گزينش اساتيد محافظه‌كار در دانشگاه ها چه تبعاتی دارد؟
- مجموعه: اخبار کنکور و دانشگاه
- تاریخ انتشار : سه شنبه, 31 مرداد 1402 16:38
به گزارش جهان صنعت؛ سریال قطع همکاری یا همان اخراج استادان دانشگاه قبل‌تر با نام‌هایی مانند «محمد فاضلی جامعه‌شناس دانشگاه شهید بهشتی»، «رضا امیدی جامعه‌شناس دانشگاه تهران»، «محسن برهانی استاد حقوق دانشگاه تهران»، «بیژن عبدالکریمی استاد فلسفه دانشگاه آزاد»، «علی سرزعیم استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی»، «نعمت احمدی استاد حقوق»، «سوده حامد‌توسلی استاد حقوق دانشگاه آزاد»، «دکتر آذین موحد‌شریف استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران» و تنی دیگر گره خورده بود و حالا این قرعه به‌نام «مهدی خویی استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی» افتاده است.
با اینکه اخراج اساتید دانشگاه محدود به هفته‌های اخیر نیست و این روند از سال گذشته شروع شده، اما گویا نقطه پایانی ندارد. برخی از اساتید دلیل این اخراج‌ها را سیاسی می‌دانند، زیرا اساتید زیادی در این ماه‌ها یا اخراج یا با حکم تعلیق مواجه شدند؛ بعضی به‌دلیل اعتراض‌های بعد از شهریور ۱۴۰۱ و برخی به‌دلیل حضور نیروی فشار در دانشگاه، برخی هم ترجیح دادند دیگر در دانشگاه نباشند. یک استاد دانشگاه هم تایید کرده با وجود اینکه حدود ۷ترم در دانشکده علوم اجتماعی در حال تدریس بوده، اما ناگهان صلاحیت عمومی‌اش تایید نمی‌شود و از دانشگاه رانده می‌شود. چنین موضوعاتی واکنش‌های زیادی را در پی داشته است. «جامعه دانشگاهی قاطعانه جلوی این کودتا بایستد.» این روزها جملات کوبنده‌ای توسط اساتید دانشگاهی برای جلوگیری از اخراج همکاران خود بیان می‌شود.
«علی شریفی زارچی» استاد دانشگاه و عضو هیات علمی بیوانفورماتیک و هوش مصنوعی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف، در حساب توئیتری خود نوشت: «در گروه‌های دانشگاه سندی منتشر شد که نشان می‌دهد دولت رییسی مخفیانه فرآیند جذب ۱۵ هزار عضو هیات علمی همسو را به‌صورت سهمیه‌ای، فوری و خارج از چارچوب علمی موجود دانشگاه‌ها آغاز کرده. این فاجعه یعنی مثلا تزریق ۱۰۰ نفر به هر دانشگاه علوم پزشکی. سکوت جامعه علمی خیانت به ایران است.» سندی که شریفیزارچی درباره آن توئیت نوشته احتمال دارد همان چیزی باشد که محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات دولت حسن روحانی درباره آن در کانال تلگرامی خودش نوشت: «تحول در دولت سیزدهم با جدیت در جریان است! ظاهرا «شورای امنیت کشور» درباره «جذب هیات علمی دانشگاه‌ها» مصوبه داده است! آن‌هم چه مصوبه‌ای… رییس‌جمهوری محترم هم مصوبه را ارجاع داده‌اند…»
شریفیزارچی پس از سکوت سه‌روزه وزارت علوم در این خصوص در توئیت جدیدی نوشت: «طی سه روز گذشته، سخنگوی وزارت علوم و هیچ یک از سایر مسوولان سند «خیلی محرمانه» جذب مخفیانه و خارج از چارچوب عضو هیات علمی همسو در دانشگاه‌ها را تکذیب نکردند. اگر سند مذکور جعلی بود دولت برای تکذیب آن یک ساعت هم درنگ نمی‌کرد.»
در واکنش به اخراج این استاد دانشگاه، «حسین دهباشی» فعال رسانه‌ای در بخشی از نظر خود نوشت: «…دانشگاه مزاحم عزیزان است، چندان که باید از نو شخم بخورد…» «محمد فاضلی» که قبل‌تر دانشگاه شهید بهشتی تهران با او قطع همکاری کرده بود، در حساب توئیتری خودش نوشت: «روندهای متعددی به‌سوی زوال دانشگاه بالاخص علوم انسانی و اجتماعی همگرا شده‌اند، از اخراج اساتید حتی اندکی منتقد و نا‌همسو، تا مهاجرت استعدادها و بحران جایگزینی استاد خوب، جامعه ایران آینده، صدای این دهل‌نوازی را خیلی دردناک خواهد شنید.» این جامعه‌شناس در یک پیام توئیتری دیگر نوشت: «همان‌گونه که بعد از چند دهه تلاش برای گزینش معلمان همسو و سختگیرانه برگزیدن معلمان، خروجی آموزش و پرورش (و ورودی دانشگاه) را مطلوب نمی‌دانید، گزینش استاد همسو، ساکت و محافظه‌کار هم انبوه دانشجوی مطلوب شما را تربیت نمی‌کند، ضرورت تغییر را درک کنید و منطق نهادها را دریابید.»
البته آذری‌جهرمی بعدتر در توضیح این موضوع نوشت: «دوستانی از اساتید دانشگاه با بنده تماس گرفتند و درباره اصالت سندی که به دست من هم از طریق برخی دیگر از اساتید دانشگاه رسیده بود، پرسیدند. این باعث شد بررسی بیشتری به عمل آورم؛ ظاهرا آن سند را یک کانال که مدعی هک کردن اتوماسیون اداری ریاست‌جمهوری است، منتشر کرده است و ریاست‌جمهوری هم یک‌بار کل ادعای هک را رد کرده است.« و تاکید کرد: «پست را حذف نکردم، بلکه بهتر دیدم تا با اضافه کردن همین توضیح، شفاف‌سازی صورت پذیرد.» با این حال هنوز وزارت علوم واکنش رسمی نسبت به این اخراج‌ها عنوان نکرده است.
مقاومت اساتید و دانشجویان در برابر اخراج‌ها
چهره «مهدی خویی» در روزهای اخیر به‌واسطه یک ویدئو که رضا کیانیان و مهدی یزدانی‌خرم در آن حضور داشتند، برای عموم شناخته شد. به همین دلیل انجمن علمی- دانشجویی جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در اعتراض به حذف او بیانیه‌ای منتشر کرده است. در متن این بیانیه که در کانال تلگرامی انجمن منتشر شده، آمده است: «مدت‌هاست که ما دانشجویان علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شاهد تهدیدهای متعدد ازجمله حذف اساتید و… از جانب ریاست دانشکده علوم اجتماعی علامه طباطبایی بوده‌ایم. مهدی خویی، فارغ‌التحصیل مطالعات فرهنگی و رسانه از دانشگاه SOAS و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی خبر از اخراج خود داد. این درحالی‌است که واحدهایی برای تدریس در ترم جدید برای او در نظر گرفته شده بود. آموزش دانشگاه موظف شده واحدهای در نظر گرفته‌شده را حذف کند و در اختیار استاد جدیدی قرار دهد. حذف، اخراج و برخورد با اساتید متعهد علوم اجتماعی در وضعیتی اتفاق می‌افتد که اساتید رانتی و بی‌سواد روزبه‌روز صندلی‌های بیشتری را در هیات‌علمی دانشگاه‌ها تسخیر می‌کنند.»
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «معاونت فرهنگی دانشگاه و ریاست دانشکده علوم اجتماعی پیش‌تر محدودیت‌هایی نظیر جلوگیری از «راهنمایی علمی انجمن» یا «ارائه در نشست‌ها» را برای ایشان فراهم کرده بودند. انجمن علمی جامعه‌شناسی و بدنه دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی در برابر حذف این استاد شریف و متعهد، ساکت نخواهد نشست. در کنار مهدی خویی، اساتید دیگری نیز در دانشگاه حضور دارند که شائبه حذف یا محدودیت‌شان به گوش می‌رسد.» دانشجویان در ادامه این بیانیه تاکید کردند که از همه ظرفیت‌های موجود بهره می‌برند تا در برابر تعدی نیروها و نهادهای امنیتی به ساحت دانشگاه، مقاومت کنند.
اخراج اساتید؛ اقدام سیاسی
«تقی آزادارمکی» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران با اشاره به دلایل سیاسی اخراج برخی اساتید دانشگاه‌ها به «جهان‌صنعت» گفت: به نظرم اخراج استادان دانشگاه یک اقدام سیاسی است. گروهی در دولت قدرت را به دست گرفتند که در حال حاضر قصد حکمرانی در دانشگاه را دارند. از زمانی که «محمدعلی زلفی‌گل» وزیر شبه‌علمی وزارت علوم شده است، معاونان او؛ رییس دانشگاه، مدیر گروه‌ها و افراد زیادی را عوض کرده‌اند. حال طبیعی است نیروهایی که امروزه منتقد‌ند یا در آینده منتقد خواهند شد را با بهانه‌های متفاوتی حذف کنند.
برخی از این افراد که رسمی- رسمی‌قطعی هستند را با سلب مسوولیت‌ها، برخی با محدودیت‌هایی که ایجاد کردند و برخی را نیز با پرونده‌سازی حذف کردند تا جلوی رشد آنها را بگیرند. مصادیق زیادی در این خصوص می‌توان از دانشگاه تهران مطرح کرد. همان اوایل انتصاب رییس دانشگاه تهران ایشان اول رییس گروه‌ها، دانشکده‌ها و افراد زیادی را حذف کرد و افرادی دیگر حال فاقد صلاحیت یا دارای صلاحیت را جذب کرده است. در این میان استادان زیادی برای بازنشستگی پیش از موعد تحت فشار قرار دارند. چه‌بسا بسیاری از استادان نیز به خاطر ترس از مورد اتهام قرار گرفتن خود درخواست بازنشستگی داده‌اند.
وی افزود: گروه دیگر از استادان که هنوز رسمی نشده‌اند و در مرحله پیمانی هستند، مدیر گروه دانشکده می‌تواند هر لحظه که بخواهد آنها را از کار برکنار کند. افرادی که این روزها اسامی آنها به عنوان استاد اخراجی در رسانه‌ها منتشر می‌شود، از همین گروه هستند. این افراد با اینکه در مرحله پیمانی‌اند، اما پس از ۶ سال تلاش حتما رسمی- رسمی می‌شدند، ولی در حال حاضر اخراج شده‌اند. با اینکه سیستم دانشگاه اخراج آنها را حق مسلم خود می‌داند اما به نظرم حرف آنها نارواست، زیرا دلایل اخراج آنها به جای اینکه علمی باشد، سیاسی است، زیرا افرادی که تاکنون اخراج شده‌اند از بهترین استادان مطرح ایران بودند. این استادان اگر در منصب خود باقی می‌ماندند، بدون شک در علم نجات بخش بودند و از سویی می‌توانستند به ایران برای رفع حوادث کمک کنند.
این استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: حجم استادان مطرحی که اخراج می‌کنند، دانشگاه را متوقف می‌کند، زیرا دانشگاه با استادان خبره باقی می‌ماند نه استادان متوسط رو به پایین. کارمندان، دانشگاه را نمی‌سازند، دانشگاه به دست افراد حاذق در علم و دانش ساخته و رشد می‌کند. دانشگاه متعلق به افرادی است که طی زمان طولانی درس می‌خوانند و مقاله می‌نویسند.
آزادارمکی با اشاره به جذب استادان همسو بیان کرد: اراده دولت در این است که همسان‌سازی رخ دهد. دولت پیش از دانشگاه در سیاست و فرهنگ چنین اقدامی را انجام داده است. حتی به نظر خودشان جذب نیروهای همسان نتیجه‌بخش است، اما فارغ از هر موضوعی محل بحث و جدل است. افراد با عقاید متفاوت نه معارض در دانشگاه درباره پدیده‌های مختلف با یکدیگر صحبت می‌کنند، اما وقتی فرصتی برای حلاجی پدیده‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در جامعه وجود نداشته باشد، فهم مسائل اصلی از حوزه اندیشیدن خارج و دانشگاه تهی از دانشمند می‌شود. از طرفی وقتی سیستم دچار نوآوری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نشود، فرو می‌ریزد. این در حالی است که امروزه مسوولان حوزه دانشگاه‌ها به این مسائل توجه نمی‌کنند. آنها هنوز بر این باورند که دانشگاه حزب است، اما نمی‌دانند که چگونه سرنوشت دانشگاه را رقم می‌زنند.
او ادامه داد: طبیعتا هر دولتی بر سر کار می‌آید، می‌خواهد نیروهای مانند خودش را بسازد. هر دولتی خواهان ساخت طبقه متوسط شبه خودش است. این در حالی است که این‌گونه تفکرات محکوم به شکست است؛ چرا که دولت‌ها باید تمامی افراد را فارغ از تفکرات همسو یا غیرهمسو پرورش دهند تا اقتصاد دولت را نجات دهند. وگرنه نیرویی که گلخانه‌ای و براساس فساد اداری پرورش پیدا کند در مواقع بحران کمکی به دولت نمی‌کند. حجم انباشته همه نیروهای وضع شده در نظام اداری و سیاسی خود برای نظام سیاسی ایران دردسر بزرگی است که خلاصی از آن هم امکان‌پذیر نیست، چراکه این نابسامانی‌ها می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند، زیرا آنها هرگونه مداخله‌گری را حق خود می‌دانند.
اخراج احتمالی غیرقانونی یک استاد مهم است
در همین راستا دکتر «عباسعلی رهبر» استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی به «جهان‌صنعت» گفت: یقینا یکی از سرمایه‌های مهم کشور قشر دانشگاهی است. اساتید دانشگاه‌ها در فضایی که مشکلات ریز و درشت زیادی وجود دارد، باید پاسخگوی دانشجو و جامعه باشند. استادان دانشگاهی به نوعی مانند چسبی میان امنیت و اقتصاد قرار می‌گیرند، لذا اگر این افراد امنیت روانی و آرامش ذهنی داشته باشند می‌توانند در بحث امنیت همه‌جانبه و همچنین یک اقتصادی که بتواند معیشت و منزلت را فراهم کند، نقش بهتری رعایت کنند.
وی افزود: هنوز آمار دقیقی از تمدید یا عدم تمدید قراردادهای اساتید دانشگاهی مطرح نشده است، چراکه استادان دانشگاه ابتدا قراردادی هستند و بعد از پیمانی به رسمی- آزمایشی و در انتها به رسمی- رسمی تبدیل می‌شوند. معمولا این روند در طول ۸ سال رخ می‌دهد. آنچه شخصا در این باره بررسی کردم، این است که هنوز آمار دقیقی در خصوص تمدید قراردادها یا اخراج اساتید ارائه نشده است. به طور مثال اگر ۱۰۰ هزار استاد در سراسر دانشگاه‌های کشور مشغول به تدریس باشند، از این تعداد چند نفر اخراج یا تمدید قرارداد شدند؟ آنچه که محرز است، تعداد اخراجی‌ها یا عدم تمدید قرارداد انگشت‌شمار است، هرچند داده‌ها در این باره شفاف و مشخص نیست. البته مسائل انسانی، موضوعاتی است که تعداد کم هم در آن اهمیت دارد، بنابراین اگر حتی یک استاد به ناحق از دانشگاه اخراج شود، برای ما تعداد کمی نیست.
این استاد دانشگاه ادامه داد: احساس عدم امنیت شغلی در میان استادان دانشگاه حس نمی‌شود، چراکه در زمان اعتراضات واغتشاشات سال گذشته هم استادانی منتقد بودند، اما اتفاق خاصی برای آنها رخ نداد. بحثی که اخیرا درخصوص جذب ۱۵۰۰ استاد منتشر شده است، موضوع جدیدی نیست. هر ساله تعداد زیادی از استادان جذب دانشگاه‌های مختلف می‌شوند، اما اینکه اعلام کرده‌اند همسو باشند، جای بحث و درنگ دارد، زیرا دانشگاه مجموعه‌ای از سلایق و افراد با توجه به تخصص علمی، مهارت و دانش متناسب با اصول کلی نظام سیاسی است و این اصول نباید به فروع تبدیل شود.
وی تاکید کرد: به نظرم جریان‌های سیاسی نباید در جذب یا اخراج استادان تاثیر داشته باشند. اگر محرز شود استادی «در» نظام است نه «بر» نظام طبیعتا دیوان عدالت هم حکم اخراج او را نمی‌پذیرد، اما در این دو واژه ابهاماتی است که باید مستندات کافی وجود داشته باشد.
«رهبر» در پایان متذکر شد: یکی از مشکلات جدی دانشگاه، بحث سیاست‌زدگی است که بعضا در بین جریان‌های سیاسی مختلف وجود دارد. این سیاست‌زدگی یکی از مشکلات دانشگاه‌ها است که باید حل شود تا فضای شفاف‌تر، آگاهانه‌تر و بنیانی‌تری برای حل مشکلات نظری و عملی جامعه شکل بگیرد. ایراد اخراج برخی اساتید ممکن است به دلیل علایق شخصی رخ دهد و نمی‌توان آن را با تنگ‌نظری رد کرد. یکی از نکاتی که رسانه‌ها باید پیگیری کنند بحث شفاف‌سازی و پاسخگویی و تعامل با دفتر جذب دانشگاه‌ها است، چراکه اگر با استادی قطع همکاری به ناحق شد، با کمک رسانه‌های مسوولیت‌پذیر می‌توان جلوی تضییع حقوق احتمالی را گرفت. رسانه می‌تواند نقش مهمی در انعکاس حقایق جامعه و استرس‌زدایی داشته باشد.
