این نظریه ، چهار طاقی بازه هور بنایی مرتبط با اختر شناسی است که برای تنظیم تقویم خورشیدی و تعیین فصول مورد استفاده قرار می گرفته است.
برخی از کارشناسان معتقدند که در ایران باستان ، بازه به معنی شکاف و هور به معنی خورشید بوده است و چون از شکافهای چارطاقی نور خورشید نمایان می شده ، به این نام خوانده می شود.
محققین به این نتیجه رسیدند که بر اساس نوع عبور نور خورشید از چهار طاقی بازه هور ، شروع وپایان فصول و تعیین تقویم و ایام سال امکان پذیر بوده است.
تعیین روزهای جشن های باستانی ، کشاورزی و دیگر امور مهم از جمله کاربردهای چهار طاقی بازه هور در ایران باستان بوده است. آثار به جا مانده از دیگر قلعه ها در اطراف چهار تاقی بازه هور نشان دهنده اهمیت آن در دوره ساسانیان است.
معماری چهار طاقی بازه هور
این بنا یک اتاق مربع شکل با چهار ستون پهن و عریض است که با سقفی گنبدی پوشیده شده است. نوع معماری بنا نشان میدهد که بخشی از مجموعه معماری بزرگتر بوده.
فضای آن چهار طرف باز است و فضای ورودی سه درگاهی بلند دارد.
ورودی اصلی بنا در ضلع غربی است و در اطراف بنا الوارهای چوبی و کنج های مربع به منظور تبدیل مربع به 8 ضلعی استفاده شده است.
ابعاد بنا 23 * 15.5 متر است و گنبدی به ارتفاع 7 متر دارد.
ضخامت ستون ها از بیرون به 6 متر می رسد.
در اطراف بنای سنگی ، راهرو ها ، ایوان و دیوار وجود داشته که هنوز آثاری از آنها به چشم میخورد. مصالح استفاده شده برای ساخت چهار طاقی بازه هور ، سنگ ، گچ و الوارهای چوبی است. زیر سازی بستر بنا یکی از مهم ترین ویژگی های چهار طاقی است که به سبک معماری دوران ساسانیان است و بعد از گذشت قرن ها همچنان ، پا برجا مانده است.
گردآوری : بخش گردشگری بیتوته