آشنایی با موزه سکه تهران ;ارزشمند ترین موزه خاورمیانه

مجموعه: مكانهاي تاريخي ايران

موزه سکه ی تهران در بانک سپه تعبیه شده است

موزه سکه به همراه عکس‌ و راهنمای بازدید

موزه سکه چیست؟

به طور کلی موزه سکه محل گردآوری و رده بندی سکه های ضرب شده مربوط به ادوار متعدد تاریخی است. یکی از جذاب ترین موزه های تهران، موزه سکه نام دارد. موزه سکه ی تهران در بانک سپه تعبیه شده است.

بانک سپه تهران، نخستین بانک ایرانی به شمار می آید که توسط بانک های خارجی در سال 1304 هجری شمسی در دوره ی پهلوی ساخته شده است. 

در سال 1342 خورشیدی، مدیر عامل بانک سپه به نام "تیمسار فرج الله آق اولی" در بانک شاهنشاهی دستور ساخت موزه سکه را صادر کرد. آثار گران بهای این موزه، توسط باستان شناس و سکه شناسی ایرانی به نام بانو شیرین ملک زاده بیانی جمع آوری شد و در دسته بندی های منظم، قرار گرفت. بدین جهت از بانو ملک زاده به عنوان مؤسس موزه سکه یاد می شود. 

شیرین ملک زاده، به مدت ده سال در راستای جمع آوری سکه های مختلف از مجموعه داران و سکه داران فعالیت کرد. سپس به چیدمان و رده بندی سکه ها و قرار دادن هر یک در دوره های مشخص پرداخت. 

در نهایت موزه سکه تهران در سال 1352 هجری شمسی، پس از کوشش فراوان بانو ملک زاده و انجمن آثار ملی به خصوص دکتر مصطفوی به صورت رسمی افتتاح گردید. 

سکه های موجود در موزه سکه  

معماری بنای موزه سکه

ساختمان اولیه ی موزه سکه در طبقه ی هم کف اداره ی مرکزی بانک سپه قرار داشت اما حدود چهل سال بعد، به موجب عدم فضای مناسب سالن، فضایی معادل یک هزار متر مربع، شامل سه سالن همایش، مرمت، نمایشگاه و فضاهای اداری به ساختمان اولیه ی موزه افزوده شد. 

بانک سپه تهران در سه مجموعه ی مختلف تعبیه شده است. ساختمان اولیه، توسط هوشنگ سیحون به عنوان ساختمان اداری بانک سپه ساخته شده است. ساختمان دوم، توسط وارطان هوان سیان با هدف ساختمان مرکزی بانک سپه بنا شده است. 

ساختمان سوم نیز، به ساختمان مرکزی متصل است. برخی شواهد برجای مانده حاکی از آن دارند که این ساختمان نیز توسط هوشنگ سیحون طراحی و بنا شده است. 

مجموعه ی موزه سکه در بانک سپه مساحتی بالغ بر 300 متر مربع دارد که زیر بنای موزه، حدود 150 متر مربع می باشد. 

در اطراف سالن اصلی، مجموعه ای از یازده ویترین تعبیه شده است. در مرکز سالن نیز چهار عدد ویترین وجود دارد.

سکه های موجود در ویترین، دارای کد هایی مخصوص هستند که حاکی از زمان و دوره ی ضرب سکه دارند.

آثار موجود در موزه سکه از ادوار مختلف تاریخ جمع آوری شده است

مجموعه آثار موجود در موزه سکه

در موزه سکه ی تهران، مسکوکاتی از ادوار مختلف تاریخی، از دوره ی هخامنشیان الی عصر حاضر قرار دارد. این سکه ها حاکی از واقعیت های زندگی مردم از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می باشند و نماد فرهنگ و هنر مردم ایران به شمار می آیند. 

یکی از سکه های برجسته ی موزه ی پول، سکه ی برجای مانده از دوره ی هخامنشیان است که بر روی آن عکس یک سرباز کماندار پارسی به همراه تیر و کمان حکاکی شده است. 

