حق حبس زن چیست؟ و در چه مواقعی ساقط می شود؟

مجموعه: نکات و قوانین حقوقی

آخرین به روز رسانی چهارشنبه, 11 خرداد 1401 16:16

حق حبس زن چیست ؟ و در چه مواقعی ساقط می شود ؟

آشنایی با حق حبس زن:

حق حبس چیست؟

در ماده 1085 قانون مدنی آمده است که اگر مهریه زن حال باشد، او می تواند تا وقتی که مهریه به او پرداخت نشده، از انجام وظایف خود در مورد شوهر اجتناب کند و این امتناع او را از دریافت نفقه محروم نخواهد کرد. به عبارت دیگر، در عقود معوض که دو طرف باید تعهدی را در قبال هم ایفا کنند، می توانند تا ایفای تعهد طرف مقابل، از انجام تعهد خود امتناع کنند. به این حق که به واسطه قانون مدنی به آن ها اعطا شده، حق حبس گفته می شود.

همانطور که بیان شد به موجب ماده 1085 قانون مدنی: «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.».

پس به عبارتی ساده تر، حق حبس به این معنا می باشد که زوجه می تواند پس از خوانده شدن صیغه عقد ازدواج چنانچه مهریه وی عند المطالبه باشد، مهریه خویش را مطالبه نموده و اجرای تکالیف زناشویی همچنین تمکین خاص و عام را محول به پس از پرداخت کامل مهریه از طریق زوج کند.

حق حبس زن چیست؟

حق حبس زن این است که، زن می تواند از رابطه زناشویی امتناع کند تا زمانی که مهریه اش را دریافت نماید.

البته استفاده از حق حبس در ازدواج، نیازمند وجود شرایطی است که صرفا در صورت وجود این شرایط، زن می تواند تا زمانی که مهریه اش را نگرفته است، از تمکین خاص و تمکین عام در برابر شوهرش خودداری نماید.

مستندات قانونی حق حبس زن چیست؟

مطابق ماده 1085 قانون مدنی «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط براینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهدبود».

ماده 1086 قانون مدنی « اگر زن قبل از اخذ مهربه با اختیار خود به ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند معذلک حقی که برای مطالبه مهردارد ساقط نخواهد شد».

بنابراین، با توجه به آنچه که بیان نمودیم زوجه می تواند از تمکین مرد خودداری کند تا مهریه خود را دریافت نماید. زوجه می تواند هر زمان که مایل باشد برای دریافت مهریه خود اقدام کند و در صورتی که شوهر مهریه را به او تحویل ندهد زن می تواند از حق حبس خود استفاده نماید.

آثار استفاده ار حق حبس زن

شرایط اعمال حق حبس از سوی زوجه در عقد نکاح

برای اعمال حق حبس باید شرایط زیر وجود داشته باشد:

مهریه باید حال باشد. اگر مهر مدت دار و دارای زمان باشد، زوجه در زمان معین حق مطالبه آن را خواهد داشت و چون حق حبس مربوط به زمان عقد نکاح است، زوجه در صورتیکه مهر او حال نباشد نمی‌تواند از حق حبس استفاده کند.

اما اگر مرد تا زمان رسیدن تاریخ مطالبه مهریه، ایفای وظایف زناشویی را از زوجه مطالبه نکند، زوجه در موعد پرداخت مهریه همچنان حق حبس خواهد داشت. اگر مهر مدت‌دار نباشد، به محض وقوع عقد زوجه مالک مهر است و در صورت نقد بودن مهریه می‌تواند آن را مطالبه کند و تا زمانیکه مرد مهریه را نپرداخته، زن می‌تواند حق حبس خود را اعمال نماید. لازم به ذکر است که اگر زوج از پرداخت نفقه خودداری کند، زوجه حق شکایت کیفری خواهد داشت.

زوجه در صورتی حق حبس خواهد داشت که پیش از دریافت مهریه وظایف زناشویی خود را ایفا نکرده باشد. بر همین اساس اگر زوجه از زوج تمکین خاص کند، حق حبس او ساقط می‌شود و پس از آن دیگر نمی‌تواند برای دریافت مهریه از تمکین و اجرای وظایف زناشویی خود امتناع نماید.

