ارتباط زلزله‌هاي اخير با فعاليت آتشفشان دماوند
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : یکشنبه, 30 آذر 1399 10:24
مهدي زارع: اتاقک پرتکاپو گدازه در جنوب دماوند، گسل‌هاي اطراف تهران را فعال کرده است
بامداد شنبه و در ساعت سه و پنج دقيقه، زلزله‌اي به بزرگي 4 ريشتر شرق استان تهران را لرزاند. اين زمين‌لرزه در عمق هشت کيلومتري از سطح زمين و در هشت کيلومتري دماوند و 54 کيلومتري تهران رخ داد و در شرق تهران مخصوصا تهرانپارس، فيروزکوه و پرديس بيشتر از ساير نقاط احساس شد. طبق اعلام جمعيت هلال احمر استان تهران اين زمين‌لرزه هيچ‌گونه خسارت مالي و جاني نداشت.
اما مانند زلزله‌هاي چند سال گذشته اين زلزله نيز در گسل مشا و در اطراف کوه دماوند رخ داد و بار ديگر اين سوال به وجود آمد، که آيا زمينلرزههاي اخير به فعاليت‌هاي آتشفشان دماوند ارتباط دارد يا خير؟ يا اينکه بر اثر اين فعاليت‌هاي آتشفشان در زير زمين و تاثير آن بر گسل‌هاي اطراف دماوند و تهران تا چه اندازه مي‌توان زلزله‌هاي بزرگ‌تري را پيش‌بيني کرد.
در اين بين اسماعيل نجار، رئيس سازمان مديريت بحران کشور درباره اينکه آيا اين زلزله ارتباطي با آتشفشان دماوند داشته يا خير نيز اظهار کرد: «هيچ‌گونه ارتباطي ميان اين زلزله و آتشفشان دماوند وجود ندارد. اين زلزله در گسل مشا رخ داده و قبل و بعد از آن هم لرزه محسوسي تا کنون به ثبت نرسيده است.» اين درحالي است که از آخرين فعاليت آتشفشان دماوند حدود هفت‌هزار سال مي‌گذرد و اين آتشفشان در نمودار آتشفشان‌هاي فعال دنيا جاي دارد.
تاثير آتشفشان بر زمينلرزههاي تهران
اما استاد پژوهشگاه زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم، نظر متفاوتي با رئيس سازمان مديريت بحران کشور دارد و در گفت‌وگو با «آرمان ملي» معتقد است که بايد داده‌هاي برخط و مربوط به وضعيت آتشفشاني دماوند را بررسي کرد تا بتوان با قاطعيت در اين رابطه صحبت کرد، اما اينکه زلزله‌هايي که در اين بخش از گسل مشا و دره هزار اتفاق مي‌افتند تا چه اندازه به فعال شدن آتشفشان دماوند ارتباط دارد، برخي از داده‌ها نشان مي‌دهد که رابطه‌اي وجود دارد و اين در آينده خطرآفرين است.
مهدي زارع در ادامه مي‌افزايد: آتشفشان دماوند با توجه به اينکه آخرين فورانش مربوط به هفت‌هزار سال قبل است، جزء سيستم‌هاي آتشفشاني فعال دنيا به حساب مي‌آيد. نکته دوم اين است که دماوند يک مخروط قديمي‌تر و اتاق ماگمايي گدازه دارد که بيشتر به سمت شمال دماوند کشيده شده و يک مخروط جديدتر دارد (همين منطقه‌اي که زلزله‌هاي چند وقت اخير و روز گذشته در آن رخ داده) که به جنوب دماوند است. اکثر زمين‌‌شناسان براساس داده‌هايي که در 20 سال اخير و از آتشفشان دماوند به دست آورده‌اند براين باورند که آن اتاق گدازه دماوند در سمت شمال نسبتا سرد شده و اما اتاقک به سمت جنوب همچنان فعال و پرتکاپو است و چه بسا همان دهانه جديد نيز که شکل گرفته، به همين اتاق فعال مربوط باشد.
گسل‌ها فعال شده‌اند
وي در ادامه مي‌افزايد: نکته مهمي که در اين رابطه وجود دارد و در اطلاعاتي که از زلزله‌هاي اطراف آتشفشان دماوند به دست آمده اين است که برخي از گسل‌هايي که در محدوده اين اتاق ماگمايي فعال هستند، بيشتر فعاليت نشان مي‌دهند لرزه‌خيزي نسبتا شديدي دارند. به عنوان مثال، گسل بايجان که باعث زلزله فروردين 1362 شد، از فعاليت اين گسل بود. همين‌طور در گسل لار که دره لار را شکل مي‌دهد و گسل مشا تعداد اين زلزله‌ها فراوان بوده است. گسل مشا از ارديبهشت سال گذشته تا همين بامداد روز شنبه، زلزله‌هاي فراواني را از خود نشان داده است.
اگر لرزه‌خيزي 50 سال اخير اين گسل‌ها، مخصوصا در 20 تا 25 سال اخير بررسي کنيم، شاهد هستيم که 15هزار زلزله در محدوده البرز ثبت شده و بخش‌هايي از گسل‌ها که نزديک به اتاق جوان ماگمايي در جنوب دماوند قرار دارند، لرزه‌خيزي بيشتري از خود نشان مي‌دهند و بخش‌هايي از گسل که از اين محدوده دورتر مي‌شوند حداقل در اين دو- سه دهه اخيز لرزه‌خيزي کمتري داشته‌اند.
معروف‌ترين گسلي که مي‌توانيم در اين رابطه مثال بزنيم گسل مشاست، يعني قطعه گسل مشا که از دماوند عبور مي‌کند و دره مشا و درياچه تار روي آن شکل گرفته است، اين قطعه گسل چون در مجاورت توده ماگمايي جوان و پرتکاپو و فعال است، به نظر مي‌رسد لرزه‌خيزي بيشتري از خود نشان مي‌دهد و زلزله‌هاي شش ماه اخير در اين قسمت بوده است. اگر ما به سمت غرب يا شرق دماوند برويم و از اين اتاق گدازه فعال دورتر شويم، لرزه‌خيزي و تعداد زلزله‌هايي که در چند دهه اخير رخ داده، کمتر مي‌شود.
آيا محدوده‌هايي که زلزله‌هاي 4 ريشتر در آن رخ مي‌دهد، ظرفيت زلزله‌هاي بزرگ‌تر ديگري را دارد؟ دکتر زارع در پاسخ به اين سوال مي‌گويد: با توجه به سابقه لرزه‌خيزي اين منطقه، پاسخ شما بله است. اما آيا قطعات گسل مشا که تحت تاثير اين توده و اتاق گدازه نيست و از شمال تهران عبور مي‌کند، با اين فعل و انفعالاتي که بر روي قطعه‌هاي ديگر رخ مي‌دهد ممکن است که قطعه مرکزي گسل را فعال کند، بايد در پاسخ به اين سوال هم بايد گفت که با توجه به اينکه مدت‌هاست زلزله مهمي در اين قطعه مرکزي گسل مشا رخ نداده، مي‌توان به احتمالات اضافه کرد که قطعه‌اي که ساکت است ظرفيت زمين‌لرزه بزرگي را دارد.
آرمان ملي/ منيره چگيني