جالب است بدانید در داخل موزه سکه، دو نوشته ی تاریخی قرار دارد که فرمان هایی از شاهان صفوی نظیر الوند بیک میرزا آق قویونلو و شاه اسماعیل صفوی بر روی آن ذکر شده است. در یکی از این فرمان ها نام فردی تعبیه شده است که با امضای الوند بیگ میرزا و شاه اسماعیل اول از پرداخت تمام مالیات ها معاف گردیده است.

در داخل موزه سکه، سه گالری با محتوای مختلف طراحی شده است که در ادامه آن ها را شرح می دهیم. 

گالری سکه در موزه سکه

گالری سکه مشمول سیر تحول و تکامل سکه از آغاز مبادلات تجاری نظیر شبه پول، حلقه ی مبادلاتی و نخستین سکه های ضرب شده، می باشد.

به طور کلی در گالری سکه بالغ بر 20 هزار مسکوکات مستند نگاری شده قرار دارد که حدود 13 هزار عدد از آن ها، در کارگاه مرمت، بازسازی شده است. 

یکی از ویژگی های متمایز موزه سکه، وجود سکه های کمیاب از دوره های نخست ایرانی مانند قبل و بعد اسلام می باشد. همچنین در گالری سکه مسکوکات خاندان های محلی نیز مرمت و نگهداری شده است. 

از سری فعالیت های قابل اجرا در گالری سکه می توان به عضویت در مجامع داخلی و بین المللی مانند کمیته ی ملی موزه ها، تألیف مقالات و کتب، شرکت در همایش های تخصصی و علمی، کارشناسی مسکوکات مراجعین و همکاری با پژوهشگران اشاره کرد. 

گالری تابلو های نقاشی در موزه سکه

در میان قسمت های متعدد موزه سکه، گالری تابلو های نقاشی از اهمیت چشمگیری برخوردار است. این گالری پس از انقلاب اسلامی برای نخستین بار کانون بازدید قرار گرفت. 

حدود 50 نقاشی نفیس در موزه سکه گرد آوری شده است که هنر آفرینی نقاشان شاخص ایرانی نظیر صادق تبریزی، سهراب سپهری، ناصر اویسی، حسین کاظمی، حسین محجوبی، محسن سهیلی، ایران درودی، رضا مافی، داوود امدادیان، حسین زنده رودی، مسعود عربشاهی، محمد احصایی و سیراک ملکنیان را به نمایش می گذارد. 

گالری تابلوهای نقاشی از قسمت های جذاب در موزه سکه است

گالری بانک سپه به روایت تاریخ در موزه سکه

گالری بانک سپه بر اصالت و قدمت تاریخی اولین بانک ایران اشاره دارد. محیط این گالری در فضایی بسیار قدیمی طراحی شده است که دارای تندیس، وسایل، دکور و ادوات شعبه ی قدیمی بانک می باشد. 

در واقع فضای گالری، بیانگر ساختمان اولیه ی بانک سپه و تغییر و تحولات بانک دارد. 

گالری بانک سپه به روایت تاریخ شامل نمونه چک های قدیمی بانک، دفترچه ی پس انداز امام خمینی و آیت الله گلپایگانی، نامه های تشکر کسبه تبریز از مدیر عامل وقت بانک سپه به موجب نقش مؤثر بانک در غائله ی آذربایجان، سند حکم تأسیس بانک سپه مختص سال 1304 شمسی، نمودار سازمانی، اساس نامه، آئین نامه های استخدامی، نامه های مدیران بانک به رضاخان و تفنگ تیر خورده ی کاظم خان شروری در جنگ های آذربایجان می باشد. 

مسکوکات مختلف موجود در موزه سکه

همانطور که بیان کردیم بانو ملک زاده پس از تلاش و پشتکار ده ساله موفق به گردآوری و طبقه بندی مسکوکات تاریخی شد. 

در ادامه انواع سکه های موجود در موزه سکه را به ترتیب ذکر می کنیم. 

