آشنایی با نحوه شکل گیری و قدرت گیری حکومت عثمانی

مجموعه: تاریخ و تمدن

تاریخچه ی حکومت عثمانی

«امپراتوری عثمانی» از ظهور تا زوال در یک نگاه

اگر می خواهید به طور مختصر از ابتدا تا انتهای حکومت عثمانی را بدانید می توانید با ما در ادامه مطلب همراه باشید.

 وقتی 790 سال پیش، یک قبیله کوچک از قبایل ترک اوغوز به دلیل حمله مغول ها موفق شدند خود را از آسیای مرکزی به آسیای صغیر و شبه جزیره آناتولی برسانند کمتر کسی فکر می کرد که این قبیله کوچک بتواند، یک امپراطوری بزرگ خلق کند و حدود 600 سال بر سه قاره بزرگ دنیا یعنی آسیا و اروپا و آفریقا حکمرانی نماید و حتی برای قرن ها سبب وحشت کشورهای مسیحی اروپایی شود.

اگر بخواهیم در مورد ابتدا و پیداش این حکومت صحبت کنیم چندان اطلاعات دقیقی از تاریخ شکل گیری و نحوه قدرت گیری این حکومت وجود ندارد. اما بعدها نام این حکومت، به یاد و قدردانی از یکی از پادشاهان بزرگ و قدرتمند آن یعنی عثمان اول، عثمانی برگزیده شد. دلیل اینکه تاریخ درستی از پیدایش این حکومت وجود ندارد این است که در آن دوره یعنی قرن سیزدهم میلادی، قاره آسیا از دو سو، یک طرف مغول ها و یک طرف جنگجویان صلیبی مورد حمله و تاخت و تاز قرار گرفته بود. به همین دلیل کسی به طور دقیق نمی داند نقطه شروع این حکومت چگونه و در چه تاریخی بود.

البته سال ها بعد و همزمان با افزایش قدرت امپراطوران عثمانی نام رهبران و پادشاهان این سلسله در قرن های 12 و 13 میلادی اعلام شد. حکومت عثمانی در تمام ادوار تاریخ، همیشه یکی از همسایه های مهاجم و حریص برای کشور ما تلقی می شد به همین دلیل خواندن تاریخ پر فراز و نشیب این سلسله بزرگ برای ایرانیان، همیشه جالب است. 

شاید یکی از مهم ترین دلایلی این امر، داشتن اقتدار همیشگی ایرانیان در مقابل این حکومت مهاجم و بزرگ است. چرا که در سال هایی که ارتش عثمانی به راحتی قلب اروپا را فتح می کرد و شمال آفریقا تا کل خاورمیانه را زیر سلطه خود داشت تنها ایرانیان بودند که موفق شدند استقلال خود را در برابر این حکومت بزرگ حفظ کنند.

حکومت عثمانی از ظهور تا زوال

پیدایش حکومت عثمانی

حکومت عثمانی که در نزد مسلمانان، چینی ها و هندی ها به روم معروف بود یک حکومت بزرگ مسلمان بود که تا قرن ها بر چندین بخش بزرگ جهان، یعنی جنوب شرق اروپا، غرب آسیا و شمال آفریقا حکومت می کرد. نسب عثمانی ها به قبیله ای از ترک ها به نام قاپی برمی گردد.

اولین رهبر این قبیله، از تیره اوغوزها یا عثمانی ها شخصی به نام سلیمان شاه بود. البته شاه، پسوند سلیمان بود و این شخص هیچگونه شباهتی به هیچ یک از پادشاهان نداشت. در واقع سلیمان شاه، رهبر یک قبیله ترک زبان بود. این شخص در سال 1227 در حال شنا در رودخانه فرات بود که غرق شد و رهبری این قبیله، به دست شخصی به نام ارطغرل افتاد.

مقبره سلیمان شاه تا چندین سال پیش، در خاک سوریه بود. اما به دلیل افزایش جنگ های داخلی در سوریه، دولت ترکیه با یک لشگرکشی در سال 1393 این مقبره را به خاک خود منتقل کرد.

