تأثیر فیزیوتراپی بر بارداری و زایمان

مجموعه: اخبار پزشکی

تاریخ انتشار : دوشنبه, ۱۴ مهر ۱۴۰۴ ۰۹:۴۲

بسیاری از زنان باردار تصور می‌کنند که این علائم اجتناب‌ناپذیر هستند و باید تا پایان بارداری تحمل شوند، در حالی‌که فیزیوتراپی می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش این مشکلات و حتی تسهیل زایمان ایفا کند.

استفاده از دستگاه فیزیوتراپی در کنار تمرینات ویژه دوران بارداری، یکی از روش‌های مؤثر برای کنترل درد، افزایش آرامش و آماده‌سازی بدن برای زایمان طبیعی است. این درمان‌ها غیرتهاجمی بوده و به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که هم برای مادر و هم برای جنین ایمن باشند. به همین دلیل، امروزه بسیاری از متخصصان زنان و زایمان، مراجعه به فیزیوتراپیست را بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری توصیه می‌کنند.

تغییرات فیزیولوژیک بدن در دوران بارداری

برای درک بهتر اهمیت فیزیوتراپی، باید تغییراتی که در بدن مادر رخ می‌دهد بررسی شوند:

* افزایش وزن و فشار روی مفاصل: به‌ویژه در مفاصل لگن، زانو و ستون فقرات کمری.

* ترشح هورمون ریلکسین: این هورمون باعث شل شدن رباط‌ها می‌شود تا بدن برای زایمان آماده گردد، اما در عین حال خطر بی‌ثباتی مفصلی را افزایش می‌دهد.

* تغییر در مرکز ثقل بدن: که باعث افزایش گودی کمر (لوردوز کمری) و دردهای لگنی می‌شود.

* کاهش ظرفیت تنفسی: به دلیل فشار رحم بر دیافراگم.

این تغییرات در کنار استرس‌های روانی، می‌تواند زندگی روزمره مادر باردار را تحت تأثیر قرار دهد.

نقش فیزیوتراپی در دوران بارداری

فیزیوتراپی مجموعه‌ای از تمرینات، تکنیک‌های دستی و استفاده از تجهیزات درمانی است که با هدف کاهش درد، اصلاح وضعیت بدن و آماده‌سازی عضلات برای زایمان انجام می‌شود.

1- کاهش دردهای کمری، لگنی و عضلانی

2- تقویت عضلات کف لگن برای پیشگیری از بی‌اختیاری ادرار

3- بهبود وضعیت قرارگیری بدن و تعادل

4- آموزش تکنیک‌های تنفسی و ریلکسیشن

5- آماده‌سازی بدن برای زایمان راحت‌تر و کاهش عوارض پس از آن

روش‌های فیزیوتراپی در دوران بارداری

فیزیوتراپی در دوران بارداری شامل مجموعه‌ای از رویکردهای ایمن و هدفمند است که با توجه به شرایط مادر طراحی می‌شوند. این روش‌ها نه‌تنها به کاهش درد و فشارهای ناشی از تغییرات فیزیولوژیک کمک می‌کنند، بلکه با آماده‌سازی عضلات، بهبود وضعیت بدن و تقویت روحیه، مادر را برای یک زایمان طبیعی و سالم‌تر همراهی می‌نمایند.

1. تمرینات اصلاحی و تقویتی

تمرینات ویژه دوران بارداری به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که ایمن بوده و از فشار بیش از حد به شکم و کمر جلوگیری کنند.

* تمرینات کششی: برای کاهش اسپاسم عضلات پشت و ران.

* تمرینات تقویت کف لگن (Kegel): برای پیشگیری از بی‌اختیاری ادرار و آماده‌سازی عضلات زایمانی.

* تمرینات تعادل و اصلاح وضعیت بدن: جهت کاهش فشار روی ستون فقرات.

2. تکنیک‌های دستی (Manual Therapy)

فیزیوتراپیست می‌تواند با ماساژ درمانی ملایم و موبیلیزیشن مفاصل، دردهای ناحیه لگن و ستون فقرات را کاهش دهد. این روش‌ها همچنین باعث افزایش جریان خون و کاهش ورم اندام‌ها می‌شوند.

