کوکسا چیست و چگونه آن را درست کنیم؟

مجموعه: فرهنگ زندگی

کوکسای چوبی

آشنایی با تزئینات و دکوراسیون کوکسا

لیوان چوبی

تاریخچه کوکسا

لیوان‌های چوبی زیبا که به نام‌های "کوکسا" در فنلاند و "kåsa" در سوئد هم شناخته می‌شوند، از منابع محلی در بیابان‌های اطراف آنجا ساخته می‌شوند. این لیوان‌ها در گذشته به عنوان ابزار ضروری برای زندگی در مناطق قطبی و زیرقطبی محسوب می‌شدند.

سامی‌ها، گروهی از اقوام بومی هستند که برای هزاران سال در مناطق شمالی اسکاندیناوی کنونی زندگی می‌کنند. به عنوان عشایر، آنها از منابع محلی مانند جنگل‌ها و زمین‌ها برای شکار، ماهی‌گیری، گله‌داری از گوزن شمالی و ساخت وسایل ضروری برای خانه‌سازی استفاده می‌کردند.

گوکسی یک بخش از فرهنگ سامی دوودجی (یا صنایع دستی) است. این هنر صنایع دستی را با عملکرد ترکیب می‌کند و از منابع محلی مانند گیاهان و جانوران، به ویژه استخوان، شاخه‌ها، پشم، چوب، پوست، ریشه و پوست حیوانات به عنوان مواد اصلی استفاده می‌کند.

هنرمندان حرفه‌ای (crafter یا duojár) در جامعه‌ی سامی عضو محترمی هستند و نقش اساسی در انتقال دانش دوودجی دارند. این دانش به نقل از نسل به نسل منتقل می‌شود و به حفظ و ارتقاء فرهنگ و هنر سامی کمک می‌کند.

کوکسا دست‌ساز

کوکسا یا گوکسی چیست؟

گوکسی از برجستگی های پیازی درختان توس محلی به نام برل ساخته می شود. این رشد چوب زمانی اتفاق می‌افتد که درختی تحت فشار قرار گرفته باشد (توسط حشرات، باکتری‌ها و غیره)، که یک الگوی داخلی پیچیده ایجاد می‌کند که هم زیبا و هم کمیاب است. برای شکل گرد ایده آل، فرزها از درخت جدا می شوند، حکاکی می شوند تا یک  گودی را تشکیل دهند، و صاف می شوند و الگوهای دانه های چوب طبیعی ظریفی را که در اطراف فضای داخلی می چرخند، نمایان می کنند. برای اینکه ظرف را حتی نفیس‌تر کنند، برخی از هنرمندان آنها را با دسته‌های حکاکی شده را یا با تکه‌های حکاکی‌شده از شاخ گوزن شمالی به رنگ عاج تزئین می‌کنند. از آنجایی که گوکسی از چوب ساخته شده است، عایق عالی برای نوشیدنی‌های گرم است در حالی که پایه‌های عریض آن‌ها برای ظروف با ته ثابت است.  

اگرچه می‌توان گوکسی مشابه در نسخه‌های پلاستیکی و سرامیکی نیز یافت، اما گوکسی چوبی به عنوان یک اثر هنری و دست‌ساخته با ویژگی‌های طبیعی خاصی شناخته می‌شود که از دیگر نسخه‌ها متمایز می‌شود. 

کوکساهای سنتی

ابزارهای ساخت کوکسا

برای تراشیدن کوکسا به چند ابزار مانند چاقوی بلند، چاقوی قاشقی، تبر حکاکی و چاقوی تیغه کوتاه نیاز دارید.

چگونه کوکسا درست کنیم؟

ما به طور خلاصه 9 مرحله برای ساخت کوکسا را توضیح خواهیم داد. برای کسانی که می خواهند شروع کنند، به طور متوسط ​​بین 5 تا 7 روز طول می کشد تا کوکسا ساخته شود.

مراحل ایجاد کوکسا یا لیوان چوبی به شکل زیر توصیف می‌شود: 

انتخاب مواد اولیه: برای ایجاد کوکسا از چوب محلی مانند بلوط، درخت غان، کاج، یا درخت غان استفاده می‌شود. انتخاب چوب مهم است، زیرا از کیفیت و نوع چوب استفاده شده وابسته به طراحی و نگهداری کوکسا خواهد بود.

برش و تقسیم چوب: تکه‌ای از چوب را انتخاب کرده و به طول مطلوب ببرید. سپس چوب را به مغز و پوست تقسیم کنید.

ابزارهای کوکسا سازی

پوست‌گیری: پوست درخت یا تکه چوب را با استفاده از تبر جدا کنید. این کار به شما قسمتی از چوب را می‌دهد که می‌توانید آن را برای تزئین کوکسا به کار ببرید.

مراحل ساخت کوکسا

حکاکی بر روی چوب: با استفاده از تبر حکاکی، شکل بیرونی کوکسا را تقریباً برش دهید. در این مرحله، می‌توانید الگوها و طرح‌های مورد نظر خود را روی سطح کوکسا حکاکی کنید.

 

ساخت کوکسا

ایجاد شکل گرد: با چاقوی معمولی، حکاکی شکل بیرونی کوکسا را ادامه دهید تا شکل گرد و صافی در بالای آن ایجاد شود. این مرحله به شما اجازه می‌دهد که شکل نهایی کوکسا را تشکیل دهید.

طریقه ساخت کوکسا

مجسمه‌سازی حفره کوکسا: با یک چاقوی قاشقی یا ابزار مخصوص حفاری، شکل دسته و حفره کوکسا را ایجاد کنید. از وسط شکل شروع به حفاری کردن کنید و به سمت لبه‌ها بروید.

ساخت فنجان چوبی

کنده‌کاری بیرون فنجان: هنگامی که داخل کوکسا تمام شده، مواد را در قسمت بیرونی و دسته قرار دهید. سطحی گرد و صاف در قسمت پایین ایجاد کنید تا بتوانید کوکسا را روی آن قرار دهید.

ساخت گوکسی

ترتیبات پایانی: کارهای پایانی مانند سنباده‌زدن چوب را انجام دهید تا سطح کوکسا صاف و براق شود. همچنین می‌توانید آن را با روغن بذر کتان تمیز کنید تا چوب سفت‌تر و مقاوم‌تر شود.

روش ساخت کوکسا

کوکسا سازی

گوکسی دست‌ساز

تقویت کوکسا و افزایش مقاومت آن

برای تقویت کوکسا و افزایش مقاومت آن در برابر رطوبت، می‌توانید از سه روش زیر استفاده کنید:

درست کردن کوکسا

روش جوشاندن در قهوه :فنجان کوکسا را در یک قابلمه پر از قهوه در حال جوش قرار دهید.

حدود 45-60 دقیقه اجازه دهید تا قهوه جوشانده شود.

این روش باعث ایجاد یک لایه محافظ روی کوکسا می‌شود و آن را ضد آب می‌کند. همچنین به کوکسا رنگ تیره‌ای می‌دهد.

روش آب جوش و نمک:کوکسا را در یک ظرف پر از آب جوش و نمک درشت قرار دهید.

حدود 45-60 دقیقه اجازه دهید تا آب جوش و نمک در چوب نفوذ کنند. این روش با استفاده از نمک، رطوبت را در چوب حفظ کرده و از شکافتن آن جلوگیری می‌کند.

روش روغن بذر کتان:از روغن بذر کتان استفاده کنید تا چوب را سفت کنید و سطح آن را در تماس با اکسیژن جامد کنید.

روغن بذر کتان نباید رقیق شود و در منافذ چوب نفوذ کند و آن را محکم کند.

این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا کوکسا را تقویت کنید و مقاومت آن را در برابر رطوبت افزایش دهید. پس از انجام هر یک از این روش‌ها، می‌توانید کوکسا را به طور طبیعی خشک کنید تا آماده به استفاده شود.

با دقت به این مراحل و تکنیک‌ها، می‌توانید یک کوکسا یا لیوان چوبی زیبا و مفید بسازید که در مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

فنجان چوبی

کاربرد کوکسا

کوکسا یک نوع فنجان چوبی است که در گذشته در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف برای مصارف متنوع استفاده می‌شده است. کاربردهای کوکسا به شکل زیر می‌باشد:

مصرف مایعات: از جمله کاربردهای اصلی کوکسا، نگهداری و مصرف مایعات مانند قهوه، چای، سوپ، آب و غیره است. در بعضی مناطق و فرهنگ‌ها، این لیوان چوبی به عنوان وسیله‌ای برای نوشیدن مایعات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده در طبیعت گردی و کوه‌نوردی: کوکسا به عنوان یک وسیله قدیمی و سنتی در فعالیت‌های طبیعت گردی و کوه‌نوردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لیوان چوبی به دلیل وزن سبک و ساختار مقاومی که دارد، مناسب برای استفاده در مسافرت‌های طبیعتی و کمپینگ است.

