آشنایی با صنایع دستی قم

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

آشنایی با صنایع دستی قم

صنایع دستی قم

فرش قم

فرش قم شاید جز جدیدترین فرش‌های دستبافت ایرانی بتوان تقسیم بندی کرد که سن آن به حدود 100 سال می‌رسد و بیشتر به علت قالی‌های ابریشمی با طرح‌های ظریف و هنرمندانه شناخته می‌شود. قالی قم در حقیقت نتیجه منتقل کردن علم و هنر قالی‌بافی کاشانی‌ها و اصفهانی‌هاست که در حدود 100 سال قبل آن را به شهر قم وارد کردند.

بیشتر طرح های قالی قم، لچک ترنج شاه‌عباسی، محرمات، محرابی و شکارگاه است که بیشتر از طرح‌های قالی‌های اصفهان و کاشان استفاده شده‌اند. همین طور تعداد زیاد رنگ را هم در قالی قم به آسانی می‌توان دید چون که در بعضی قالی‌های نفیس قم حتی تا 100 نوع رنگ هم استفاده می شود. چنانچه به شهر قم رفتید می‌توانید این هنر ارزشمند را در تیمچه قالی‌فروشان بازار شهر پیدا کنید.

آشنایی فرش قم

تابلوهای معرق

در این استان هنر معرق‌کاری خیلی متداول است و فقط محدود به تابلوهای معرق نمی‌شود و از آن در ساخت و تولید میز، صندلی و مبل و حتی وسایل تزئینی هم استفاده می‌شود.

تابلوهای معرق قم

کاشی کاری

کاشی کاری هفت رنگ سبکی از کاشی‌کاری است که به عنوان یکی از صنایع دستی قم دارای جایگاه، کاربرد و رونق اقتصادی خیلی خوبی است. این صنعت از لحاظ تولید و اجرای کار نسبت به معرق سرعت بالاتری دارد و رنگ‌های متدوال استفاده شده در آن عبارتند از سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، قهوه‌ای، سبز، زرد، حنایی و رنگ‌هایی مانند طلائی با پایه پخت مختلف حدود ۱۰۰۰ تا ۱۱۵۰ درجه سانتیگراد هستند.

کاشی کاری قم

انگشترسازی

پایه‌های انگشترها به اشکال گوناگونی مثل چنگه‌ای، پایه چنگه‌ای وی (V) شکل، دیواره‌دار یاحفره‌ای، کانالی، سنگفرشی، ‌مهره‌ای، خوشه‌ای،‌ تراز و بالرین است.

انگشترسازی شامل ۱۰ تا ۱۵ شغل است که یکی از آنها ریخته‌گری است که نقره در این قسمت با هوا گاز حرارت داده می‌شود تا مایع گردد و آنگاه قالب‌گیری می‌شود و همین گونه طراحی و مشبک‌کاری شغلی دیگر در زمینه صنایع دستی است.

عقیق یکی از سنگ های مورد احتیاج در ساختن انگشتر است و به‌ علت وجود معادن عقیق در این استان رشته انگشتر سازی در بین صنایع دستی دیگر رواج بسیاری پیدا کرده است. شواهد نشان می‌دهد که تاریخچه تولید و استفاده از انگشتر در قم به دو هزار سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. 

انگشترسازی قم

خرمهره

یکی از معروف‌ترین صنایع دستی قم خرمهره است که سابقه ساخت آن به حدود پنج هزار سال قبل و به دوره هخامنشیان و اشکانیان و همزمان با ساخت کوره های ذوب مس می رسد. باستان شناسان منبع تولید خرمهره را ایران می دانند. این صنایع دستی با ارزش به وسیله شاهزاده های ایرانی به مصر فرستاده شده است.

خرمهره سنگ‌ آبی رنگ یا فیروزه‌ای می باشد که کاربرد آن برای رفع چشم زخم و رفع انرژی های منفی است. همین طور رنگ آبی ملایم در روانشناسی خیلی آرامش بخش میباشد. بعضی اوقات برای زیبایی و استفاده در صنایع دستی دیگر مانند منسوجات هم استفاده می شود.

