پارچه جناغی؛ بافتی فراموش نشدنی در تاریخ هنر ایران

مجموعه: مهارتهای زندگی

پارچه جناغی؛ بافتی فراموش نشدنی در تاریخ هنر ایران

شاهکارهای هنری پارچه جناغی

پارچه جناغی از قدیمی ترین هنرهای دستی ایرانی است که در این روزها نیز همچنان جایگاه خود را در بازارهای مختلف دارد. این هنر از طریق نخ هایی که به دست بافنده می رسد، به شکل های مختلفی بافته می شود. پارچه جناغی، یکی از انواع پارچه های منسوجی است که برای تهیه ی انواع لباس ها استفاده می شود. 

پارچه جناغی از موادی مانند پنبه، ابریشم، کرک، پشم و ... ساخته می شود. در این مقاله به بررسی تاریخچه، انواع پارچه جناغی، فنون بافت، مواد اولیه و کاربردهای پارچه جناغی پرداخته خواهد شد. علت نام گذاری این پارچه ها به دلیل بافتی است که دارند. پارچه های جناغی با توجه به طرح و جنسی که دارند برای لباس های گرم و لباس هایی که نیاز به پارچه های محکم دارند استفاده می شوند.

تاریخچه پارچه جناغی

پارچه جناغی یکی از قدیمی ترین هنرهای دستی ایران است که به هزاران سال قبل بازمی گردد. بافت پارچه جناغی در شهرهایی مانند یزد، کرمان، شیراز، خراسان و گیلان رواج داشته است. در ایران باستان، پارچه جناغی به عنوان یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی به شمار می رفت. در قرون گذشته، پارچه جناغی به عنوان یکی از نمادهای برجسته فرهنگی ایران، برای تزئینات داخلی، پوشاک، همچنین از طرح های آن برای پوسترها و نقوش کاغذدیواری استفاده می شد. همچنین، برخی از قبایل، از جمله قبیله بختیاری، پارچه جناغی را برای سرپوش بر روی کلاه خود استفاده می کردند.

انواع پارچه جناغی

هنر بافت پارچه جناغی در ایران به دو صورت تاری و دوبل بافی شناخته می شود. در بافت تاری، نخ های اصلی و پشتیبانی به صورت موازی در کنار هم بسته می شوند. در بافت دوبل، دو لایه پارچه در کنار هم قرار گرفته و از نخ هایی که در بین دو لایه پارچه هستند، بافته می شود. پارچه جناغی به طور کلی دارای دو نوع طرح است: نقش دار و بی نقش. در پارچه جناغی نقش دار، طرح های مختلفی از جمله گل، برگ، حیوان و ... دیده می شود.

در پارچه جناغی بی نقش، از رنگ های مختلف برای بافت پارچه استفاده می شود و هیچ نقشی روی پارچه بافته نمی شود. پارچه جناغی نیز به دو صورت کوچک و بزرگ تقسیم می شود. پارچه جناغی کوچک معمولاً برای لباس های زنانه و دکوراسیون داخلی استفاده می شود. پارچه جناغی بزرگ نیز برای پوشاک مردانه و دکوراسیون داخلی بزرگترین اتاق ها و پرده ها به کار می رود.

فنون بافت پارچه جناغی

پارچه جناغی با استفاده از تکنیک های مختلفی بافته می شود که در ادامه به برخی از این فنون بافت پرداخته خواهد شد:

فن بافت گلابی

در فن بافت گلابی، نخ های اصلی به صورت عریض بسته می شوند و میان آن ها از نخ های باریک پشتیبانی استفاده می شود. برای بافت هر ردیف در سمت راست، از نخی با رنگ متفاوت با نخ اصلی استفاده می شود. در ردیف بعدی، از نخی با رنگ متفاوت با نخ پشتیبانی استفاده می شود. این کار تا زمانی ادامه می یابد که به نقطه پایانی ردیف برسیم.

فن بافت عروسکی

در فن بافت عروسکی، ابتدا نخ های اصلی به صورت عریض بسته می شوند. سپس برای بافت قسمت های مختلف عروسک، از نخ هایی با رنگ های متفاوت استفاده می شود.

فن بافت جعبه ای

در فن بافت جعبه ای، ابتدا نخ های اصلی به صورت عریض بسته می شوند. سپس با استفاده از نخ های پشتیبانی، یک جعبه با شکل مربع بافته می شود. در طرح جعبه ای، معمولاً از رنگ های متفاوت برای بافت قسمت های مختلف جعبه استفاده می شود.

فن بافت ساده

در فن بافت ساده، نخ های اصلی به صورت عریض بسته می شوند و هیچ نخ پشتیبانی در این فن بافت استفاده نمی شود. این فن بافت برای بافت پارچه های بی نقش مورد استفاده قرار می گیرد.

بافت های متفاوت پارچه های جناغی

مواد اولیه پارچه جناغی

پارچه جناغی از موادی مانند پنبه، ابریشم، کرک، پشم و حتی الیاف مصنوعی و ... ساخته می شود. پنبه به عنوان ماده اولیه رایج ترین نوع پارچه جناغی است. ابریشم نیز به عنوان یکی از پراستفاده ترین مواد اولیه پارچه جناغی در ایران شناخته می شود. استفاده از کرک و پشم نیز در تهیه پارچه جناغی رایج است.

ترکیب: این پارچه در اغلب موارد از الیاف طبیعی مانند پنبه یا پشم تهیه می شود، اما بعضی از تولیدکنندگان برای افزایش دوام پارچه، الیاف مصنوعی هم به ترکیب آن اضافه می کنند.

ساخت: ساخت پارچه جناغی در واقع فرآیند پیچیده ای است. برای تولید این نوع پارچه، الیاف ابتدا ریسمان شده و سپس با استفاده از دستگاه های بافندگی، به صورت پارچه تبدیل می شوند.

کاربردهای پارچه جناغی

پارچه جناغی برای تزئینات داخلی، پوشاک، پوسترها و نقوش کاغذ دیواری، پرده ها، روان پوش، فرش و ... استفاده می شود. همچنین، پارچه جناغی برای تزئین لباس های مردانه و زنانه نیز استفاده می شود. در ایران، پارچه جناغی به عنوان یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی شناخته می شود و به کشورهایی مانند ترکیه، هند، پاکستان و ... صادر می شود.

استفاده از پارچه جناغی

پارچه جناغی برای تولید انواع مختلف لباس ها استفاده می شود. از جمله کاربردهای این نوع پارچه می توان به ساخت لباس های روزمره، لباس های مجلسی، لباس های ورزشی و حتی لباس های کودک اشاره کرد.

لباس های روزمره

پارچه جناغی به دلیل دوام بالا و راحتی که برای کاربر فراهم می کند، اغلب برای ساخت لباس های روزمره مورد استفاده قرار می گیرد. محصولاتی مانند پیراهن ها، شلوارها و تی شرت ها از این نوع پارچه تولید می شوند.

لباس های مجلسی

پارچه جناغی به دلیل زیبایی و چشم نواز بودن، برای تولید لباس های مجلسی و رسمی نیز استفاده می شود. این پارچه باعث می شود لباس یک حس لوکس و خاص به خود ببخشد.

تنوع رنگ در پارجه های جناغی

نگهداری از پارچه جناغی

برای حفظ زیبایی و دوام پارچه جناغی، باید به نحوی خاصی از آن مراقبت کرد. برخی از این روش ها عبارت اند از:

شستشو

برای شستشوی پارچه جناغی، توصیه می شود که حتما از آب سرد و شوینده های ملایم استفاده کنید. همچنین برای جلوگیری از کشیدگی پارچه، ترجیحا آن را در حالت دستی بشویید.

خشک کردن

برای خشک کردن پارچه جناغی، باید از دمای متوسط یا کم استفاده کرد. اگر دما بیش از حد باشد، ممکن است پارچه کشیده شده یا حتی سوخته شود.

پارچه جناغی را با دمای زیاد خشک نکنید

خرید پارچه جناغی

برای خرید پارچه جناغی، تعدادی نکته ی مهم وجود دارد که باید به آن ها توجه کرد.

کیفیت پارچه

هنگام خرید پارچه جناغی، اولین چیزی که باید به آن توجه کنید، کیفیت پارچه است. پارچه های با کیفیت بالا دارای رنگ های زنده و با دوام هستند و با دست لمس کردن، احساس نرمی و گرمی می دهند.

قیمت

در خرید پارچه جناغی، قیمت نیز یک عامل مهم است. باید توجه داشت که پارچه های با کیفیت بالا معمولا قیمت بیشتری دارند، اما این ناشی از دوام بیشتر و کیفیت بالاتر آن هاست.

استفاده برای کت، پالتو، شال و ... از کاربردهای پارچه های جناغی می باشد

سوالات متداول درباره پارچه جناغی

پارچه جناغی چیست؟

پارچه جناغی یکی از شاخه های مهم هنرهای دستی ایران است که از قدیمی ترین هنرهای دستی ایران به شمار می رود. این هنر از موادی مانند پنبه، ابریشم، کرک، پشم و ... ساخته می شود و برای تزئینات داخلی، پوشاک، پوسترها و نقشه های دیواری، پرده ها، روان پوش، فرش و ... استفاده می شود.

چه فنون بافتی در پارچه جناغی استفاده می شود؟

فنون بافت پارچه جناغی شامل فن بافت گلابی، فن بافت عروسکی، فن بافت جعبه ای و فن بافت ساده است.

از چه مواد اولیه ای در تهیه پارچه جناغی استفاده می شود؟

پارچه جناغی از موادی مانند پنبه، ابریشم، کرک، پشم و ... ساخته می شود. پنبه به عنوان ماده اولیه رایج ترین نوع پارچه جناغی است. استفاده از کرک و پشم نیز در تهیه پارچه جناغی رایج است.

برای چه کاربردهایی از پارچه جناغی استفاده می شود؟

پارچه جناغی برای تزئینات داخلی، پوشاک، پوسترها و نقشه های دیواری، پرده ها، روان پوش، فرش و ... استفاده می شود. همچنین، پارچه جناغی برای تزئین لباس های مردانه و زنانه نیز استفاده می شود.

آیا پارچه جناغی به عنوان یک کالای صادراتی شناخته می شود؟

بله، پارچه جناغی به عنوان یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی ایران شناخته می شود و به کشورهایی مانند ترکیه، هند، پاکستان و ... صادر می شود.

نمونه هایی از پارچه های جناغی

سخن پایانی :

پارچه جناغی یکی از شاخه های مهم هنرهای دستی ایران است که از قدیمی ترین هنرهای دستی ایران به شمار می رود. این هنر از موادی مانند پنبه، ابریشم، کرک، پشم و ... ساخته می شود و برای تزئینات داخلی، پوشاک، پوسترها و نقشه های دیواری، پرده ها، روان پوش، فرش و ... استفاده می شود. فنون بافت پارچه جناغی شامل فن بافت گلابی، فن بافت عروسکی، فن بافت جعبه ای و فن بافت ساده است.

یکی از بهترین پارچه ها برای دوخت کت و پالتو پارچه های جناغی می باشند

گردآوری: بخش خانه داری بیتوته