حق حبس در صورت اعسار زوج

حق حبس زن با اعسار مرد از بین نمی‌رود زیرا به هر صورت عدم توانایی مرد در پرداخت مهریه، حق دریافت مهریه و حق حبس را از زن سلب نمی‌کند.

در همین راستا اگر با درخواست زوج و با دادخواست اعسار او، دادگاه مهریه را قسط بندی کند یا مهلت عادله دهد، باز هم مهر موجل نخواهد شد و در نتیجه حق حبس زن ساقط نمی‌شود.

لازم به ذکر است که اگر زنی با اطلاع نسبت به عدم توانایی مالی زوج به عقد او درآید، نمی‌تواند از حق حبس استفاده کند و یا تقاضای بطلان عقد را بنماید و اگر بعد از عقد از اجرای وظایف زناشویی خود به اعتبار اجرای حق حبس امتناع نماید، ناشزه شناخته خواهد شد.

آشنایی با حق حبس زن

حق حبس زن و نفقه

استفاده از حق حبس زوجه موجب از بین رفتن نفقه نخواهد شد به سخن دیگر، زن استفاده کننده از حق حبس علی رغم اینکه تمکین نمی کند اما مستحق دریافت نفقه از شوهر است و اگر شوهر از پرداخت نفقه استنکاف کند از موجبات طلاق زوجه خواهد بود.

حق حبس زن و ازدواج مجدد شوهر

روی دیگر استناد به حق حبس زوجه و رد شدن تمکین مرد این است که شوهر می تواند با شرایطی که در قانون آمده دادخواست تجویز ازدواج مجدد از دادگاه کند. در صورت داشتن استطاعت مالی مناسب تشکیل دو زندگی، دادگاه  به نفع زوج (شوهر) رای به اجازه ازدواج مجدد صادر خواهد کرد.

حق حبس زوجه و تقسیط مهریه

اگر مهریه به تعبیر عامیانه قسط بندی شود و اعسار مرد پذیرفته شود سوال پیش می آید تا پرداخت کامل اقساط مهریه که ممکن است سالیان زیادی به طول کشیده شود باز هم زوجه می تواند به حق حبس استناد نماید؟ به عبارت دیگر دیگر پذیرش اعسار زوج از مهریه موجب ساقط شدن حق حبس زوجه است؟

جواب: خیر. رای وحدت رویه شماره 708 مورخ 22/5/1387 هیات عمومی دیوان تکلیف را مشخص کرده است و زن را محقق در استفاده از حق حبس حتی با تقسیط مهریه و پرداخت کامل آن دانسته است.

حق حبس زن و طلاق از طرف مرد

اگر مرد دادخواست طلاق به طرفیت همسر بدهد در حالیکه زن در دعاوی قبلی استناد به حق حبس کرده باشد مهریه که پا برجاست و ارتباطی به آن ندارد. اما شرط تنصیف دارایی اموال شوهر مشمول زوجه نخواهد شد.

حق حبس زن و دادخواست طلاق از طرف زن

در خصوص روش های طلاق به درخواست زن به تفصیل در سایت توضیح داده شده است اما خلاصه انکه چون حق طلاق با مرد است و زن هم خود استناد به حق حبس کرده و از شروع زندگی مشترک امتناع وزیده است، اثبات عسر و حرج او امری بسیار دشوار است و حتی غیر ممکن خواهد بود. مگر به اینکه پرداختن نفقه شوهر یا سوء رفتار و سوء معاشرت او، محکومیت کیفری زوج، ابتلا به امراض صعب العلاج، اعتیاد شدید او را نزد دادگاه ثابت شود. – اگر هم طلاق توافقی باشد که مقوله دیگری است.

موارد سقوط حبس زوجه (زن) چیست؟

یکی از موارد سقوط حق حبس زوجه تمکین خاص زوجه می باشد. اگر زوجه قبل یا بعد از مراسم عروسی رابطه زناشویی با همسر خود برقرار نماید حق حبس زوجه ساقط می شود.

مطابق رای وحدت رویه  شماره 718 مورخ 13/2/1390 هیات عمومی دیوان عالی کشور اگر زوجه از شوهر خود تمکین عام نماید دیگر حق ندارد به حق حبس استناد نماید. همین که زن اراده و رضایت خود مبنی بر تمکین را اعلام نماید، حتی اگر نزدیکی بین او و شوهرش صورت نگرفته باشد، همین اندازه موجب سقوط حق حبس او خواهد بود.

1– تمکین خاص زوجه : تمکین خاص زوجه یعنی داشتن رابطه زناشویی چه قبل از مراسم عروسی و چه بعد از آن و چه از طریق نزدیکی از قُبُل  (جلو) یا دُبُر(پشت)

2– تمکین عام زوجه : تمکین عام در اصطلاح حقوقی به معنای اطاعت از مرد در امور زندگی می باشد. مانند سکونت در منزلی که شوهر انتخاب کرده ، عدم خروج از منزل بدون اجازه از شوهر و حسن معاشرت با شوهر که عبارتست از خوش رفتاری با شوهر و رعایت نظافت و آرایش خود برای شوهر؛ به نحوی که زمان، مکان و شرایط خانوادگی به آنها اجازه داده است.

قانون مدنی تمکین عام را به وظایف زوجیت مذکور در ماده 1108 تفسیر کرده است. بر اساس این ماده ، " هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود ". بنابراین، در صورتی که زن از تمکین عام در قبال شوهر امتناع کرده و بدون دلیل موجه از انجام وظایف قانونی امتناع کند، مرد موظف به پرداخت نفقه به وی نخواهد بود .

نکات حقوقی مهم برای حق حبس زن

رابطه عدم تمکین و حق حبس زن

حق حبس، حقی است که شرع به زن اعطا نموده است بدین صورت که وی بدون تمکین خاص از همسر خود، مشمول دریافت نفقه می گردد. حق حبس به وضعیتی اشاره دارد که زن اجازه اولین دخول پس از عقد نکاح را مشروط به دریافت مهریه می کند.

دقت کنید اگر زن صرفا یک بار تن به رابطه جنسی با همسر خود داده باشد دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده کند. و ممانعت از رابطه جنسی را عدم تمکین می نامند. در این حالت زن ناشزه شده و حق دریافت نفقه از وی ساقط می گردد.

آثار استفاده از حق حبس زوجه

اگر زن از حق حبس خود استفاده کند و آن را اعمال نماید، یکسری آثاری را به دنبال خواهد داشت از جمله:

زن را نمی توان اجبار به برقراری رابطه و ایفای وظایف زناشویی کرد. در صورتی که مهریه قسط‌  بندی شده باشد، زن تا پایان دریافت تمامی اقساط مهر می تواند از حق حبس استفاده کند.

زن در این مدتی که حق حبس را اعمال می کند، باید نفقه‌ خود را از شوهر دریافت کند. بنابراین اگر زن حاضر به برقراری رابطه با همسرش باشد ولی آن را موکول به دریافت مهریه که حق اوست کند، مرد مکلف است که نفقه همسرش را پرداخت کند. در صورتی که شوهر از پرداخت نفقه خودداری کند، زن حق شکایت کیفری از شوهرش را خواهد داشت.

نکات حقوقی مهم

• چنانچه زن از حق حبس مهریه استفاده کند، حتی با وجود اعسار مرد و اقساطی شدن مهریه، زوجه می‌تواند از این حق تا پایان اقساط استفاده نماید و از تمکین خودداری کند. این موضوع در رای وحدت رویه شماره 708 مورخ سال 1387 ذکر شده است.

• اگر زن از حق حبس استفاده کند، زوج باید نفقه او را بپردازد.

• در صورتی که مرد بخواهد زن را به دلیل حق حبس طلاق دهد، زوجه نمی‌تواند شرط تنصیف را اجرایی نماید.

• زوجه با اعمال حق حبس مهریه و امتناع از شروع زندگی مشترک، نمی‌تواند از دادگاه درخواست طلاق بر مبنای عسر و حرج نماید.

• با وجود اعمال حق ذکر شده، مرد نمی تواند زن را به تمکین ملزم نماید. اما اگر مرد استطاعت مالی مناسبی داشته باشد، حکم به ازدواج مجدد مرد خواهد داد.

گردآوری: بخش علمی بیتوته