هورمونهای خوش اخلاقی را تنظیم کنید!
- مجموعه: برای زندگی بهتر
بدخلق میشوید و نمیدانید ماجرا از کجا آب میخورد؛ روزها بدون آنکه کاری کنید، خسته میشوید و همان اوایل شب ناگهان به خواب میروید. گاهی گرسنگی وقت و بیوقت سراغتان میآید و در جسمتان اتفاقاتی میافتد که دلیلش را نمیشناسید. اما متخصصان میگویند بسیاری از اوقات، گناه این اتفاقات برگردن هورمونهای مترشحه غدد داخلی است که در تنظیم فعالیتهای مختلف دستگاههای بدن و همینطور تنظیم روان ما نقش دارند.
شاید شما هم مثل بسیاری از آدمهای دیگر، علائم روانپزشكی را تجربه میكنید كه میتواند منشا غدد داخلی داشته باشد، اما بدون اینكه به منشا هورمونی این علائم توجه کنید، بهخاطر این علائم زجر میکشید یا میخواهید با خوردن داروهای روانپزشکی خودتان را تسکین دهید. اگر شما هم به مشکلاتی از این دست دچار شدهاید، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
تیروئید
گرمازدگی، تپش قلب و بیخوابی
افزایش ترشح هورمون تیروئید كه پركاری تیروئید نامیده میشود، باعث افزایش متابولیسم و سوختوساز در بدن میشود. تپش قلب، افزایش فشارخون، افزایش نبض، لرزش دستها، کمتحملی در برابر گرما، تعریق زیاد، افزایش اشتها و... از نشانههای ترشح نامتعادل این هورمون است. علائم افسردگی در میان 30درصد بیماران دیده میشود. علائم افسردگی میتواند به صورت خلق پایین، بیخوابی، كاهش وزن، خستگی و كاهش میل جنسی تظاهر پیدا كند. همچنین میتواند در 10 تا 20درصد موارد با علائم اضطرابی همراهی داشته باشد. علائم شیدایی یا خلق بالا در این اختلال شیوع كمتری دارد، همچنین علائم روانپریشی مثل توهم و هذیان ممکن است سراغ فرد بیاید. مشكلات شناختی به صورت كاهش سرعت پردازش اطلاعات مغزی، اختلال در حافظه فوری، مشكلات توجه و تمركز هم در بعضی از این بیماران دیده میشود.
اضطراب، سرمازدگی و یبوست
كمكاری تیروئید به مواردی گفته میشود كه ترشح هورمون تیروئید کم شده باشد. در این شرایط سوختوساز متابولیسم پایه بدن كاهش مییابد.
خستگی، افزایش وزن، یبوست، کم تحملی در برابر سرما، پرش و گرفتگی عضلانی، ریزش مو، كاهش دمای بدن و... میتواند با این اختلال همراه شود. تغییرات روانی ناشی از کمکاری تیروئید در 50درصد موارد رخ میدهد. در بیمارانی که کمکاری تیروئید دارند، بیشتر مهارتهای حركتی، حافظه و درك بنیانی مورد تاثیر قرار میگیرد و همچنین نقض در تمركز و توجه هم وجود دارد. افسردگی در 40درصد موارد كمكاری تیروئید دیده میشود. خلق پایین، خستگی، عدم لذت بردن از زندگی، كاهش تمركز و پرخوابی شایعترین علائم افسردگی در كمكاری تیروئید است.
غده هیپوفیز /پرولاکتین
ناتوانی جنسی، پرخاشگری و روانپریشی
پرولاكتین هورمونی است كه از غده هیپوفیز ترشح میشود. ترشح زیاد از حد آن در زنان باعث قطع قاعدگی، ترشح شیر از سینه در زنان و ناتوانی جنسی در مردان میشود. در مورد عوارض روانی آن هنوز شواهد اثباتشدهای یافت نشده است اما در بعضی تحقیقات به پرخاشگری، افسردگی، اضطراب و علائم روانپریشی اشاره شده است. لازم به تذكر است كه عملكرد تمامی غدد فوقالذكر تحتتاثیر غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس در مغز است، بنابراین افزایش یا كاهش ترشح هورمونهای گفته شده میتواند عوارض ثانویه مشكلات در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد، بنابراین در مواردی كه شك به بدكاری این هورمونها داریم لازم است با آزمایشهای مناسب و گاهی تصویربرداری منشا این بینظمی هورمونی پیدا شود و سپس درمان لازم كه در موارد كمكاری غدد، جایگزینی هورمونها از طریق خوراكی یا تزریقی و درموارد پركاری غدد، سركوب ترشح هورمونهاست، انجام شود.
غدد جنسی/استروژن و پروژسترون
خونریزی شدید قاعدگی، بیحوصلگی
در زنان تخمدانها تولیدكننده هورمونهای جنسی استروژن و پروژسترون هستند. كفایت تولید استروژن و پروژسترون باعث صفات ثانویه جنسی و سیكل قاعدگی منظم و باروری طبیعی میشود. این مشکل در زمانی که ترشح هورمون پروژسترون دچار اشكال میشود یعنی بعد از یائسگی فقدان قاعدگی و باروری اتفاق میافتد. شایعترین علائم یائسگی عبارتند از: ناپایداری عروقی كه باعث گرفتگی میشود، نازك شدن پوست و مخاط دستگاه ادراری و تناسلی، كاهش اندازه سینهها و پوكی استخوان.
در زنان جوان اختلال عملكرد هورمونهای استروژن و پروژسترون میتواند باعث به هم زدن سیكل قاعدگی (خونریزیهای شدید یا فقدان قاعدگی، قاعدگیهای نامنظم) و ناباروری شود.
سندرم تخمدان پلیکیستیک
چاقی، افسردگی و بیخوابی
بیماری شایعی كه در زنان جوان و در سنین باروری دیده میشود، سندرم تخمدان پلیكیستیك است. در این بیماری كیستیكهای كوچك در تخمدان به وجود آمده و درآن افزایش ترشح اندروژنها (یا هورمونهای جنسی مردانه) اتفاق میافتد. این بیماری به دلیل عدم تخمكگذاری یكی از علل شایع ناباروری در زنان است. سایر علائم شامل اختلال در قاعدگی، موهای زائد، چاقی، الگوی طاسی مردانه است. شایعترین اختلالها در سندرم تخمدان پلیكیستیك، افسردگی، تحریكپذیری، بیخوابی، كاهش میل جنسی یا افزایش موهای زائد بدن است. گاهی این علائم روانی در مصرف خارجی هورمونهای جنسی به صورت قرصهای مخصوص باروری یا قرصهای ضدبارداری هم دیده میشود.
تستوسترون
پرخاشگری، تحریکپذیری و ناتوانیجنسی
تستوسترون هورمونی است كه از غدد جنسی مردان (بیضهها) ترشح میشود و مسئول ایجاد صفات ثانویه جنسی در مردان (مثل رویش مو در صورت و...) و باروری در مردان است.كاهش تستوسترون در مردان باعث افسردگی، بیخوابی، تحریكپذیری و كاهش میل جنسی میشود. بعضی مردان به دلیل ضعف در قوای جنسی سرخود، آمپولهای تستوسترون را بدون تجویز پزشك مصرف میكنند كه این مسئله نه تنها باعث افزایش میل جنسی یا درمان ناتوانی جنسی نمیشود بلكه با برهم زدن تنظیم این هورمون مشكل اولیه را تشدید میكند.افزایش هورمون تستوسترون در بدن میتواند باعث مشكلات رفتاری مثل عصبانیت و پرخاشگری شود.
غده آدرنال یا فوق كلیوی/كورتیزول
خستگی، ضعف و افسردگی
از قسمت سطحی غده فوق كلیوی هورمون كورتیزول ترشح میشود. پركاری قشر غده فوق كلیوی با افزایش كورتیزول یا سندرم كوشینگ همراه است. كوشینگ سندرمی است كه با چاقی تنه، افزایش فشارخون، ضعف و خستگی، فقدان قاعدگی، پرمویی در زنان، خطوط ارغوانی رنگ در شكم، پوكی استخوان، وجود قند در ادرار مشخص میشود.
علائم روانپزشكی شامل افسردگی در 70درصد بیماران وجود دارد و بیشتر در زنان دیده میشود. علائم افسردگی میتواند قبل از علائم فیزیكی در فرد به وجود آید. افسردگی میتواند به عنوان یک بیماری ثانویه همراه با تغییرات بدنی مثل چاقی، پرمویی در زنان ایجاد شود و منجر به انزوای اجتماعی فرد شود. اضطراب معمولا در همراهی با افسردگی دیده میشود و در 50درصد موارد وجود دارد. مشكلات جنسی در زنان به صورت قطع قاعدگی و كاهش میل جنسی و در مردان به صورت كاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی رخ میدهد. علائم خلق بالا و شیدایی در 10درصد دیده میشود. در موارد نادر توهم و هذیان و اغتشاش شعور هم دیده میشود و نقض عملكرد شناختی كه شامل نقض در حافظه كلامی، توجه و تمركز و نقض در عملكرد بینایی و حركتی است در 5درصد موارد دیده میشود.
منبع:مجله سیب سبز/سلامت نیوز