در واقع در دوره حکومت ارطغرل بود که این قبیله تبدیل به یک قبیله پر قدرت در بین قبایل حکومت سلجوقیان شد. دوره قدرت گرفتن ارطغرل، همزمان با اوج گرفتن جنگ های صلیبی بود. در این دوره ارطغرل، خدمت بزرگی به سلطان علاءالدین کیقباد سلجوقی نمود. سلطان سلجوقی نیز به پاس خدمات ارطغرل، حکومت دو شهر طومانیچ و سگوت که در نواحی غربی کشور ترکیه بودند به او بخشید.

ارطغرل نود سال عمر کرد و در دوره رهبری او، قبیله اش از صحرانشینی به یکجانشینی تغییر پیدا کردند. وی در سال 1280 میلادی فوت کرد و حکومت او به عثمان اول رسید. شخصی که نام او تبدیل به نام اصلی بزرگترین امپراطوری ترک ها یعنی عثمانی ها شد. پس می توان گفت که حکومت عثمانی، در قرن سیزدهم میلادی توسط رهبر قبایل ترک اوغوز یعنی عثمان یکم تاسیس شد.

قدرت حکومت عثمانی

افزایش قدرت حکومت عثمانی با عثمان اول

زمان به حکومت رسیدن عثمان اول مصادف شد با هرج و مرج در دو قاره آسیا و اروپا. درست است که عثمان به دستور سلطان سلجوقی به جای پدرش نشست اما به خوبی از اوضاع نابسامان حکومت سلجوقیان و امپراطوری بیزانس خبر داشت. در واقع می توان گفت، هر دو ابر قدرت همسایه عثمانی ها دچار هرج و مرج بودند و مشکلات بودند. هجوم مغول ها ار شرق و جنگ های صلیبی از شرق، به شدت اوضاع را ناآرام کرده بود.

عثمان یک نیز از این فرصت استفاده کرد و به سرعت، شهر قره حصار از حومه های قونیه را در سال 1289 فتح کرد. با این فتح، او لقب بک را دریافت کرد. همچنان اوضاع برای فتح و فتوحات عثمان، مساعد بود چرا که سلطان سلجوقی، کیقباد مرده بود. عثمان نیز در سال 1301 جنگ با بیزانس را شروع کرد و در سال 1308، شهر افسوس را فتح کرد.

فتح شهر بورسا، مهم ترین و حیاتی ترین فتح عثمان بود. او بعد از این فتح، خود را پادشاه امپراطوری عثمانی معرفی کرد و شهر بورسا را پایتخت خود اعلام نمود. شاید در ابتدای کار، لقب امپراطوری برای آن حکومت کوچک، خنده دار به نظر می آمد اما عثمانی ها اولین قدم برای تشکیل یک حکومت مقتدر را برداشته بودند. در نبرد بورسا، اورخان یا اورهان پسر عثمان یکم، نقش پررنگی در پیروزی پدرش داشت و بعد از فوت عثمان اول، این حکومت به دست او افتاد.

حکومت عثمانی از ظهور تا زوال

گسترش حکومت عثمانی به اروپا توسط اورحان

اورحان به سرعت بعد به قدرت رسیدن، دامنه حملات خود را گسترده تر کرد به گونه ای که در سال 1328 امپراتور بیزانس را شکست داد و بخش های زیادی را به قلمرو خود اضافه کرد. این فتوحات سبب شد که اقتدار حکومت عثمانی در حوالی دریای مرمر، مستحکم تر شود. وی در سال 1331 شهر نیقیه و در سال 1338 سایر سرزمین های باقی مانده از بیزانس را که در شمال غرب آناتولی بودن را تصرف نمود.

در نهایت در سال 1354 ارتش عثمانی موفق شد شبه جزیره ی گالیپولی را تصرف کند و با این فتح، حکومت عثمانی به قاره اروپا راه یافت و دولت کوچک عثمانی تبدیل به یک قدرت بین قاره ای شد.

اورحان موفق شد حکومت عثمانی خود را تا قاره اروپا گسترش دهد و بعد از مرگش، یک امپراطوری واقعی برای پسرش یعنی مراد اول بر جای بگذارد.

مراد، اولین پادشاه سنت شکن حکومت عثمانی

مراد، اولین پادشاه عثمانی بود که از مادر غیر ترک و غیر مسلمان زاده شده بود. تا قبل او تمام مادران پادشاهان عثمانی، مسلمان و ترک تبار بودند. مراد فرزند شاهدخت هلنا بود. از حکومت مراد تا انتهای عمر امپراتوری عثمانی تقریبا تمام مادران پادشاهان عثمانی، اروپایی و غیر مسلمان بودند. مراد نیز به مانند پدرش نبردهای توسعه طلبانه زیادی انجام داد. او تمام بنادر بیزانس را تصرف کرد. 

وی برای کشورگشایی بیشتر، راهی بالکان شد و شرق بلغارستان و مسیر جاده بلگراد را تصرف کرد. اوج پیروزی ها و کشور گشایی های مراد در سال 1363 و با تسخیر شهر ادرنه بود. چرا که این شهر بعد از قسطنطنیه، دومین شهر بزرگ بیزانس بشمار می رفت. وی بعد از تسخیر ادرنه، پایتخت عثمانی را از بورسا به ادرنه تغییر داد.

وی در نهایت به دست شخصی به نام میلوش کوبلیج که از اسرای جنگی بود به قتل رسید. بعد از مرگ مراد، حکومت عثمانی به دست بایزید پسر اول مراد رسید که مادری یونانی داشت.

او بدشانس ترین پادشاه عثمانی بود. شروع حکومت او همزمان با به قدرت رسیدن تیمور لنگ بود. حکومت عثمانی بیش از 30 پادشاه را به خود دید.

زوال حکومت عثمانی

اوج قدرت امپراتوری عثمانی، قرون 16 و 17 میلادی و در دوره سلطان سلیمان قانونی بود. در این دوره حکومت عثمانی یک حکومت چندین زبانه و چندین فرهنگی بود چرا که همه جنوب شرق اروپا و بخشی از اروپای مرکزی و شرق اروپا، آسیای غربی و بخش هایی از قفقاز، بخش های وسیعی از شمال آفریقا و شاخ آفریقا تحت سلطه این حکومت بود.

موقعیت جغرافیایی پایتخت عثمانی یعنی شهر قسطنطنیه سبب شد که این حکومت تا 6 قرن، پلی بین شرق و غرب جهان باشد. اما در سال های ۱۷۴۰ تا ۱۷۶۸ کارآیی ارتش عثمانی از ارتشهای اروپایی عقب افتاد که همین مساله منجر به شکست های پیاپی در قرن های 18 و 19 برای عثمانی شد. حتی این حکومت، بسیاری از قلمروهای خود را در قرن 19 از دست داد.

این امپراتوری به امید بازیابی قدرت خود، در جنگ جهانی اول با آلمان متحد شد اما در این جنگ، شکست سخت خورد. در این دوره، شورش ها و مشکلات زیادی گریبانگیر عثمانی ها شد. البته در خلال جنگ جهانی اول، عثمانی ها نسل کشی های وحشیانه ی زیادی انجام دادند و موفق شدند تعداد ترک زبانان آناتولی را افزایش دهند و با این کار، راه را برای تاسیس جمهوری ترکیه هموار کنند.

شکست عثمانی در جنگ جهانی اول سبب شد که قلمروهای این حکومت، به دست متفقین بیفتد. نیروهای پیروز، این قلمروها را تقسیم کنند. البته ترک زبانان آناتولی در برابر اشغال توسط متحدین، شورش کردند که این شورش، منجر به تاسیس جمهوری ترکیه و انقراض حکومت عثمانی شد. در نهایت این حکومت در 1 نوامبر 1922 ملغی اعلام شد.

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته