ابعاد وقوع زلزله احتمالی تهران؛ لوکس‌نشینی روی گسل
- مجموعه: اخبار حوادث
- تاریخ انتشار : شنبه, ۲۲ شهریور ۱۴۰۴ ۱۱:۴۰
روزنامه جهان صنعت نوشت: حتما تاکنون این خبر را در فضای مجازی یا از زبان دوستانتان شنیده‌اید که می‌گویند: «قرار است یک زلزله مهیب در تهران بیاید» این موضوع اما مربوط به امروز و امسال نیست، احتمال وقوع یک زلزله شدید در پایتخت سال‌هاست که مطرح شده و کارشناسان و متخصصان این حوزه درباره آن بحث و تبادل‌نظر کرده‌اند. از سوی دیگر اگر به فضای رسانه‌ای مخصوصا فضای مجازی سری بزنیم می‌بینیم که بسیاری درباره مخاطرات احتمالی آن حدس و گمانه‌زنی‌های متعددی را انجام می‌دهند.
جدا از بحث قریب‌الوقوع بودن این حادثه، ایجاد امکانات و آموزش‌های لازم به شهروندان در بحث زلزله، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید صورت گیرد. توجه به حوزه ساخت‌وساز و ایجاد مسکن مناسب و مقاوم برای جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از زلزله نیز امری الزامی است که انتظار می‌رود، انجام شود. حال قرار است در ادامه گزارش این احتمال خطرناک را بررسی و مخاطرات و انجام اقدامات لازم را با یکدیگر بررسی کنیم.
زلزله تهران از ابتدا تاکنون
طبق گمانه‌زنی‌های برخی کارشناسان، نخستین زلزله تهران ۴هزار سال پیش از میلاد مسیح در شهر ری اتفاق افتاده است. بیش از ۱۹۰سال از وقوع زلزله مهیب با بزرگی بیش از ۷ریشتر در استان تهران می‌گذرد. این زلزله باعث شد بیش از ۴۰هزار نفر کشته، مناطق شمیرانات و دماوند به طور کامل نابود و حدود ۷۰روستا در شرق جاجرود ویران شوند. این حوادث نشان می‌دهد مساله زلزله در کلانشهر تهران یک موضوع تاریخی بوده که بارها رخ داده است. این زلزله‌ها باعث شدند طی سال‌های گذشته بسیاری از دانشمندان و کارشناسان داخلی و خارجی درباره وقوع یک زلزله نسبتا شدید در این شهر به تحقیقات و مطالعه بپردازند. استان تهران با جمعیت بیش از ۱۰میلیون نفر، دارای پنج گسل مهم مانند گسل مشاء، شمال تهران، پارچین، کهریزک و ری است، همچنین یک‌سری گسل فرعی مثل باغ فیض، نارمک، نیاوران و انقلاب در این شهر وجود دارد. در ادامه تحقیقات انجام شده حدود ۶۵گسل در پایتخت شناسایی شده است.
به باور بسیاری از متخصصان حوزه زلزله، گسل مشاء و ری خطرناک‌ترین گسلی است که در استان تهران وجود دارد. به باور آنها، زلزله مهیبی که ۱۹۰سال پیش رخ داد مربوط به گسل مشاء است. از سمتی دیگر آنها بیان کردند که در صورت فعال شدن گسل ری می‌تواند یکی از پرتلفات‌ترین گسل‌های ایران نیز باشد. طبق مطالعات دانشمندان ژاپنی و غربی که با کمک متخصصان ایرانی صورت گرفت، مشخص شد تهران یکی از ۲۰کلانشهری است که بالاترین ریسک زمین‌لرزه در آن وجود دارد، همچنین آنها به این نتیجه رسیده‌اند که توان مقابله با خطرات بعد از وقوع آن کمتر از ۲۰درصد است. مطالعات نشان می‌دهد طی ۱۰سال گذشته زلزله‌هایی با بزرگی ۷/۴ تا ۵ریشتر در تهران و اطراف آن رخ داده است. عمده این لرزه‌ها در مناطقی مانند فیروزکوه، شرق و جنوب شرق استان تهران اتفاق افتاده است. براساس پژوهش‌های انجام شده در حوزه زلزله‌شناسی به‌طور متوسط سالانه حدود ۶تا ۱۰زلزله با بزرگای ۳ تا ۵ریشتر در تهران به‌وجود می‌آید. مجموع این عوامل نشان می‌دهد گسل‌های تهران و اطراف آن فعال هستند و باید همچنان احتمالات موجود را در نظر گرفت و اقدامات لازم درخصوص جلوگیری از مخاطرات آن در دستور کار باشد.
گسل‌های تهران، تهدیدی پنهان
همانطور که پیشتر گفته شد در استان تهران حدود ۶۵گسل شناسایی شده که مهم‌ترین آنها گسل مشاء، ری و شمال تهران است. گسل مشاء با حدود۲۰۰ تا ۴۰۰کیلومتر طول از شمال شرق شروع و تا غرب و نزدیکی آبیک امتداد دارد. انباشت انرژی و عدم لرزش و تخلیه آن می‌تواند زمین‌لرزه‌های بزرگی با قدرت ۶ تا ۷ریشتر را ایجاد کنند. آخرین زلزله‌ای که توسط این گسل رخ داد مربوط به اردیبهشت سال۱۳۹۹ است که در منطقه امامزاده هاشم مازندران اتفاق افتاد که در رودهن، دماوند و بومهن نیز احساس شد. به‌واسطه این زلزله متاسفانه دو نفر جان خود را از دست داده و حدود ۲۳نفر نیز زخمی شدند. پس از این زمین‌لرزه، پس لرزه‌های متعدد به تعداد بیش از ۳۵، نگرانی‌های زیادی را درخصوص فعال شدن این گسل به همراه خواهد داشت. بنابر اعلام سازمان نقشه‌برداری کشور، گسل مشاء دچار تغییرات شده و این به معنای بالا رفتن احتمال وقوع زمین‌لرزه در این گسل است.
از سوی دیگر بنابر مطالعات انجام شده درباره گسل‌های پایتخت، فعالیت گسل مشاء خطرات احتمالی دیگری را نیز به‌دنبال دارد. این بدین معناست که در صورت فعال شدن گسل مشاء، گسل شمال تهران نیز فعال می‌شود. بیشتر زلزله‌هایی که طی چند سال اخیر رخ داده مربوط به این گسل است. این گسل از مناطق سوهانک و لشکرک شروع می‌شود و تا فرحزاد نیز ادامه دارد. بسیاری از مناطق مرفه‌نشین تهران مانند تجریش و نیاوران در این سامانه قرار دارند. طبق اعلام سازمان مدیریت بحران پایتخت این گسل توانایی ایجاد زلزله‌هایی با بزرگای ۲/۷ریشتر را دارد. همانطور که ملاحظه شد، وقوع زلزله امری قابل پیش‌بینی نیست اما علل‌های مختلف از نظر علمی نشان می‌دهد، خطر ایجاد زلزله نسبتا شدید در تهران وجود دارد. از سمتی دیگر سهل انگاری و سوءمدیریت در بحث مسکن و شهرسازی در استان تهران، نگرانی‌های زیادی را درخصوص زلزله احتمالی تهران ایجاد کرده است.
لوکس‌نشینی روی گسل
گفته شد که گسل شمال تهران از نواحی شمال شرق پایتخت شروع و شمال غربی استان را نیز پوشش می‌دهد. مناطقی مانند نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه، سعادت‌آباد و در قسمت غربی پونک، فرحزاد و منطقه۲۲ تهران در این گسل وجود دارند. طبق سرشماری موجود منطقه یک بیش از ۴۹۰هزار نفر جمعیت دارد. این ناحیه به علت دارا بودن آب‌وهوای مطبوع از دیرباز مورد علاقه مردم و بسیاری از پادشاهان تاریخ برای سکونت بوده است. در بحث ساخت مسکن، بخش قابل‌توجهی از ساختمان‌های لوکس و سفارتخانه‌های خارجی در این منطقه وجود دارند.
از سوی دیگر نواحی مانند اوین، درکه و دزاشیب به علت پیشینه تاریخی خود دارای بافت فرسوده هستند. اگر گذرتان به این نواحی افتاده باشد، خانه‌های قدیمی را مشاهده می‌کنید که از نظر مهندسی و ایمنی از استانداردهای لازم برخوردار نیستند.گسترش ساخت‌وساز و مهندسی ساختمان‌های این منطقه و برج سر به فلک کشیده آن، یکی از مواردی است که همواره مورد توجه بسیاری از کارشناسان بوده است. به باور برخی کارشناسان حوزه مسکن، به علت گسترش ساخت‌وساز در این منطقه بعضی مهندسان با استفاده از امکانات و وسایل نامرغوب اقدام به ساختمان‌سازی کرده و استانداردهای لازم را رعایت نکردند، همچنین به علت وجود سراشیبی‌های متعدد در این ناحیه، استانداردهای لازم برای ساخت‌وساز رعایت نشده است.
با این حال به باور برخی کارشناسان این ناحیه مقاوم‌پذیری خوبی در برابر زلزله دارد. از سوی دیگر با مطالعات صورت گرفته یک‌سری از متخصصان به این نتیجه رسیده‌اند که این منطقه از منظر ریسک‌پذیری در قسمت متوسط قرار دارد. بدین معنا که در صورت وقوع زلزله احتمالی خسارت‌هایی را به بار خواهد آورد اما به نسبت دیگر نواحی تهران، آسیب‌پذیری کمتری دارد.
برج‌های سر به فلک کشیده منطقه ۲۲
منطقه ۲۲ تهران که از آن به عنوان قطب گردشگری پایتخت نیز نام برده می‌شود، طی سال‌های گذشته در بحث ساخت‌وساز و تمرکز جمعیتی رشد چشمگیری داشته است. منازل ساخته شده در این محدوده به علت پایین بودن قیمت و وجود امکانات مشابه با مناطق شمالی تهران مورد استقبال بسیاری از شهروندان قرار گرفته است. این ناحیه به علت قرار گرفتن در گسل شمال، نگرانی‌های زیادی را برای متخصصان حوزه زلزله به‌وجود آورده است.
طبق داده‌های موجود، بیش از ۱۷۵هزار نفر جمعیت دارد. از سوی دیگر عمده سازه‌های این ناحیه را برج‌های نسبتا بلند تشکیل داده است. این محدوده علاوه بر قرار گرفتن در گسل شمال، گسل‌های فرعی مانند کهریزک و ایوانکی هم به طور غیرمستقیم بر آن تاثیر می‌گذارند. بسیاری از کارشناسان حوزه زلزله تخمین زدند که گسل ایوانکی توان ایجاد یک زلزله با قدرت ۷ریشتر را دارد اما طبق تحقیقات موجود تهدید جدی برای منطقه۲۲ به حساب نمی‌آید اما در صورت فعال شدن، اثرگذاری نسبی بر این ناحیه دارد. گسل شمال تهران به علت امتداد خود تاثیر بیشتری بر منطقه۲۲ می‌گذارد. وجود گسل شمال در این ناحیه و افزایش ساخت‌وسازها باعث شده برخی کارشناسان درباره مخاطرات احتمالی ناشی از زلزله احتمالی هشدار دهند. همانند منطقه یک، کارشناسان درباره ریسک منطقه۲۲ دارای دو دیدگاه متفاوت هستند؛ برخی از آنها معتقدند که این محدوده ریسک آسیب‌پذیری پایین و در بحث مقاوم‌پذیری رتبه خوبی دارد اما به باور بعضی متخصصان این منطقه ریسک متوسطی دارد و ممکن است در بعضی از ساخت‌وسازها، استانداردهای لازم صورت نگرفته باشد. در کنار این موارد، بحث تخلیه اضطراری نیز یکی از موضوعات مهمی است که کارشناسان درباره آن مطالعه انجام داده‌اند. از نگاه آنان ممکن است در بعضی از سازه‌های منطقه۲۲، تخلیه ساکنان برج‌های این ناحیه با مشکل مواجه بوده و استانداردهای لازم در این خصوص رعایت نشده است.
بحرانی در جنوب پایتخت
جنوب پایتخت به‌ویژه مناطقی مانند شهرری، یافت‌آباد، کهریزک، نعمت‌آباد و… همانند قسمت شمالی پایتخت دارای پیشینه تاریخی است. علاوه بر آن وجود بافت قدیمی و ساختمان‌های ناایمن و فرسوده از تهدیدات جدی است که می‌تواند به زلزله احتمالی تهران کمک کند. این قسمت از تهران به علت بافت سنتی خود، محل اسکان بسیاری از اقشار کم درآمد نیز محسوب می‌شود. برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد جمعیت نواحی جنوب تهران بیش از یک میلیون نفر است. نواحی جنوبی پایتخت در گسل ری قرار دارند. این گسل به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. درکنار این گسل، چندین گسل میانی مانند کهریزک و ایوانکی نیز وجود دارند که از نظر ایجاد زمین‌لرزه توانایی به‌وجود آوردن یک زلزله ۶ تا ۷ ریشتری را دارند.
گفته شد که گسل ری به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. قسمت شمالی آن نواحی مانند منصوریه، صفائیه، جوانمردقصاب و سیزده آبان را پوشش می‌دهد، از سوی دیگر قسمت جنوبی این گسل بخش‌هایی مثل فیروزآباد، ولی‌آباد و استخر را در اختیار دارد. عمده این بخش از پایتخت دارای بافت قدیمی است که هر کدامشان ساختمان‌های فرسوده‌ای را در خود جای داده‌اند که از نظر مهندسی و مقاوم‌پذیری، رتبه ضعیفی دارند. با این وجود به باور کارشناسان، در صورت فعال شدن گسل ری و گسل‌های فرعی آن، به علت بافت سنتی، قدیمی و ساختمان‌های فرسوده نواحی تحت پوشش این گسل‌ها امکان دارد آسیب‌های بسیار عظیمی رخ دهد به‌گونه‌ای که پس از وقوع زلزله ۴/۳ریشتری تیر سال۱۴۰۲ در قیامدشت، نگرانی‌های زیادی را درخصوص فعال شدن گسل ایوانکی به‌وجود دارد. طبق تخمین‌های زده شده توسط متخصصان، اگر این گسل فعال شوند توانایی ایجاد زلزله‌ای با بزرگای حدود ۷ریشتر را دارند. ملاحظه شد که در قسمت‌های مختلف تهران ریسک احتمال وقوع زلزله با یکدیگر تفاوت دارد. این مساله به عوامل مختلفی مانند بافت، مهندسی ساخت‌سازها، وجود امکانات بحرانی و دیگر موضوعات بستگی دارد. در واقع نمی‌توان به صورت کلی اظهار کرد که اگر زلزله‌ای رخ دهد جنوب تهران ویران می‌شود یا اینکه بگوییم اگر شمال تهران بلرزد هیچ آسیبی وارد نمی‌شود. این مساله بدین معناست که خطر وقوع زلزله می‌تواند برای همه نواحی تهدیدآمیز باشد و توجه به استانداردهای ساخت‌وساز و ترمیم بافت فرسوده کمک شایانی می‌کند.
اقدامات لازم برای جلوگیری از مخاطرات احتمالی
هیچ‌گاه نمی‌توان از وقوع یک زلزله جلوگیری کرد اما می‌توان با ایجاد و فراهم آوردن یک‌سری از شرایط و امکانات از مخاطرات احتمالی آن کاست. برای مثال آموزش صحیح رفتاری در حین و بعد از زمین‌لرزه، آگاهی شهروندان درباره زلزله و ایجاد پایگاه‌های مدیریت بحران کارآمد می‌تواند اقدام موثری باشد. علاوه بر این توجه به استانداردهای ساخت‌وساز، ترمیم بافت فرسوده، مدیریت بحران صحیح، رعایت اصول شهرسازی و دیگر موضوعات می‌تواند یاری‌رسان باشد. متاسفانه وقوع جنگ ۱۲روزه نشان داد که در بحث مدیریت بحران خلأهای زیادی وجود دارد. از سوی دیگر نبود مناطق ایمن برای رخدادها و حوادث اینچنینی نگرانی‌های زیادی را به بار آورده است. علاوه بر این بحث تمرکز جمعیتی و شهرسازی نیز دچار ایرادات جدی است. افزایش ساخت‌وسازها و بی‌توجهی نهادهای مرتبط درخصوص رعایت نشدن استانداردهای موجود موضوعی است که نیاز به بازنگری جدی و اساسی را دارد.
زلزله احتمالی تهران؛ از شایعه تا واقعیت
مهدی زارع، زلزله‌شناس و استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی درخصوص زمین‌لرزه احتمالی تهران به «جهان‌صنعت» گفت: هیچ دانشمند یا موسسه‌ای نمی‌تواند با اطمینان بگوید که یک زلزله بزرگ در هفته آینده تهران را خواهد لرزاند یا برعکس رخ نخواهد داد اما امکان پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت وجود دارد. مثلا زلزله‌شناسان می‌توانند افزایش احتمال یک زلزله بزرگ را بلافاصله پس از رخداد یک زمین‌لرزه(متوسط) محاسبه کنند. این یک پیش‌بینی آماری یا پیش‌یابی است.
وی افزود: نگرانی در مورد یک زلزله بزرگ در تهران از دیدگاه بلندمدت بسیار قابل‌اعتماد و موجه است. این خطر به دلایل زیر یکی از بالاترین خطرات در جهان برای یک کلانشهر محسوب می‌شود: تهران با گسل‌های فعال اصلی به ویژه گسل شمال تهران و گسل مشاء و گسل کهریزک و گسل پردیسان احاطه شده است. این گسل‌ها قادر به ایجاد زلزله‌هایی با بزرگی ۰/۷ یا بیشتر هستند. این منطقه سابقه زلزله‌های ویرانگر دارد. آخرین رویداد بزرگ روی یک گسل نزدیک، زلزله۱۸۳۰ با بزرگای تخمینی ۱/۷ بود که در ناحیه دماوند- شمیرانات رخ داد و بخش زیادی از شهر را ویران کرد. طی ۱۹۵سال گذشته هیچ زلزله‌ای با بزرگای بیش از۷ در شعاع ۵۰کیلومتری مرکز تهران رخ نداده است. از سوی دیگر گسل شمال تهران نزدیک به ۳هزار و ۲۰۰سال است که گسیختگی بزرگی در بخش‌های شمال-شمال‌غربی تهران نداشته است. این دوره طولانی سکوت به این معنی است که انرژی تغییرشکل در حال افزایش بوده و نشان می‌دهد احتمال وقوع زلزله بزرگ در آینده زیاد است.
زارع ادامه داد: تراکم بالای جمعیت پیرامون و داخل تهران (بیش از ۱۵میلیون نفر) و ساختمان‌های قدیمی، غیرمهندسی و ضعیف که در برابر لرزش‌های شدید مقاومت نمی‌کنند و زیرساخت‌های حیاتی (بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های آتش‌نشانی، پل‌ها) که در نزدیکی پهنه‌های با خطر بالا قرار دارند و همزمان خیابان‌های باریکی که به دلیل آوار غیرقابل عبورند و مانع تلاش‌های نجات می‌شوند، همگی حکایت از ریسک بالای شهر تهران دارند. این زلزله‌شناس با اشاره به اقدامات مورد نیاز افزود: از آنجایی که پیش‌بینی دقیق زمان رخداد زلزله هنوز غیرممکن است، در حال حاضر تمرکز باید بر آمادگی و کاهش ریسک باشد. این کاری است که طی دهه‌های اخیر تلاش شده برای آمادگی در برابر زلزله در تهران انجام شود نظیر: آمادگی فردی و خانوادگی با طراحی برنامه‌های محله‌محور «دوام»، درست کردن یک جعبه کمک‌های اولیه که حاوی آب، غذای فاسد نشدنی، جعبه کمک‌های اولیه، چراغ‌قوه، رادیو و داروهای ضروری برای حداقل ۷۲ساعت باشد و سامان دادن فضای داخل بنا، مثلا با قفسه‌های کتاب که به دیوارها پیچ می‌شوند و آبگرمکن‌ها محکم می‌شوند و نقاط امن در هر اتاق شناسایی می‌شوند. برنامه‌های عمومی نظیر قوانین سختگیرانه ساختمان‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها با قوانین لرزه‌ای مدرن، برنامه‌ریزی شهری با محدود کردن ساخت‌وساز روی گسل‌ها و در مناطق پرخطر و اجرای آموزش عمومی و مانورهای منظم در مدارس، ادارات و محله‌ها نیز از این دست برنامه‌ها هستند.
زارع معتقد است که برآوردها نشان می‌دهند خطر وقوع زلزله بزرگ در تهران در درازمدت بالاست. در این شهر هر آن ممکن است زلزله مهم و مخرب موردنظر از راه برسد. توانایی تعیین دقیق این رویداد در کوتاه‌مدت (روزها، هفته‌ها، ماه‌ها) فعلا وجود ندارد. تنها رویکرد قابل‌اعتماد این است که طوری رفتار کنیم که گویی زلزله فردا اتفاق خواهد افتاد. راهبرد کوتاه‌مدت باید مبتنی بر آمادگی بی‌وقفه، کاهش اثرات و آموزش عمومی باشد. زمان بالا بردن تاب‌آوری هم‌اکنون و قبل از رخداد محتمل است.
وی با اشاره به مقاوم‌پذیری ساختمان‌های پایتخت تشریح کرد: تعداد ساختمان‌های مجزا در تهران بین ۸۰۰هزار تا یک‌میلیون و۲۰۰ تخمین زده می‌شود. تعداد واحدهای مسکونی (آپارتمان‌ها یا خانه‌های شخصی) بین ۴ تا ۵میلیون واحد در تهران بزرگ برآورد می‌شود. تخمین زده می‌شود که تنها بین ۲۰تا ۴۰درصد از ساختمان‌های تهران پس از یک زلزله با بزرگای ۷ریشتر ایمن و قابل‌استفاده باقی می‌مانند یا فقط آسیب‌های جزئی یا متوسطی را متحمل می‌شوند. این بدان معناست که ۶۰ تا ۸۰درصد از ساختمان‌ها متحمل آسیب‌های گسترده یا فروپاشی کامل خواهند شد. ساختمان‌های شهر ترکیبی از قدیمی و جدید است و حجم عظیمی از سازه‌های آسیب‌پذیر در آن وجود دارد. ساختمان‌های غیرمهندسی و بنایی (با ریسک بسیار بالا حدود ۲۰تا ۳۰ درصد از کل) شامل میلیون‌ها واحد آسیب‌پذیر در محله‌های قدیمی‌تر مانند ساختمان‌های جنوب تهران است. این ساختمان‌ها اغلب ساختمان‌های آجری ساده با سقف‌های سنگین و ناکافی هستند. میزان فروپاشی این نوع ساختمان‌ها در یک زلزله بزرگ می‌تواند ۸۰ تا ۱۰۰درصد باشد. زارع بیان کرد: ساخت‌وسازهای غیررسمی و بدون مجوز ریسک بسیار بالایی دارند. بسیاری از ساختمان‌ها به ویژه در مناطق فقیرنشین و در حاشیه شهر بدون مجوز ساخته شده‌اند و به طور کامل آیین‌نامه‌های ساختمانی را نادیده گرفته‌اند. میزان بقای آنها بسیار پایین خواهد بود. ساخت‌وسازهای مدرن آسیب‌پذیر که بیشتر آپارتمان‌های جدید هستند که توسط بساز‌وبفروش‌ها ساخته می‌شوند، ریسک متوسط تا بالا دارند. بخش بزرگی از ساختمان‌های بتن مسلح مدرن که قبل از دهه۷۰شمسی یا حتی جدیدتر ولی با نظارت ضعیف ساخته شده‌اند نیز بسیار آسیب‌پذیر هستند. او اضافه کرد: ساختمان‌های مدرن با مهندسی خوب که ریسک پایین دارند، ساختمان‌هایی هستند که مطابق با آخرین آیین‌نامه‌های لرزه‌ای با کنترل کیفیت و مصالح مناسب طراحی و ساخته شده‌اند. این ساختمان‌ها طوری طراحی شده‌اند که با رفتار شکل‌پذیر خود در برابر لرزش‌های شدید مقاومت کنند، ممکن است آسیب ببینند اما نباید فرو بریزند و از جان افراد داخل محافظت می‌کنند. این دسته، اقلیت ساختمان‌های شهر تهران را نشان می‌دهد.
این زلزله‌شناس هشدار داد: اگر زلزله بزرگی در شب، زمانی که مردم در خانه و خواب هستند، رخ دهد، تعداد تلفات می‌تواند فاجعه‌بار باشد. ۵ تا ۱۰برابر تلفات یک زلزله در روز و هنگام بیداری مردم و تخمین‌ها از تلفات بین صدها هزار تا بیش از یک‌میلیون نفر متغیر است و میلیون‌ها نفر دیگر زخمی و آواره می‌شوند. در یک زلزله به بزرگای ۷ احتمالا اکثر ساختمان‌های تهران، حدود ۶۰درصد یا بیشتر، به طور غیرقابل‌تعمیر آسیب می‌بینند یا فرو می‌ریزند. درصد کمی که سرپا می‌مانند ایمن و کاربردی باقی می‌مانند که عمدتا ساختمان‌های جدیدتر و مهندسی‌شده مطابق با آیین‌نامه‌های لرزه‌ای مدرن هستند. این واقعیت تلخ دلیل آن است که افزایش جمعیت در تهران با افزایش ریسک این شهر به طور مداوم، آن را به یکی از آسیب‌پذیرترین کلانشهرهای جهان در برابر زلزله تبدیل می‌کند. برنامه‌های مقاوم‌سازی گسترده و اجرای دقیق ضوابط ساختمانی بر اساس یک اراده حاکمیتی قوی و مشارکت و سرمایه اجتماعی بسیار بالا باید اجرا شود.
مهدی زارع درباره ریسک‌پذیری مناطق مختلف تهران و حومه بیان کرد: آسیب‌پذیری زلزله در تهران به طور مساوی در سطح شهر توزیع نشده است. بستگی به نزدیکی به گسل‌های فعال دارد؛ بخش‌های شمالی و شرقی شهر بسیار نزدیک‌تر به گسل‌های اصلی هستند و قرارگیری روی خاک نرم و آبرفت در جنوب و مرکز شهر، کیفیت و قدمت ساختمان نیز اهمیت دارد: مناطق قدیمی‌تر و فقیرتر در جنوب و مرکز، تمرکز بسیار بیشتری از ساختمان‌های بنایی آسیب‌پذیر و غیرمهندسی دارند. مناطقی با بالاترین خطر، مناطقی هستند که خطر لرزه‌ای بالا (جنبش شدید زمین) را با آسیب‌پذیری فیزیکی بالا (ساختمان‌های ضعیف) همزمان دارند و آسیب‌پذیری اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز بسیار بالاست. وی ادامه داد: مناطق۱، ۳، ۵ و ۲۲ در شمال و شمال‌غربی تهران در نزدیکی گسل‌ها قرار دارند و مستقیما در جنوب گسل شمال تهران ساخته شده‌اند. این بحرانی‌ترین گسلی است که شهر را تهدید می‌کند. اگر زلزله‌ای در این گسل شکل گیرد، این مناطق را در معرض شدیدترین جنبش مستقیم شدید زمین قرار می‌دهد. آسیب‌پذیری جدید نیز در این مناطق وجود دارد. اگرچه این مناطق مرفه دارای ساختمان‌های بلند و ویلاهای مدرن فراوان هستند اما همچنان در معرض خطرند. علاوه بر آن دامنه‌های شیب‌دار کوه‌های البرز به شدت مستعد لغزش‌های فاجعه‌بار ناشی از زلزله هستند که می‌تواند محله‌هایی مانند دارآباد و شمال سوهانک و شهید محلاتی و شمال سعادت‌آباد و حصارک کن و گلابدره را به شدت تخریب کند. زارع معتقد است که بسیاری از ساختمان‌های مدرن دارای طبقات نرم (فضاهای باز برای پارکینگ یا مغازه‌ها در طبقه همکف) هستند که مستعد فروپاشی‌اند. بخش‌هایی از مناطق ۲۰، ۲۱ و ۲۲ روی خاک آبرفتی ساخته شده‌اند که می‌تواند در هنگام لرزش شدید روانگرا شود؛ خاک مانند مایع عمل کرده و باعث شست یا کج شدن ساختمان‌ها می‌شود. مناطق ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ مرکز، جنوب و شرق تهران با آسیب‌پذیری فیزیکی شدید، هسته تاریخی شهر و مناطق کم‌درآمد سنتی آن هستند. این مناطق بیشترین تراکم خطرناک‌ترین انواع ساختمان‌ها را دارند: ساختمان‌های آجری قدیمی و غیرمهندسی با سقف‌های سنگین و شکننده و کوچه‌های بسیار باریک که کاملا با آوار مسدود و مانع عملیات نجات و آتش‌نشانی می‌شوند و زیرساخت‌های قدیمی و تراکم بالای جمعیت از عوامل مهم ریسک این مناطق هستند. او در پایان هشدار داد: فاجعه‌بارترین سناریو، گسیختگی گسل شمال تهران خواهد بود. مناطق شمالی دچار لرزش‌های شدید و زمین‌لغزش خواهند شد در حالی که امواج شدید از شهر عبور کرده و در حوضه‌های جنوبی تقویت می‌شوند و ساختمان‌های آسیب‌پذیر آنجا را ویران می‌کنند. یک فاجعه در سطح شهر رخ خواهد داد. منطقه‌ای امن عملا در پایتخت در برابر ریسک زلزله وجود ندارد. حتی مناطق مرکزی و غربی مدرن‌تر (۲، ۶، ۷ و ۸) نیز دچار لرزش‌های شدید و خسارات قابل توجه به‌ویژه به سازه‌های قدیمی‌تر خواهند شد.
