روغن گیربکس چیست؟ + زمان تعویض روغن گیربکس

مجموعه: اصول تعمیر و نگهداری خودرو

روغن گیربکس باید در هر بار تعویض روغن چک گردد

همه چیز درباره روغن گیربکس

اهمیت روغن گیربکس

در اصل، روغن‌کاری برای بخش‌های متحرک خودرو یا هر وسیله مکانیکی دیگر ضروری است، چون در صورت نبود روغن امکان اینکه بخش‌های متحرک به‌طور روان و راحت به حرکت درآیند و کارشان را انجام بدهند، تقریبا ناممکن می‌شود.

روغن گیربکس یا روغن جعبه‌دنده هم نوعی روان‌ساز است و باعث می‌شود که قطعات خودرو مثل قطعات موجود در جعبه دنده، دیفرانسیل و جعبه فرمان روان‌سازی شوند و به‌درستی به کارشان ادامه بدهند. روغن گیربکس کاربرد‌های دیگری نیز برای جعبه دنده دارد، این روغن خاصیت خنک کنندگی دارد و می تواند قدرت را از موتور انتقال دهد و مانند یک سیال لزج عمل می کند.

وجود این روغن برای گیربکس بسیار ضروری و حیاتی است زیرا مانع از ساییدگی و خوردگی قطعات شده و دنده خیلی راحت به حرکت خود ادامه می دهد. گیربکس رابط بین موتور و چرخ ها و عامل انتقال نیرو از موتور به چرخ ها می باشد. چرخش و حرکت چرخ ها کاملا وابسته به گیربکس است.

تفاوت روغن گیربکس با روغن واسکازین

روغن گیربکس خاصیت خنک کنندگی و توانایی انتقال قدرت از موتور را دارد و مانند یک سیال لزج عمل می کند.

واسکازین واژه‌ای روسی است که اگر بخواهیم معادل آن را در زبان فارسی پیدا کنیم به کلمه ی روغن جعبه‌دنده می‌رسیم. در واقع روغن جعبه دنده، روغن گیربکس و واسکازین سه نام مختلف برای یک نوع محصول هستند که کار هر سه آنها روغن کاری و روانکاری جعبه دنده است.

با این حال روغن گیربکس و واسکازین تفاوت هایی هم دارند، این تفاوت ها در نحوه عملکردشان تاثیر دارد، عملکردی مانند ویسکوزیته یا گرانروی و تفاوتی مانند غلظت. میزان گرانروی و ویسکوزیته در واسکازین جعبه دنده اتوماتیک باید پایین باشد.

همچنین این گونه روغن‌ها نسبت به روغن های دستی رقیق تر هستند و قابلیت سیالیت بیشتری دارند. قابلیت دیگری که روغن های اتوماتیک دارند و از مزیت های آن نسبت به روغن های دستی است، خاصیت جلوگیری از تشکیل کف می باشد. در گیربکس های دستی تولید کف و حباب مانع از انتقال قدرت به سیستم گیربکس می شود. به این منظور روغن های گیربکس دستی را هم با خاصیت ضد کف تولید می کنند.

روغن‌های ATF (Automatic Transmission Fluid) برای جعبه‌ دنده‌های خودکار استفاده می‌شود. و روغن‌ MTF (Mannual Transmission Fluid) نیز برای گیربکس دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بعضی مواقع از روغن گیربکس اتوماتیک، برای گیربکس دستی هم استفاده کنند، اما برعکس آن ممکن نیست. 

زمان تعویض روغن گیربکس

روغن گیربکس با توجه به جنس و نوع خودرو باید بین هر 50 هزار تا 100 کیلومتر تعویض شود

روغن گیربکس نه می سوزد و نه مصرف می شود و دلیل تعویض آن تنها کاهش کیفیت و آلوده شدنش می باشد .

گیربکس های دستی

 هرچقدر که تعویض دنده زیاد تر باشد، زمان تعویض روغن هم زود تر فرا می رسد. در گیربکس دستی، مشکل اصلی پایین آمدن کیفیت روغن نیست، بلکه آلودگی آن است. این آلودگی در اثر فرسایش دنده و ایجاد ذرات ریز فلزی و همچنین غبار موجود در هوا اتفاق می افتد.

با آلوده شدن این سیال دیگر قادر به روان سازی درست جعبه دنده نخواهد بود برای همین باید زمان درست برای تعویض را بدانید. به طور معمول و در شرایط عادی روغن گیربکس جعبه دنده دستی باید بین 50 تا 100 هزار کیلومتر تعویض شود اما اگر خوردو در شرایط سخت و تحت فشار قرار گرفته باشد این تعویض روغن باید زود تر انجام شود و این عدد به 30 هزار کیلومتر کاهش می یابد.

به خصوص افراد تازه کار و کسانی که زیاد در ترافیک می مانند همچنین راننده های کوه و کوهستان، آفرود سواران یا افرادی که زیاد از جاده های خاکی استفاده می کنند باید بیش از دیگر رانندگان به این موضوع اهمیت دهند.

حال اگر شما زود تر از زمان موعد روغن را تعویض کنید نه تنها عیبی ندارد بلکه به سلامت جعبه دنده نیز کمک می کند.

گیربکس اتوماتیک

دنده هایی که در گیربکس اتوماتیک به کار رفته اند از دنده های به کار رفته در گیربکس دستی کوچک تر اند. همچنین قطعات در این نوع گیربکس بیشتر باهم برخورد می کنند به همین دلیل حرارت بیشتری نسبت به گیربکس‌های دستی ایجاد می‌ کند که کیفیت سیال گیربکس را کاهش می دهد و باعث کاهش کیفیت روغن می شود.

البته روغن در گیربکس های اتوماتیک همانند گیربکس های دستی توسط فلزات ریز دچار آلودگی می شود و در عملکرد آن اختلال به وجود می آید. این روغن در گیربکس اتوماتیک وظیفه انتقال نیرو، انتقال قدرت از پمپ روغن به کلاج و خنک کاری را به عهده دارد که در صورت وجود آلودگی و از بین رفتن کیفیت این وظایف عملی نمی‌شود و در نتیجه عمر گیربکس کوتاه می‌شود.

زمان مناسب برای تعویض روغن در این نوع گیربکس بین هر 100 هزار تا 150 هزار است. همانطور که می دانید گیربکس جزو قطعات گران قیمت خودرو است و شما می توانید با بررسی های دوره ای به خوبی از آن مراقبت کنید و از هزینه های گزاف آن در امان باشید. 

گذشته از این موضوع بحث دیگری که مطرح است این است که هر نوع روغن مدت زمان مخصوص خود را دارد پس بعد از هر تعویض روغن قوطی آن را هم مطالعه کنید تا از زمان مناسب برای تعویض بعدی باخبر شوید. البته در مدت زمان تعویض روغن شرایط آب و هوایی هم دخیل است .

نشانه های فرا رسیدن زمان تعویض روغن جعبه دنده

•سفت شدن و دشوار شدن تعویض دنده

•صدای قرچ در هربار تعویض دنده

•در رفتن دنده

سیاه شدن روغن گیربکس نشانه ای برای تعویض روغن گیربکس

 

روغن با کیفیت قرمز رنگ است. هنگامی که رنگ روغن مایل به قهوه ای و رنگ های تیره شود نشانه ی افت کیفیت آن و زمان تعویض روغن است.

یکی دیگر از نشانه ها تغییر بو و غلظت واسکازین است. واسکازین مایعی کاملا صاف و یک دست است و حالت چرب و روغنی دارد، بوی این روغن هم شبیه به نفت است. هنگامی که زمان تعویض روغن فرا برسد شما متوجه می شوید که بوی آن دیگر شبیه به نفت نیس و همانند روغنی سوخته است.