برای تولید خرمهره، در آغاز گل مخصوص آماده شده را به شکل های گوناگون در می آورند و آنگاه این ماده را پخت می‌کنند . این گل ویژه از سیلیس (سنگ چخماق، ریگ سفید) ساخته شده که برای چسبندگی به آن امروزه سریش و در گذشته کتیرا اضافه می کردند. پخت آن حدود ۹ ساعت در کوره های با درجه حرارت حدود ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد انجام می شود.

خرمهره قم

خراطی چوب

خراطی چوب یکی از صنایع دستی شهر قم است که امروزه در بازار کهنه قم با سابقه ۶۰۰ ساله در حال کار است.

خراطی چوب قم

سفال‌ سازی

هنر سفال‌سازی در استان قم به علت داشتن خاک مطلوب رواج بسیاری دارد. ظروفی که نخست از گل‌ به‌وجود می‌آیند و در نتیجه با هنر دست و انجام کنده‌‌کاری، نقاشی و انجام نقش‌های برجسته بر روی آن به آثاری جذاب تبدیل می‌شوند. اکنون این محصولات با پوشش لعابی نیز به بازار روانه می‌شوند و دوست‌داران ویژه خود را دارند.

هنر سفال‌سازی قم

معرق کاری

معرق کاری کاشی از دیگر صنایع دستی قم است که عبارت است از قطعه‌های تراشیده شده کاشی که نقش های گوناگون را از رنگ‌های مختلف تراشیده و در کنار یگدیگر قرارداده و به شکل قطعاتی بزرگ در آورده و نصب می‌کنند. این نقش ها بعضی اوقات از نقوش گره‌کشی و بعضی اوقات از نقش‌های گوناگون مثل گل و بوته، اسلیمی‌، ختایی یا خطوط متفاوت تشکیل می‌ شوند و زینت بخش بناهای گوناگون می‌شوند.

آشنایی با معرق کاری قم

منبت‌ کاری

منبت‌کاری یکی از دست‌سازه‌های هنرمندان قمی است. استادان این حوزه با ذوق و سلیقه نخست نقش‌های گوناگون و اصیل مانند ختایی، اسلیمی، بوته و گل را بر روی چوب‌‌های مختلف مثل چوب گردو طراحی می‌کنند و در ادامه با ابزار‌های مخصوص این نقش ها را کنده‌کاری و حکاکی می‌کنند. آثار این صنعت نشان دهنده ادراک، اندیشه، احساس و خلاقیت است و امروزه مبل‌های استیل یکی از محصولات جذاب این صنعت است که طرفداران بسیاری دارد.

منبت‌کاری قم

رنگ رزی

رنگ رزی به واسطه فرش دستبافت، صنعت پررونق روزهای قدیم قم به حساب می آمد که به گونه سنتی پا به پای فرش دستباف رواج داشته است اما در سال های آخر و همراه با رکود در بازار فرش، از رونق و حرکت افتاده است.

رنگ رزی قم

مهر و تسبیح

ازجمله معروف ترین سوغات مناطق مذهبی و زیارتی است. تسبیح مجموعه ای از مهره های گرد از گل پخته یا سنگ های رنگین است که به نخ می کشند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و دستگاه های تسبیح ساز، تسبیح های دست ساز کمتر پیدا می شوند.

مهر و تسبیح قم

مرواربافی

مرواربافی به تولید محصولات گوناگونی با استفاده از ساقه‌های تازه گیاهان و ترکه گفته می‌شود. مروار نوعی چوب تر، از خانواده بید و به رنگ زرد است که پس از اضافه شدن روغن جلا به رنگ طلایی درمی‌آید. این محصولات با دست و ابزاری ساده تولید می‌شوند و مواد اولیه آن‌ها در اطراف تهران کاشته می‌شود.

از این مصنوعات می‌توان از میز، مبل، انواع سبد، جامیوه‌ای، کلاهک آباژور، حباب چراغ، جای نان، تخم‌مرغ و سوزن و نخ نام برد که از نظر شکل و ظاهر به بامبو شبیه‌ هستند.

آشنایی با مرواربافی قم

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته