با دادنامه آشنا شوید: مفاهیم، خواسته‌ها و پیچیدگی‌های دادگاه

مجموعه: نکات و قوانین حقوقی

دادنامه

راهنمای جامع برای افرادی که با دادنامه روبرو هستند

دادنامه چیست؟

دادنامه یکی از اصطلاحات مهم در حوزه حقوق و قضاوت است. دادنامه به تصمیم رسیده شده توسط دادگاه یا مرجع قضائی در خصوص یک پرونده قضایی اشاره دارد. این تصمیم ممکن است شامل حکم، احکام جزئی، تعیین جزئیات اجرای حکم، تعیین مسائل مربوط به حقوق و تعهدات طرفین، و دیگر موارد مرتبط با پرونده باشد.

دادنامه معمولاً به صورت رسمی توسط دبیرخانه دادگاه یا نهاد قضائی مشابه صادر می‌شود. این سند حاوی جزئیات قانونی و تشریحات لازم در خصوص تصمیمات قضائی است و به طرفین مختلف در پرونده اطلاع رسانی می‌کند. دادنامه مهمترین سند در فرآیند قضائی است و به عنوان نقطه اجرایی تصمیمات دادگاه عمل می‌کند.

تا زمانی که دادنامه به صورت رسمی صادر نشده و به طرفین اعلام نشده باشد، تصمیم قضایی به اجرا در نمی‌آید. بعد از صدور دادنامه، طرفین ملزم به رعایت تصمیمات قضایی و اجرای آن‌ها می‌شوند.

اجرای دادنامه

 

رسیدگی به پرونده‌های قضایی کیفری و حقوقی

رسیدگی به پرونده‌های قضایی معمولاً با استفاده از اصطلاحات حقوقی نظیر "دادنامه" در ذهن افراد قرار می‌گیرد. در مراجع قضایی، موضوعات مورد بررسی می‌توانند از نوع حقوقی یا کیفری باشند.

 

در پرونده‌های کیفری، جرایم به دو دسته قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم می‌شوند. شاکی با تنظیم شکایت‌نامه به دادسرا مراجعه کرده و درخواست رسیدگی به پرونده خود را مطرح می‌کند. در جرایم غیر قابل گذشت، نیاز به طرح شکایت از طرف شاکی خصوصی نیست و دادستان به عنوان مدعی‌العموم می‌تواند رسیدگی به پرونده‌ی کیفری را آغاز کرده و آن را برای انجام تحقیقات به بازپرس ارجاع دهد.

 

در پرونده‌های حقوقی، مدعی باید شخصاً درخواست یا دادخواست خود را تنظیم کرده و با مراجعه به دادگاه حقوقی، خواهان رسیدگی به آن از سوی مراجع قضایی می‌شود. در مراحل اولیه رسیدگی، قاضی جلساتی با حضور طرفین برگزار و ادعاها و ادله‌های هر طرف را بررسی می‌کند.

 

پس از انجام این تشریفات قانونی، قاضی بررسی‌های لازم را انجام داده و در بازه زمانی مشخص، تصمیم نهایی خود را در قالب حکم یا قرار اعلام می‌کند. در صورتی که هر یک از طرفین در جلسه دادگاه حضور نداشته باشند، امکان اعتراض یا واخواهی به رای صادر شده وجود دارد.

 

پرونده حقوقی

رسیدگی به پرونده قضایی و صدور دادنامه

پس از آغاز رسیدگی به پرونده‌ی قضایی، قاضی مسئول است که تمام تشریفات قانونی مرتبط با دادرسی عادلانه را رعایت نموده و با انجام بررسی‌های ضروری و درک و یا استخراج حکم قانونی، در مدت تعیین‌شده توسط قانونگذار، تصمیم نهایی خود را اعلام نماید. به طور دقیق‌تر، قاضی پس از این‌که فرآیند رسیدگی به پرونده را آغاز کرده است، می‌بایست از بهانه‌های اجمال، ابهام و یا سکوت قوانین پرهیز کرده و از صدور رای اجتناب ننماید. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، رای دادگاه می‌تواند به شکل حکم یا قرار باشد، اما در هر صورت، به صورت دادنامه صادر می‌گردد.

دادنامه به عنوان سندی رسمی، نقش حیاتی در سیستم قضائی دارد. پس از اجرای بررسی‌های لازم در مورد پرونده کیفری یا حقوقی، قاضی یک نسخه از دادنامه را به صورت دست‌نویس تهیه و امضای خود را در آن درج می‌نماید. پس از امضاء دادنامه توسط قاضی، نسخهٔ تایپ شده آن به طرفین دعوا یا وکلای آنها ابلاغ می‌شود.(ابلاغ واقعی) این ابلاغ می‌تواند به صورت حضوری به خود افراد یا وکلای آنها باشد، یا در صورت عدم حضور آنان، به نزدیکترین فرد مختار تحویل داده شود. این اقدام به منظور اطلاع‌رسانی رسمی از تصمیمات قضایی به طرفین دعوا و تضمین حق دفاع و حقوق آنها است.(ابلاغ قانونی)

استفاده از دادنامه به عنوان سند رسمی و کتبی اجتناب‌ناپذیر در فرآیند حقوقی است و معمولاً به عنوان مرجع اصلی برای اجرای تصمیمات قضایی در آینده خدمت می‌کند.

حکم و قرارچیست؟

تصمیمات دادگاه به دو صورت حکم و قرار صادر می‌شوند، هر کدام در شرایط خاص خود مورد استفاده قرار می‌گیرند.

حکم چیست؟

 حکم در شرایطی صادر می‌شود که قاضی به صورت ماهوی به پرونده رسیدگی کند و به مسائل اصلی و ماهیت دعوا بپردازد. به عبارت دیگر، در مواقعی که موضوع اصلی پرونده مربوط به تصرفات یا اعمال قانونی شخصی خاصی باشد، حکم صادر می‌شود.

 در صورتی که دعوا به اتمام برسد و پرونده از دادگاه خارج گردد، قاضی حکم صادر کرده است. این اتمام ممکن است به دلیل حل دعوا، تسویه وضعیت یا رفع اختلافات باشد.

قرار چیست؟

قانوناً، هرگاه دادگاه تصمیمی بگیرد که مربوط به ماهیت دعوا نباشد یا قاطع دعوا محسوب نشود، آن تصمیم به نام "قرار" شناخته می‌شود. این موقعیت معمولاً در مواردی رخ می‌دهد که دادگاه به موضوعات جزئی و فرعی دعوا رسیدگی کند ولی به تصمیم قاطع در مورد ماهیت دعوا نرسد.

به عنوان مثال، اگر قاضی به ادعای یکی از طرفین توجه کرده و درستی یا غلطی آن را بررسی کرده و سپس تصمیمی بگیرد، این تصمیم به عنوان "قرار" شناخته می‌شود. در این حالت، رسیدگی به اختلافات فرعی و تصمیم گیری در مورد مسائل جزئی انجام شده و قاضی به اتمام دعوا نرسیده است.

در کل، حکم و قرار دو مفهوم مهم در حقوق و قضاوت هستند که بسته به نوع پرونده و شرایط حاکم بر آن، از یکی از آن‌ها استفاده می‌شود.

دادنامه و اجزاي آن

دادنامه به عنوان رای قضایی که در شکل نوشتاری ارائه شده است، از اجزا و بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که به شرح زیر است:

شماره‌ها 

این شماره‌ها شامل شماره دادنامه، شماره بایگانی، و شماره پرونده می‌شوند. این اطلاعات در ابتدای دادنامه و در بالای صفحه قرار می‌گیرند. شماره بایگانی شعبه نقش مهمی در پیگیری پرونده دارد.

مشخصات طرفین 

در صورتی که موضوع پرونده حقوقی باشد، مشخصات طرفین درگیر در پرونده، به عنوان خواهان و خواهنده، به همراه مشخصات وکلای آنان ذکر می‌شود. در موارد کیفری، با نام شاکی و مشتکی به جای خواهان و خواهنده اطلاعات در دادنامه درج می‌گردد.

خواسته‌ها 

در دادنامه‌های مرتبط با پرونده‌های حقوقی، خواسته‌های خواهان نیز درج می‌شود. این خواسته‌ها شامل هر آنچه که خواهان از دادگاه خواسته و انتظار دارد، می‌باشد. مثلاً، درخواست وجه یا خسارت‌های دادرسی جزء این خواسته‌هاست.

گردش کار 

این بخش به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزاهای دادنامه، دلایلی را که منجر به صدور دادنامه شده‌اند، بیان می‌کند. به عنوان نمونه، در دادنامه‌ها ذکر می‌شود که "خواهان به خواسته‌ی فوق به طرفیت... دادخواستی تنظیم نموده و طبق این دادخواست، با انجام تشریفات قانونی و ابلاغ زمان، جلسات دادرسی ایجاد شده و پس از آن دادگاه با توجه به محتویات پرونده، پایان دادرسی را اعلام کرده و با استعانت از خداوند متعادل به تفسیر آینده مبادرت به صدور رای می‌نماید." در این بخش، دلایل شروع فرآیند رسیدگی و تشریفات قانونی نیز بیان می‌شوند. 

امور قضایی

 اجرای دادنامه 

پس از آنکه رأیی که ابتدا به صورت تجدیدنظرخواهی بوده و پس از طی مراحل اعتراض و دادگاه تجدیدنظر رد گردیده باشد، رای قطعی خود را صادر می‌کند، مراحل اجرایی آن به شرح زیر است:

تائید تجدیدنظرخواست 

با مردود شدن تجدیدنظرخواست، دادگاه به تائید دادنامه تجدیدنظرخواسته می‌پردازد. این تائید به موجب قوانین دادرسی کیفری، ضروری است تا رأی به عنوان قطعی شناخته شود.

صدور اجراییه 

خواهان برای اجرای حکم، به اجرای احکام دادگاه بدوی مراجعه می‌کند. او درخواست صدور اجراییه مبنی بر رأی قطعی را از دادگاه صادر کننده رأی اقدام می‌کند. این اجراییه حاوی دستورات و مفاد رأی قطعی است که باید اجرا شود.

صدور اجراییه توسط دادگاه 

صدور اجراییه به عهده دادگاه نخستین می‌باشد، یعنی دادگاهی که دادخواست اصلی به آن تقدیم شده بوده است. این دادگاه با تایید رأی قطعی، اجراییه مربوطه را صادر می‌کند.

اجرای حکم 

پس از صدور اجراییه، اقدامات اجرایی آغاز می‌شود. این شامل تحویل دارایی‌ها به خواهان یا انجام دیگر تعهدات مشخص در رأی قطعی می‌شود. اجرای حکم به این ترتیب انجام می‌گیرد.

توجه دارید که رأی‌های تجدیدنظرخواهی و رأی‌های قطعی حاوی دستوراتی هستند که دارایی‌ها و امور مربوط به اجرا باید بر اساس آنها انجام شود.

سوالات متداول درباره دادنامه

سوال 1: دادنامه چیست؟

دادنامه، نوعی اسناد قانونی است که حاوی تصمیمات و حکم قاضی در یک پرونده حقوقی یا کیفری می‌باشد.

سوال 2: چه اطلاعاتی در بخش مشخصات طرفین دادنامه ذکر می‌شود؟

در بخش مشخصات طرفین، اطلاعات خواهان، خواهنده و وکلای طرفین در پرونده قید می‌شود.

سوال 3: چگونه می‌توان به شماره های دادنامه پیشگیری کرد؟

شماره های دادنامه اعم از شماره ی دادنامه، شماره ی بایگانی، و شماره ی پرونده، در ابتدای دادنامه قرار دارند و با آنها می‌توان به پرونده ارجاع داد.

سوال 4: گردش کار دادنامه چیست؟

گردش کار دادنامه، بخشی از دادنامه است که قاضی در آن دلایل و محرکات صدور دادنامه را بیان می‌کند و مسیر رسیدگی به پرونده را توضیح می‌دهد.

سوال 5: چرا برای اجرای حکم نیاز به اجرای احکام دادگاه بدوی و صدور اجراییه است؟

رأی‌های صادره به صورت قابل تجدیدنظرخواهی، برای اجرا نیاز به تائید دادگاه بدوی و صدور اجراییه دارند تا اقدامات اجرایی مرتبط با حکم انجام گیرد.

سخن پایانی مقاله دریاره ی دادنامه  

در پایان این مقاله، امیدواریم که توانسته باشیم نگاهی جامع و کامل به دنیای پیچیده دادنامه ارائه دهیم. دادنامه به عنوان یک ابزار حقوقی بسیار مهم، نقش کلیدی در فرآیند قضایی دارد و درک صحیح اجزاء و گردش کار آن اساسی است. همچنین، اطلاعات به دست آمده از این مقاله می‌تواند به افراد در درک بهتر حقوق و تعهدات شان کمک نماید. در ادامه، برای مطالعه مقالات بیشتر و به روز حقوقی، به بیتوته سر بزنید. امضاء این مقاله را به خوانندگان گرامی تقدیم می‌کنیم و برای همگان پیروزی در دنیای حقوقی را آرزو می‌کنیم.

  گرد آوری:بخش علمی بیتوته