روش دیگر فهمیدن زمان تعویض روغن گیربکس

قبل از هر چیز باید بدانید که روغن گیربکس تبخیر نمی شود و اگر در بررسی ها متوجه شدید که سطح آن کم شده به دلیل نشتی است . زمانی که روغن گیربکس تمام شود، گیربکس کار نمی کند و این عامل خود عواقبی همانند نشتی به همراه خواهد داشت.

1. خودرو را روشن کنید و چند دقیقه ای منتظر بمانید .

2. گیج روغن گیربکس را بیرون بیاورید .

3. با یک دستمال گیج را پاک و تمیز کنید .

4. حالا دوباره گیج را سر جایش بگذارید و دومرتبه بیرون بیاورید .

5. خط روغن روی گیج را بررسی کنید و ببینید که روغن کم شده یا نه

6. اگر روغن کم شده باشد، باید به آن روغن گیربکس اضافه کنید.

 بررسی روغن گیربکس در ماشین هایی که گیربکس دستی دارند، کمی سخت تر است زیرا میله ی مخصوص برای بررسی روغن را ندارند و شما باید برای بررسی میزان روغن به مکانیک متخصص مراجعه کنید.

اما در خودروهایی که گیربکس اتوماتیک دارند میله ی مخصوصی برای این کار وجود دارد که با نام دیپ ‌استیک (dipstick) شناخته می شوند البته باید توجه کرد که این میله نباید با کارتر اشتباه گرفته شود.

برای این منظور باید خودرو را روشن کرده و در حالت پارک قرار داد و سپس با کمک میله مخصوص میزان روغن موجود در مخزن را اندازه گیری کرد.

روغن گیربکس در خودرو هایی با جعبه دنده دستی باید حتما توسط مکانیک چک شود

مشکلات ناشی از عوض نکردن روغن گیربکس

•آسیب‌دیدن چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها 

•به لرزش افتادن خودرو و بالارفتن دور موتور 

•دشواری در عوض‌کردن دنده‌های دستی 

•تغییر شدید، ناگهانی و دنده به دنده در خودروهای اتومات.

•ایجاد سروصدا در خودرو، زمانی که در حالت خلاص قرار دارد 

•ایجاد بوی سوختگی داخل خودرو در اثر داغ‌شدن بیش از حد روغن گیربکس 

افزودنی های روغن گیربکس

همچنین به منظور بهبود عملکرد روغن جعبه دنده می توان موادی به آن افزود. این افزودنی‌ها شامل مواد زیر هستند :

افزودنی‌های ضد سایش، ضد ترک و EP

این افزودنی ها مانع سایش و ترک قطعات و کاهش میزان اصطکاک در هنگام برخورد دنده ها باهم می شوند . 

افزودنی‌های ضد خوردگی و اکسیداسیون 

این ماده از اکسیداسیون و واکنش های شیمیایی که در جعبه دنده اتفاق می افتند جلوگیری می کند و قطعات را در برابر خوردگی شیمیایی و اکسیداسیون محافظت می کند .

افزودنی کاهنده نقطه سیلان 

این افزودنی نقطه انجماد را کاهش می دهد و با اینکار روغن در دماهای پایین دچار یخ زدگی نمی شود و از عملکرد بهتری برخوردار خواهد بود. 

چک کردن دوره ای روغن گیربکس بسیار مهم است

جمع بندی مطالب و سخن پایانی

پیشنهاد می کنیم برای عوض‌کردن روغن گیربکس به مکانیک مراجعه کنید زیرا این پروسه تقریبا تخصصی است و بهتر است توسط متخصصانش انجام شود .همچنین هنگام مشاهده نشتی روغن واسکازین حتما آن را به تعمیرگاه برده و مشکل را رفع کنید.

رسیدگی به بخش‌های مختلف خودرو باعث می‌شود که مدت ماندگاری‌اش افزایش پیدا کند .

گردآوری: بخش خودرو بیتوته