باورهای نادرست اما به ظاهر علمی درباره کرونا که اشتباه از آب درآمد

مجموعه: اخبار پزشکی

تاریخ انتشار : یکشنبه, 23 شهریور 1399 09:03

 «تابستان بشود کرونا می‌رود!»، «همه افراد لازم نیست ماسک بزنند»، «بچه‌ها نمی‌گیرند»، «آب نمک غرغره کنید تا کرونا نگیرید!» و ... . این جملات را احتمالادر چند ماه گذشته از زبان بعضی افراد و حتی اطرافیان‌مان شنیده‌ایم. گزاره‌هایی که با گسترش در محافل حقیقی و مجازی بین افراد به ‌تدریج تبدیل به باور شدند.

خیلی‌ها آن‌ ها را به عنوان توصیه‌های علمی و اثبات شده برای یکدیگر نقل کردند و البته بیشترشان هم از زبان متخصصان امر گفته شد اما گذشت زمان و پژوهش‌های علمی، نادرستی و شایعه بودن بسیاری از آن‌ها را به اثبات رساند. به‌تدریج هرچه که زمان گذشت ما به شناخت بهتری از بیماری کرونا رسیدیم و همین باعث شد بعضی از باورهای نادرست خودمان را کنار بگذاریم. البته طبیعی هم هست و همواره ظهور پدیده‌های جدید، شایعات مختلف را به همراه خودش در بین بخش عوام جامعه داشته است. در پرونده امروز مروری داریم بر  باورهای مختلفی که در هفت، هشت ماه گذشته از ظهور کرونا در جوامع مختلف به وجود آمده‌ و دست به دست بین افراد مختلف چرخیده‌اند و بر خلاف تصورات اولیه درباره علمی بودن‌شان، اشتباه از آب در آمدند.

لازم نیست که همه افراد ماسک بزنند

یکی از اطلاعات گمراه کننده‌ای که از ابتدای شیوع ویروس کرونا به مردم دنیا داده شد، درباره ضرورت نداشتن استفاده از  ماسک در افراد سالم بود. حتی در رسانه‌های رسمی اعلام می‌شد ماسک ایمنی خاصی برای فرد سالم نمی‌تواند ایجاد کند و فقط برای فرد بیمار است که زدن ماسک می‌تواند به جلوگیری از انتشار ویروس کمک کند. اما به مرور این توصیه تغییر کرد و حالا توصیه‌ها می‌گوید زدن ماسک حداقل به دو دلیل در محیط‌های به خصوص شلوغ خارج از خانه توصیه می‌شود: نخست این که جمعیت کثیری از ناقلان ویروس بدون علامت هستند و شاید خودشان هم از ناقل بودن اطلاعی ندارند بنابراین زدن ماسک در جلوگیری از شیوع ویروس از سوی این افراد موثر است.

و دیگر این که هنوز به طور دقیق درباره نحوه انتقال ویروس از طریق هوا ،اطلاعات علمی دقیقی در دست نیست و دست‌کم این که این مسئله در دست تحقیق است؛ عده‌ای معتقدند در محیط‌های شلوغی چون بازارها ، مترو و اتوبوس‌ها و ... ممکن است ویروس از طریق هوا منتقل شود و از سوی دیگر تجربه کشورهای موفق در مبارزه با ویروس کرونا(هنگ‌کنگ، کره جنوبی، تایوان و ...) در اجباری کردن زدن ماسک در بیرون از خانه برای همه نشان می‌دهد این شیوه ممکن است در کاهش پخش قطرات تنفسی موثر باشد. همین باعث شد که امروز  توصیه به ماسک زدن یکی از توصیه‌های جهانی برای همه مردم باشد و افراد هر روز با ماسک به زندگی در محیط کار، خیابان و دورهمی‌ها بپردازند.

بچه‌ها کرونا نمی‌گیرند

مصون بودن کودکان از ویروس کرونا یکی از ادعاهایی بود که تبدیل به یک باور شده بود و شاید همین باعث شد کمتر به سلامت کودکان در مقابل ویروس کرونا توجه شود. این در حالی بود که در واقع کودکان هم مانند دیگر رده‌های سنی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. فقط موضوع این است که  کودکان زیر ۱۰ سال به دلیل این که سیستم ایمنی بالایی دارند در صورت آلودگی به ویروس احتمال این که مقاومت از خود نشان بدهند بیشتر است.

اما در ادامه ثبت فوتی و موارد بستری کودکان بر اثر ابتلا به کرونا، این مسئله را نشان داد که خطر کرونا درباره کودکان را نیز باید جدی بگیریم، هر چند کودکان کمتر به نوع حاد بیماری دچار می‌شوند. همچنین موضوع دیگری که باعث می‌شود نیاز بیشتری به مراقبت از کودکان باشد این است که کودکان می‌توانند ناقل خطرناک بیماری باشند. یعنی در عین این که خودشان به نوع آسان بیماری مبتلا می‌شوند یا حتی ممکن است علایمی از خودشان بروز ندهند ،می‌توانند عامل انتقال بیماری به بزرگ سالان و سالمندان باشند.

کرونا درنهایت یک متر در هوا منتشر می‌شود 

در چند ماه گذشته همواره اطلاعات متناقضی درباره میزان فاصله احتیاطی لازم برای جلوگیری از سرایت کرونا منتشر شده است. اوایل گفته می‌شد که لازم است افراد برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس یک متر با همدیگر فاصله داشته باشند و بعد‌ها این فاصله احتیاطی به یک‌ونیم تا دو متر افزایش یافت اما به تازگی گزارش‌هایی از انتقال کووید۱۹ در فاصله بیش از چهار متری نیز منتشر شده است.

با گرم شدن هوا از بین می‌رود

تجربه‌های پیشین ما از بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا به ما این را می‌گفت که این گونه بیماری‌ها در فصول سرد سال عمدتا شیوع پیدا می‌کنند و هر چه به سمت فصل گرم برویم، شیوع آن‌ها کمتر می‌شود و افراد کمتری را مبتلا خواهند کرد بنابراین همین تصور و امیدواری برای کووید 19 هم وجود داشت اما هر چه بیشتر از بیماری دانستیم و وقتی شیوع بیماری را در کشورهای نیم‌کره جنوبی که در فصل گرم سال قرار داشتند، مشاهده کردیم به‌تدریج همه به این درک رسیدیم که فصل گرم هم تاثیر خاصی بر گسترش بیماری کرونا ندارد. چنان که در ادامه وارد فصل گرم شدیم و کووید 19 نه تنها از بین نرفت که در بسیاری کشورهای جهان به موج‌های بعدی شیوع رسید. در نتیجه حالا این را می‌دانیم که ویروس به فصل ارتباط خاصی پیدا نمی‌کند و حتی می‌تواند به وسیله بعضی وسایل سرماساز مانند کولرهای گازی بیشتر هم گسترش پیدا کند.

حیوانات کرونا نمی‌گیرند

یکی دیگر از چالش‌های پیش روی افراد درباره امکان یا نبود امکان ابتلای حیوانات خانگی به کرونا بوده است. از قبل می‌دانستیم که برخی از ویروس‌های خانواده کرونا حیوانات را هم مبتلا می‌کنند اما این که امکان انتقال آن به انسان یا از انسان به حیوان وجود داشته باشد مجهول دنیای پزشکی بوده است. باید این را هم در نظر بگیریم که منشأ همین ویروس کووید 19 به احتمال زیاد از حیوان به انسان بوده است پس همین نشان می‌دهد این مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است. هر چند از ابتدای شیوع ویروس این باور غلط وجود داشت که حیوانات خانگی این ویروس را نمی‌گیرند اما ابتلای چند مورد سگ و گربه خانگی که در تماس با فرد آلوده بودند نشان داد این امکان وجود دارد. البته هنوز هم نمی‌توان نظر قطعی داد اما لازم است این روزها در تماس با حیوانات نکات احتیاطی بیشتری را رعایت کنیم.

از طریق پشه‌ها و حشرات موذی منتقل می‌شود

حشرات موذی از جمله پشه‌ها، کنه‌ها و ساس‌ها از دیرباز عامل انتقال بعضی بیماری‌ها از حیوان به انسان بوده‌اند. بیماری‌هایی مانند مالاریا، تب کنگو، تب زرد و ... از جمله بیماری‌هایی هستند که از طریق حشرات قابل انتقال به انسان هستند. یکی از شایعات قابل توجه موجود بین مردم هم خطر انتقال کروناویروس از حشرات به انسان بود که می‌توانست به خصوص در فصل گرم گسترش بیماری را به دنبال داشته باشد. اما با گذشت زمان، هیچ مدرکی دال بر انتقال ویروس کرونای جدید از طریق گزیدگی پشه‌ها گزارش نشد  هر چند هنوز هم اطلاعات قطعی وجود ندارد اما امروزه بیشتر می‌دانیم که ویروس کرونای جدید یک ویروس تنفسی است که عمدتا از طریق قطرات عطسه یا سرفه فرد مبتلا، یا قطرات بزاق یا ترشحات بینی پخش می‌شود.

یک بار ابتلا به کرونا مصونیت می‌آورد

«من کرونا رو رد کردم و تموم شد رفت!» این جمله‌ای است که احتمالا از افراد زیادی شنیده‌اید که بعضی افراد که از کرونا بهبود یافته‌اند یا با خودشان تصور می‌کنند مبتلا بوده‌اند آن را می‌گویند. اما آیا واقعا یک بار ابتلا به کرونا باعث مصونیت همیشگی در برابر بیماری می‌شود؟ البته حقایق پزشکی هم وجود دارد که به باور آن کمک می‌کند. مثلا این که پس از گرفتن آزمایش آنتی بادی خون از مبتلایان بهبودیافته‌ مشخص شد پادتن مقابله با بیماری در بدن آن‌ها وجود دارد اما این از نظر پزشکی به معنای ایمن شدن کامل نیست. چنان‌که ابتلای مجدد بیمارانی در هنگ‌کنگ و آمریکا و چند نقطه دیگر جهان پس از چند ماه از گذراندن بیماری نشان داد این امکان وجود دارد. البته هنوز هم مراجع پزشکی نظر قطعی در این باره نداده‌اند اما این را با اطمینان می‌گویند که افراد بهبودیافته هم باید به مراقبت‌های بهداشتی خود ادامه دهند چون هم امکان ناقل بودن آن‌ها تا مدت‌ها وجود دارد و هم امکان ابتلای مجدد.

ویروس بعد ازشست‌و‌شوی 20 ثانیه‌ای با صابون نابود می‌شود

از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا مدام توصیه به شست‌وشوی دست‌ها با آب و صابون را می‌شنویم که البته یکی از موثرترین کارها برای مقابله با این ویروس است. اما یک نکته ظریف وجود دارد که باید به آن دقت کنیم. در شست‌وشوی با آب و صابون به مدت 20 ثانیه ویروس از بین نمی‌رود بلکه فقط از سطح دستان ما جدا و به همراه آب وارد فاضلاب می‌شود. بر اساس یافته‌ها مشخص شده ویروس در دمای معمول 22 درجه، با ضدعفونی به وسیله الکل پایه 70 درصد پس از 5 دقیقه از بین می‌رود و در محلول آب و صابون پس از 15 دقیقه می‌تواند از بین برود.

سیر و گرمی‌جات مانع کرونایی شدن می‌شوند

باور نسبتا علمی که همیشه وجود داشته، این است که مصرف خوراکی‌های با طبع گرم باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن تقویت شود به همین دلیل عده زیادی برای مقابله با کرونا تصمیم به مصرف زیاد مواد غذایی گرم گرفتند. اتفاقی که باعث شد قیمت خوراکی‌هایی مانند زنجبیل و سیر به علت تقاضای بالا سر به فلک بکشد اما بررسی‌های پزشکی در ادامه نشان داد که مصرف مواد غذایی به اندازه متناسب و کافی خودش مفید است اما مصرف بیش از اندازه آن‌ها نه تنها مفید نیست بلکه می‌تواند عوارض دیگری را هم ایجاد کند. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد، سیر یک ماده غذایی مفید است که ممکن است خاصیت ضدمیکروبی داشته باشد. با این حال، هیچ دلیلی برای محافظت سیر از ابتلای مردم به ویروس کرونا وجود ندارد بنابراین این باور که مصرف سیر از کرونا جلوگیری می‌کند یک باور نادرست و ساختگی است که فقط می‌‌تواند ایمنی کاذب ایجاد کند یعنی بعضی افراد خیال کنند چون سیر زیاد می‌خورند پس نیاز به مراقبت جدی ندارند در حالی که می‌دانیم رعایت نکات بهداشتی موثرترین راه برای مقابله با کروناویروس است.

شست‌وشوی بینی با محلول آب نمک از کرونا جلوگیری می‌کند

در طب سنتی و بحث های عامه مردم همواره از نمک به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده نام برده می‌شود چنان‌که کاربرد آن از گذشته تا به امروز همین را اثبات می‌کند که نمک به عنوان یک ضدعفونی کننده در دسترس برای مواد غذایی و مبارزه با آلودگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شایعه‌ای از همان ابتدای شیوع کرونا به‌وجود آمد که غرغره آب نمک و شست‌وشوی مداوم بینی و حلق با آب نمک به خاطر ضدعفونی کردن راه‌های تنفسی می‌تواند مانع از ابتلا به کرونا شود اما برای اثبات این موضوع هم تاکنون هیچ مدرکی وجود نداشته است که نشان دهد شست‌وشوی مداوم بینی با محلول آب نمک از ابتلای افراد به ویروس کرونای جدید جلوگیری کرده است.

از آنفلوآنزای فصلی کشنده‌تر نیست

در هفته‌های اول شیوع ویروس کرونا، مقامات بهداشت جهانی با استناد به آمار‌های چینی‌ها تاکید داشتند که ویروس جدید از آنفلوآنزای فصلی کشنده‌تر نیست. اما بعد‌ها که کووید ۱۹ پایش را به کشور‌های بیشتری باز کرد، مسئولان این سازمان بالاتر بودن آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا از آنفلوآنزا  را  تایید کردند. یک ماه قبل نیز این سازمان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که کووید ۱۹ حداقل 10 برابر کشنده‌تر از آنفلوآنزای فصلی است.

بعد از ابتلای همه مردم به کرونا همه مصون می‌شوند

در ماه‌های اول شیوع کرونا ،مقامات کشور‌های مختلف امیدوار بودند که تولید آنتی‌بادی ناشی از این ویروس در افراد بهبودیافته بتواند باعث «ایمنی گله‌ای» جمعیت قابل توجهی دربرابر کووید ۱۹ شود. حتی برخی سیاستمداران اظهار امیدواری کردند که بحران کرونا با ابتلای ۷۰ درصد از مردم به این ویروس به پایان خواهد رسید. با این حال، آخرین یافته‌های کارشناسان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که خون تعداد کمی از بهبودیافتگان حاوی آنتی‌بادی لازم است.

عنبرنسارا، ادرار شتر و روغن بنفشه

شاید هیچ شایعه‌ کرونایی به اندازه روغن بنفشه در ایران پرسر و صدا نبوده باشد. تجویزی که توسط یکی از افراد معروف و فعال در حوزه طب سنتی به سرعت وارد شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و به یک پدیده جنجالی تبدیل شد. نوع تجویز آن دستمایه شوخی‌های بسیاری و توسط علم پزشکی درستی‌اش رد شد. هر چند هیچ‌گاه معلوم نشد چطور به چنین تجویزی رسیده بودند اما چیزی که مشخص است این که همین تجویز بد باعث شد روغن بنفشه که خواص مختلفی از جمله مراقبت از پوست، تسکین درد و درمان بی‌خوابی داشته تحت تاثیر قرار بگیرد و نگاه بدی به این ماده مفید شود.

البته این تنها شایعه جنجالی نبود و مدتی پس از طرح آن، فرد دیگری با انتشار ویدئویی، ادرار شتر را به عنوان داروی ضدکرونا تجویز کرد. این فرد با خوردن ادرار شتر مقابل دوربین مدعی شد این مایع ،دارویی برای جلوگیری از کرونا ست ، ادعایی که به‌رغم بسیار دیده شدن در شبکه‌های اجتماعی، مشخص بود نمی‌تواند حرف جدی باشد. از این دست تجویزها البته کم نبود و دود گرفتن عنبرنسارا و اسپند هم به دسته مواد جلوگیری کننده از کرونا در باور بعضی مردم اضافه شدند که از نظر علم هیچ نشانه‌ای از درستی آن‌ها وجود نداشته و ندارد.

محمدعلی محمدپور