مصارف مذهبی و سنتی: در برخی فرهنگ‌ها و قومیت‌ها، کوکسا به عنوان یک عنصر از آیین‌ها و مراسم دینی و سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لیوان چوبی در مراسم‌های مختلف مذهبی و مراسم خاصی مانند شام‌های مقدس یا جشن‌های تقلیدی به کار می‌رود.

لوازم تزئینی و دکوراتیو: برخی افراد کوکسا را به عنوان یک عنصر تزئینی و دکوراتیو در خانه‌ها یا مکان‌های مختلف استفاده می‌کنند. این لیوان چوبی به دلیل ظاهر زیبا و الگوهای خاصی که دارد، می‌تواند به تزئین داخلی مکان‌ها کمک کند.

هدیه دادن: کوکسا به عنوان یک هدیه منحصر به فرد و جذاب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. افراد ممکن است این لیوان چوبی را به عنوان یک هدیه به دوستان، خانواده یا اقوامشان تقدیم کنند.

با توجه به متنوع بودن کاربردهای کوکسا، این لیوان چوبی همچنان در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها جاودانه و محبوب است و مراقبت مناسب از آن می‌تواند در طولانی مدت استفاده از آن را تضمین کند. 

تزئینات کوکسا 

تقریباً تمام کوکساهای دست‌ساز دارای تزئیناتی هستند که پس از مرحله سنباده به آنها اضافه می‌شود. اما مراقب باشید، اگر تزئینی وجود دارد، باید به سنت‌ها و مفاهیم آنها احترام بگذارد.

یکی از تزئینات سنتی و کلاسیک، تکه‌ای از استخوان شاخ گوزن شمالی است که در دسته فنجان جلا داده شده و منبت‌کاری شده است. این تزئین به دلیل اهمیت گوزن شمالی در زندگی سامی‌ها به وجود آمده است.

تزئین کوکسا

همچنین، در برخی موارد، یک بند چرمی گوزن شمالی به دسته کوکسا اضافه می‌شود. این کراوات در گذشته توسط سامی‌ها برای آویزان کردن کوکسا به کمربند خود استفاده می‌شده است.

علاوه بر این تزئینات، شما می‌توانید الگوها یا نقاشی‌هایی روی فنجان یا دسته آن ایجاد کنید. همچنین، ممکن است برخی از کوکساها نام یا منظره‌های خاصی را حکاکی کرده باشند.

مصرف کوکسا

همچنین، برخی سازندگان کوکساها از چراغ قوه استفاده کرده و فنجان را سوزانده تا به آن رنگ مشکی طبیعی بدهند.

هنرهای دستی

این تزئینات و تزیینات مختلف به کوکسا زیبایی و جذابیت می‌بخشند و آن را به یک اثر هنری یکتا تبدیل می‌کنند.

تکنیک‌ ساخت کوکسا

طریقه نگهداری کوکسا 

کوکسا (یا kåsa) چوبی یک وسیله ساخته شده از چوب محلی است که به عنوان یک اثر هنری دست‌ساخته و عملکردی در فرهنگ سامی استفاده می‌شود. این وسیله از چوب ساخته شده است و در واقعیت نسبت به فنجان‌های چینی معمولی شکننده‌تر است، اما اگر با مراقبت مناسب به آن رسیدگی شود، می‌تواند مدت زمان طولانی‌تری دوام بیاورد.

در اینجا چگونگی نگهداری کوکسا را توضیح می‌دهیم:

شستشو با دقت: برای شستشوی کوکسا، از آب گرم و ملایم و معمولاً بدون استفاده از مایع ظرفشویی استفاده کنید. مواد شوینده ممکن است چوب را خشک کنند و باعث ترک‌خوردن آن شوند. برای تمیزکاری، از مهره‌ی برس نرم یا اسفنج نرم استفاده کنید.

خشک‌کردن با دقت: پس از شستشو، کوکسا را به طور کامل خشک کنید. به خصوص در دماهای بالا و در معرض حرارت مستقیم نگذارید. بهترین روش خشک‌کردن طبیعی به هوای آزاد است.

استفاده از لایه ضد آب: برخی از افراد لایه‌ی ضد آبی روی کوکسای خود اعمال می‌کنند تا از جذب رطوبت جلوگیری کنند. این کار می‌تواند به محافظت از چوب در برابر ترک‌خوردن کمک کند.

نگهداری مناسب: برای نگهداری کوکسا، آن را در محیط خشک و دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید. از زدن کوکسا به سطوح سخت خودداری کنید.

تمیزی با تفاله قهوه: برخی از افراد از تفاله قهوه برای تمیزی کوکسای خود استفاده می‌کنند. تفاله قهوه به عنوان یک مواد طبیعی و خشن می‌تواند به تمیزی کمک کند و همچنین باعث رطوبت چوب می شود و از خشک شدن زیاد آن جلوگیری می‌کند.

با رعایت این نکات و مراقبت مناسب، می‌توانید کوکسای چوبی خود را حفظ کرده و به مدت طولانی‌ از آن بهره‌مند شوید.

لیوان چوبی دست ساز

سوالات متداول درباره کوکسا

  کوکسا چیست و از چه موادی ساخته می‌شود؟

کوکسا یک فنجان چوبی سنتی است که از چوب‌های مختلف ساخته می‌شود. مواد معمول شامل درختانی مانند بلوط، درخت غان، غان کهن، یا کاج می‌شود.

چگونه می‌توان کوکسا را مراقبت کرد تا طولانی‌ مدت مورد استفاده قرار گیرد؟

برای مراقبت از کوکسا و افزایش مقاومت آن در برابر رطوبت، می‌توان از روش‌هایی مانند جوشاندن قهوه، آب جوش و نمک، و یا روغن بذر کتان استفاده کرد. این روش‌ها به کوکسا کمک می‌کنند تا دیرتر خشک شود و مقاومت آن در برابر شکستن و ترک خوردن افزایش یابد.

 کوکسا چه کاربردهایی دارد؟

کوکسا می‌تواند به عنوان فنجان چای یا قهوه، لیوان تزئینی، دکوری، وسیله‌ی کمپینگ، و حتی قطعه‌ای از هنر و صنایع دستی استفاده شود. از آن به عنوان یک وسیله زیبا و مفید در زندگی روزمره استفاده می‌شود.

 چگونه می‌توان کوکسا را خریداری کرد یا خود ساخت؟

کوکسا می‌توانید از فروشگاه‌های هنری یا آثار هنری محلی خریداری کنید، یا حتی با استفاده از مواد و ابزارهای مناسب، خودتان کوکسا بسازید. 

 آیا کوکسا مقاوم است و چگونه می‌توان از آن بهره‌وری کرد؟

کوکسا از چوب ساخته شده و به نسبت به فناوری‌های مدرن چینی یا سرامیکی مقاوم‌تر است. این اثر هنری و آشیانه چایی یا قهوه‌ای ایده‌آلی برای نوشیدن نوشیدنی‌های گرم است و پایه‌های عریض آن‌ها برای استفاده در ظروف با ته ثابت مناسب‌اند.

سخن پایانی مقاله ی کوکسا 

در پایان، کوکسا یک اثر هنری و کاربردی است که از چوب ساخته می‌شود و از تاریخ و فرهنگ‌های مختلف جهان الهام می‌گیرد. این لیوان‌های چوبی با دست‌کاری دقیق و هنری تولید می‌شوند و به عنوان قطعه‌ای خاص و زیبا در دنیای ظروف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

با توجه به تکنیک‌های مختلف تزئین و تقویت کوکسا، این محصولات می‌توانند تا مدت‌ها مورد استفاده قرار گیرند و از زیبایی و کیفیت خود هیچ چیز از دست ندهند. علاوه بر این، مراقبت از کوکسا به وسیله‌ی روش‌های مناسب می‌تواند عمر مفید آن‌ها را افزایش دهد.

با دانستن نحوه ساخت و مراقبت از کوکسا، می‌توانید از این اثر هنری در تزیین و استفاده روزانه‌تان لذت ببرید . کوکسا نمادی از هماهنگی بین هنر و کاربرد است و امیدواریم که از آن بهره‌وری کنید.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته