چه زمانی قیمت تتر از مرز واقعی خود عبور می‌کند؟
- مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی
- تاریخ انتشار : یکشنبه, ۰۲ شهریور ۱۴۰۴ ۱۷:۱۱
تتر (USDT)، به عنوان بزرگ‌ترین استیبل‌کوین جهان، بر همین اساس ساخته شده است. در تئوری، قیمت هر واحد تتر باید همواره برابر با یک دلار آمریکا باشد و در بازار ایران، قیمت تومانی آن باید آینه‌ای از نرخ دلار در بازار آزاد باشد. اما واقعیت بازار، داستانی پیچیده‌تر و جذاب‌تر را روایت می‌کند. فعالان بازار ایران بارها مشاهده کرده‌اند که قیمت تتر از همتای فیزیکی خود فاصله گرفته و با یک «پریمیوم» یا اختلاف قیمت مثبت معامله می‌شود. اینجاست که سوال اصلی شکل می‌گیرد؛ چه زمانی و تحت چه شرایطی، قیمت تتر در ایران از «مرز واقعی» خود، یعنی نرخ دلار آزاد، عبور می‌کند؟ پاسخ به این سوال، کالبدشکافی نبض بازار کریپتو در ایران و درک نیروهای منحصربه‌فردی است که بر تقاضای «دلار دیجیتال» در این مرز و بوم حاکم است.
درک مفهوم «پریمیوم تتر»
قبل از هر چیز، باید بدانیم که منظور از «عبور از مرز واقعی» چیست. این مرز، همان نرخ برابری یک به یک تتر با دلار است. زمانی که قیمت تومانی یک تتر از قیمت تومانی یک دلار فیزیکی در بازار آزاد بیشتر می‌شود، می‌گوییم تتر با «پریمیوم» معامله می‌شود. برای مثال، اگر نرخ دلار آزاد ۸۸,۰۰۰ تومان باشد، اما هر واحد تتر به قیمت ۸۸,۵۰۰ تومان خرید و فروش شود، یک پریمیوم ۵۰۰ تومانی وجود دارد. این اختلاف قیمت، یک شاخص بسیار مهم و یک دماسنج دقیق برای سنجش فشار تقاضا برای دلار دیجیتال در مقایسه با دلار فیزیکی در ایران است. هر سرمایه‌گذار یا تریدر با مشاهده و مقایسه روزانه قیمت روز تتر با نرخ دلار آزاد، می‌تواند این پریمیوم و احساسات حاکم بر بازار را تحلیل کند. این پریمیوم در شرایط خاصی ایجاد و تشدید می‌شود.
۱. کاتالیزور اصلی: هیجانات و نوسانات بازار کریپتو
بزرگ‌ترین و پرتکرارترین عاملی که باعث ایجاد پریمیوم تتر می‌شود، نوسانات شدید در خود بازار ارزهای دیجیتال است. این عامل، دو روی کاملاً متفاوت دارد:
* جنون بازار صعودی (طمع): زمانی که یک بازار صعودی قدرتمند آغاز می‌شود و قیمت بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها رشدهای انفجاری را تجربه می‌کنند، موجی از سرمایه‌گذاران جدید و هیجان‌زده برای جا نماندن از این فرصت، به سمت بازار هجوم می‌آورند. از آنجایی که اولین قدم برای خرید اکثر ارزهای دیجیتال در ایران، تهیه تتر است، این هجوم ناگهانی، یک شوک تقاضای شدید برای تتر در صرافی‌های داخلی ایجاد می‌کند. در حالی که عرضه تتر در این صرافی‌ها محدود است، تقاضای آنی و فزاینده باعث می‌شود تا خریداران برای تهیه سریع‌تر تتر، حاضر به پرداخت مبلغی بالاتر از نرخ دلار فیزیکی شوند و این امر، پریمیوم تتر را به شدت افزایش می‌دهد.
* وحشت بازار نزولی (ترس): در نقطه مقابل، زمانی که بازار کریپتو با سقوط‌های شدید مواجه می‌شود، تریدرها و سرمایه‌گذاران برای حفظ سود یا جلوگیری از زیان بیشتر، به سرعت آلت‌کوین‌ها و بیت‌کوین خود را فروخته و به دنبال یک پناهگاه امن می‌گردند. در اکوسیستم کریپتو، سریع‌ترین، در دسترس‌ترین و نقدشونده‌ترین پناهگاه امن، تتر است. این «فرار به سوی امنیت»، بار دیگر یک شوک تقاضای آنی برای تتر ایجاد می‌کند. همه می‌خواهند دارایی‌های پرنوسان خود را به استیبل‌کوین تبدیل کنند و این عجله، باعث می‌شود تا قیمت تتر نسبت به دلار فیزیکی افزایش یابد و پریمیوم آن تشدید شود.
۲. محدودیت‌های بازار دلار سنتی
دومین عامل مهم، به تفاوت‌های بنیادین بین بازار دیجیتال و ۲۴ ساعته کریپتو با بازار سنتی و محدود دلار فیزیکی بازمی‌گردد.
* تعطیلات و ساعات غیرکاری: بازار ارزهای دیجیتال هرگز تعطیل نمی‌شود. اما بازار سنتی ارز در ایران، در روزهای تعطیل رسمی (مانند تعطیلات نوروز) و آخر هفته‌ها، یا فعالیتی ندارد یا فعالیت آن بسیار محدود است. در این روزها، اگر یک رویداد مهم در بازار کریپتو رخ دهد (چه صعودی و چه نزولی)، تقاضا برای خرید یا فروش تتر همچنان ادامه دارد، در حالی که بازار دلار فیزیکی ساکن است. این نبود تقارن باعث می‌شود تا تمام فشار تقاضا بر روی تتر متمرکز شده و قیمت آن از نرخ آخرین روز کاری دلار فیزیکی، فاصله بگیرد.