• سکه های هخامنشیان

• اسکندر

• اشکانیان

• ساسانیان

• مسکوکات اعرابیان شامل اسپهبدان طبرستان، حکام عرب طبرستان، حکام عرب ساسانی

• امویان

• عباسیان

• آل بویه

• سامانیان

• غزنویان

• سلجوقیان

• خوارزمشاهیان

• تیموریان

• آق قویونلو

• قراقویونلو

• صفویان

• اشاریان و زندیان

• قاجاریان

• پهلوی

• جمهوری اسلامی

• سایر مسکوکات متعلق به اقصی نقاط جهان

سکه های دوران هخامنشی 

برجسته ترین سکه های مختلف متعلق به چهار ادوار متمایز

سکه های دوره ی هخامنشیان

به طور کلی سکه های مربوط به دوره ی هخامنشیان در سه گروه مسکوکات ایران مرکزی، مسکوکات ساتراپی، مسکوکات امرای تابع هخامنشی دسته بندی می شوند. 

کورش کبیر در دوره ی هخامنشیان در طی فتوحات آسیای صغیر ایده ی ضرب سکه را کسب کرد اما عمر او اجازه ی اجرای ضرب سکه را نداد.

چند سال بعد، داریوش اول برای نخستین بار موفق به ضرب سکه شد. وی کشور ایران را از لحاظ اقتصادی به ثبات رساند و نظم عمومی را بر جامعه حاکم کرد. 

در دوره ی هخامنشیان، از سکه به عنوان دریک یاد می کردند. علاوه بر دریک، سکه های نقره نیز در این دوره رواج داشته است که با وزنی معادل6/5گرم تعبیه شده بودند. 

بر روی دو طرف سکه ها طرح هایی از کمان داران پارسی، نیم تنه شاهنشاهان کمان به دست و شاه با یک زانو بر زمین حکاکی شده است. 

سکه های اسکندر

سکه های برجای مانده از دوره ی حکومت اسکندر بیانگر تمدن ایران و یونان باستان می باشد. طرح های حکاکی شده بر روی سکه های اسکندر، بسیار ظریف و موشکافانه است که حاکی از هنر صنعتگران توانمند ایرانی دارد. 

بهتر است بدانید که قسمتی از سکه های دوره ی اسکندر، توسط کشور یونان ضرب شده است. 

برخی از سکه های اسکندر موجود در موزه سکه، در یونان ضرب شده اند

سکه های اشکانیان

سکه های مختص به دوره ی اشکانی مشمول سکه های پادشاهان پارتی، الیمایی، خرسن و شاهزادگان پارس می شود. جنس سکه های اشکانی عمدتا از عنصر نقره و برنز است که با اشکال متعددی نظیر فیل، ماه، ستاره، خورشید، الهه های یونانی و پادشاهان دوره حکاکی شده است. 

علاوه بر این، بر روی سکه های اشکانیان، با خطی یونانی القاب پادشاهان ایرانی مانند خودمختار، نیکوکار، عادل، دوست دار پدر و بردار حکاکی شده است. 

سکه های ساسانیان

سکه های مربوط به دوره ی ساسانی بیانگر علاقه ی شاهان این دوره به آیین های مزدی سنا و زرتشت است. جنس این سکه ها عمدتا از عنصر نقره، طلا، سرب و قلع می باشد که با عناوین دینار و درهم شناخته می شده است. 

بر روی سکه های ساسانی اشکال پرتوی خورشید(مهر) و هلال ماه (آناهیتا) تعبیه شده است. 

لازم به ذکر است که بر روی برخی از سکه های ساسانی نماد ایزد بهرام ضرب می شده است که شکلی از بال های فرشته را به نمایش می گذارد. 

از سری سکه های تاریخی و شگفت انگیز موجود در موزه سکه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکه ی مربوط به ولیعهدی امام رضا (ع)

• مدال تأسیس راه آهن سراسری ایران در دوره ی پهلوی

• سکه انقلاب سفید پهلوی

• سکه ی خارجی بازی های المپیک مونترال کانادا و بازی های آسیایی تهران در سال 1974

• هدایای گران بهای بانک سپه

• شاهنامه فردوسی دست نویس توسط امیر تومان 

• تفنگ امیر تومان

آثار موجود در موزه سکه 

راه دسترسی به موزه سکه

آدرس: تهران- ابتدای خیابان امام خمینی یا سپه سابق- کوچه ی پست- شرق خیابان یارجانی- ورودی مجموعه بانک سپه

گردآوری: بخش گردشگری بیتوته