3. درمان‌های الکتروفیزیکی ایمن

اگرچه استفاده از برخی دستگاه‌ها در دوران بارداری ممنوع است، اما روش‌های غیرتهاجمی و ایمن وجود دارند که می‌توانند دردهای عضلانی و کمری را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. لیزر کم‌توان و برخی مدالیته‌های الکتریکی با تنظیمات خاص و تحت نظر متخصص قابل استفاده هستند.

4. تمرینات تنفسی و ریلکسیشن

آموزش روش‌های صحیح تنفس دیافراگمی و تکنیک‌های آرام‌سازی، علاوه بر کاهش اضطراب دوران بارداری، به مادر کمک می‌کند هنگام زایمان انقباضات رحمی را بهتر مدیریت کند.

آب‌درمانی در دوران بارداری (Hydrotherapy)

ورزش در آب ولرم یکی از روش‌های بسیار مفید برای کاهش فشار بر مفاصل و تسکین دردهای عضلانی است. شنا یا تمرینات ساده در آب می‌تواند در دوران بارداری بسیار سودمند باشد.

فیزیوتراپی و آمادگی برای زایمان

یکی از اهداف مهم فیزیوتراپی، آماده‌سازی بدن برای یک زایمان طبیعی و کم‌عارضه است. تمرینات کششی و تقویتی کف لگن باعث می‌شوند عضلات این ناحیه انعطاف‌پذیرتر شوند و توانایی کنترل انقباضات بهبود یابد. همچنین تمرینات تنفسی به مادر کمک می‌کند هنگام دردهای زایمانی، آرامش بیشتری داشته باشد.

فیزیوتراپی پس از زایمان

اهمیت فیزیوتراپی تنها محدود به دوران بارداری نیست. پس از زایمان، بسیاری از زنان با مشکلاتی مانند ضعف عضلات شکم و کف لگن، بی‌اختیاری ادرار و کمردرد مواجه می‌شوند. فیزیوتراپی در این مرحله می‌تواند:

* به بازگشت سریع‌تر عضلات شکم کمک کند.

* از افتادگی رحم و بی‌اختیاری ادرار پیشگیری کند.

* دردهای عضلانی و اسکلتی را کاهش دهد.

* به بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره کمک کند.

مزایای فیزیوتراپی در بارداری و زایمان

1- کاهش نیاز به مصرف داروهای مسکن در دوران بارداری

2- بهبود کیفیت خواب و کاهش اضطراب

3- تسهیل زایمان طبیعی و کاهش احتمال نیاز به سزارین

4- پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت مانند افتادگی لگن یا کمردرد مزمن

5- افزایش اعتماد به نفس و آرامش مادر

موارد احتیاط و محدودیت‌ها

اگرچه فیزیوتراپی روشی ایمن محسوب می‌شود، اما باید تحت نظر پزشک و فیزیوتراپیست متخصص در حوزه زنان انجام شود. در موارد زیر نیاز به احتیاط بیشتری وجود دارد:

* بارداری‌های پرخطر (مانند پره‌اکلامپسی یا سابقه زایمان زودرس)

* خونریزی‌های غیرطبیعی

* مشکلات قلبی یا ریوی جدی

* جفت سرراهی

کلام پایانی

فیزیوتراپی در دوران بارداری و پس از آن، ابزاری قدرتمند و ایمن برای مدیریت تغییرات جسمی و روانی مادر است. این روش می‌تواند نه تنها دردها و ناراحتی‌های دوران بارداری را کاهش دهد، بلکه فرآیند زایمان را نیز آسان‌تر و کم‌عارضه‌تر کند. استفاده از تمرینات ویژه، تکنیک‌های دستی، مدالیته‌های ایمن و آموزش سبک زندگی سالم، مجموعه‌ای جامع برای ارتقای کیفیت زندگی مادران در این دوره حساس فراهم می‌آورد.

منبع: وبسایت رسمی تجهیزات پزشکی برجیس