* محدودیت‌های عرضه فیزیکی: هرگونه رویداد یا شایعه‌ای که عرضه اسکناس دلار در بازار فیزیکی را محدود کند (مانند تغییرات در سیاست‌های بانک مرکزی، مشکلات در حمل‌ونقل یا سخت‌گیری‌های نظارتی)، می‌تواند به طور مستقیم بر پریمیوم تتر تأثیر بگذارد. در چنین شرایطی، دلار دیجیتال (تتر) که هیچ‌کدام از این محدودیت‌های فیزیکی را ندارد، به عنوان یک جایگزین برتر و در دسترس‌تر، جذابیت بیشتری پیدا کرده و قیمت آن افزایش می‌یابد.
۳. ارزش ذاتی کاربرد دیجیتال
بخشی از پریمیوم تتر را نمی‌توان تنها به عرضه و تقاضای هیجانی نسبت داد، بلکه باید آن را هزینه «ارزش افزوده» و کاربردهای برتر دلار دیجیتال در مقایسه با دلار فیزیکی دانست.
* سرعت و هزینه انتقال: انتقال بین‌المللی مقادیر زیاد دلار فیزیکی از ایران، تقریباً غیرممکن، پرریسک و بسیار گران است. در مقابل، تتر (به ویژه روی شبکه ترون) را می‌توان در عرض چند دقیقه و با کارمزدی کمتر از یک دلار، به هر نقطه از جهان ارسال کرد. این قابلیت بی‌نظیر برای تجار، فریلنسرها و افرادی که نیاز به تراکنش‌های فرامرزی دارند، ارزش بسیار زیادی دارد و آن‌ها حاضرند برای این کارایی، پریمیوم پرداخت کنند.
* امنیت و نداشتن ریسک فیزیکی: نگهداری دلار فیزیکی با ریسک‌هایی مانند سرقت، آتش‌سوزی یا دریافت اسکناس تقلبی همراه است. تتر که در کیف پول‌های دیجیتال امن نگهداری می‌شود، این ریسک‌ها را به طور کامل حذف می‌کند. این امنیت و آرامش خاطر نیز ارزشمند است و در قیمت آن منعکس می‌شود.
۴. ناکارآمدی آربیتراژ: چرا این اختلاف قیمت باقی می‌ماند؟
در یک بازار مالی کارآمد، هرگونه اختلاف قیمت بین دو دارایی یکسان، به سرعت توسط «آربیتراژگران» از بین می‌رود. در تئوری، یک آربیتراژگر باید بتواند دلار فیزیکی ارزان‌تر را بخرد، آن را به نحوی وارد سیستم بانکی جهانی کرده و به تتر تبدیل کند، سپس آن تتر را در ایران با قیمت بالاتر بفروشد و از این اختلاف سود کسب کند. این فرآیند باعث افزایش عرضه تتر و کاهش پریمیوم آن می‌شود. اما در عمل، به دلیل تحریم‌های بانکی و محدودیت‌های شدید انتقال سرمایه، انجام این فرآیند برای فعالان ایرانی تقریباً غیرممکن، بسیار پرریسک و زمان‌بر است. همین ناکارآمدی و وجود نداشتن یک پل ارتباطی روان بین بازار ریالی و دلاری جهانی، به پریمیوم تتر اجازه می‌دهد که برای دوره‌های طولانی باقی بماند.
تتر چه زمانی از خط عبور می‌کند؟
قیمت تتر در ایران زمانی از «مرز واقعی» خود (نرخ دلار آزاد) عبور کرده و با پریمیوم معامله می‌شود که یکی یا چندی از شرایط زیر حاکم باشد:
* هیجان در بازار کریپتو به اوج می‌رسد: چه در زمان طمع ناشی از یک بازار صعودی و چه در زمان ترس ناشی از یک سقوط ناگهانی، هجوم کاربران برای خرید یا فروش از طریق تتر، تقاضا را برای آن به شدت افزایش می‌دهد.
* بازار فیزیکی دلار در دسترس نیست: در تعطیلات رسمی و آخر هفته‌ها، بازار ۲۴ ساعته تتر به تنها گزینه موجود تبدیل شده و قیمت آن مستقل از نرخ ثابت دلار فیزیکی حرکت می‌کند.
* نیاز به کاربردهای دیجیتال افزایش می‌یابد: زمانی که تقاضا برای تراکنش‌های سریع، ارزان و بدون مرز به اوج خود می‌رسد، ارزش کاربردی تتر بر ارزش اسمی آن پیشی می‌گیرد.
* محدودیت‌های عرضه فیزیکی تشدید می‌شود: هر عاملی که دسترسی به اسکناس دلار را دشوارتر کند، به جذابیت و در نتیجه قیمت دلار دیجیتال می‌افزاید.
در نهایت، پریمیوم تتر یک شاخص اقتصادی بسیار گویا و چندوجهی است. این پدیده نه تنها نبض احساسات و هیجانات حاکم بر جامعه کریپتوی ایران را نشان می‌دهد، بلکه به طور همزمان، بازتابی از فشارهای اقتصادی داخلی، میزان انزوای مالی و ارزش ذاتی کارایی و آزادی عمل در دنیای دیجیتال است.
