همه چیز درباره عمارت باغ سپهدار قزوین؛ نماد قدرت سپهدار اعظم
- مجموعه: مكانهاي تاريخي ايران
عمارت باغ سپهدار قزوین
جاذبه‌ای کمتر دیده‌شده در قزوین؛ معرفی عمارت باغ سپهدار
عمارت باغ سپهدار قزوین
عمارت باغ سپهدار یکی از بناهای تاریخی و زیبای شهر قزوین است که در خیابان فلسطین غربی، در محوطه باغ تاریخی هزار جریب قرار دارد. این عمارت که به محمدولی خان تنکابنی، ملقب به سپهدار اعظم، از شخصیت‌های برجسته دوره قاجاریه منسوب است، نمونه‌ای برجسته از معماری ایرانی در دوره قاجار محسوب می‌شود. این بنا در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۲۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از جاذبه‌های تاریخی مهم قزوین به شمار می‌رود.
تاریخچه عمارت باغ سپهدار
تاریخچه عمارت باغ سپهدار قزوین
عمارت باغ سپهدار بین سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۷ هجری قمری به دستور محمدولی خان تنکابنی، معروف به رئیس‌الوزراء، ساخته شد. محمدولی خان یکی از رجال برجسته قاجاریه بود که به دلیل موفقیت‌هایش در انقلاب مشروطه از سوی احمدشاه قاجار لقب «سپهدار اعظم» دریافت کرد. این عمارت با الهام از دو بنای شاخص قزوین، یعنی کاخ چهلستون (عمارت کلاه‌فرنگی) از دوره صفویه و مهمان‌خانه بزرگ قزوین از دوره قاجار، طراحی و ساخته شده است که نشان‌دهنده تمایل سپهدار به نمایش قدرت و جایگاه اجتماعی خود بوده است.
در طول جنگ جهانی اول، این عمارت توسط نیروهای نظامی روس و انگلیس مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن، به دلیل بدهی مالیاتی محمدولی خان به دولت، این بنا به همراه سایر املاک او به تصرف دولت درآمد. عدم رسیدگی کافی در سال‌های بعد باعث آسیب به بنا شد تا اینکه در سال ۱۳۳۵ خورشیدی مرمت شد و در اختیار اداره کشاورزی قرار گرفت. در سال ۱۳۸۹، به همت مرتضی تدین و با حمایت اداره کل میراث فرهنگی و سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین، این عمارت به موزه کشاورزی تبدیل شد. با این حال، به دلیل عدم حمایت کافی، این موزه تعطیل شد و در حال حاضر عمارت به‌عنوان یک محل اداری توسط جهاد کشاورزی استفاده می‌شود.
معماری عمارت باغ سپهدار
معماری عمارت باغ سپهدار قزوین
عمارت باغ سپهدار به‌صورت یک کوشک آجری دوطبقه طراحی شده است. کوشک به بنایی گفته می‌شود که اطراف آن فضای باز و مشجر قرار دارد و این ویژگی در عمارت باغ سپهدار به‌خوبی دیده می‌شود. نمای بیرونی بنا از آجر و چهارچوب‌های آن از چوب‌های نفیس ساخته شده است. ایوانی به‌صورت غلام‌گردشی دور تا دور بنا را احاطه کرده و جلوه‌ای زیبا به آن بخشیده است.
طبقه همکف: شامل یک سالن مرکزی، راهرو و چندین اتاق با کاربری خدماتی است.
طبقه فوقانی: دارای یک تالار مستطیل‌شکل کشیده و تعدادی اتاق است که برای پذیرایی و امور تشریفاتی استفاده می‌شد.
ستون‌ها: در اضلاع شرقی و غربی بنا هفت ستون و در اضلاع شمالی و جنوبی پنج ستون قرار دارد. ستون‌ها در تقاطع اضلاع مشترک هستند.
ویژگی‌های معماری: کف عمارت اندکی بالاتر از سطح حیاط قرار گرفته است، که این اختلاف ارتفاع به زیبایی و شکوه بنا افزوده است. نمای شمالی عمارت رو به خیابان فلسطین غربی است.
شباهت‌های معماری این عمارت با کاخ چهلستون و مهمان‌خانه بزرگ قزوین نشان‌دهنده تأثیرپذیری از سبک‌های معماری شاهانه دوره‌های صفوی و قاجاری است.
موزه کشاورزی
در سال ۱۳۸۹، عمارت باغ سپهدار به موزه کشاورزی تبدیل شد. این موزه با هدف نمایش ابزار و ادوات قدیمی کشاورزی مانند گاوآهن، خرمن‌کوب، ترازو، حوض‌های سنگی برای آبشخور دام‌ها، انواع داس، اره، ظروف مسی و کوزه‌های سفالی راه‌اندازی شد. مرتضی تدین، که نقش کلیدی در تأسیس این موزه داشت، با هزینه شخصی خود این ابزار را جمع‌آوری کرد و حتی هزینه‌های نگهداری و تعمیرات موزه را تأمین نمود. با این حال، به دلیل عدم حمایت مسئولان، این موزه تعطیل شد و ابزار آن به انبار و مزرعه تدین منتقل شدند. در حال حاضر، امکان بازدید عمومی از داخل عمارت وجود ندارد و بنا به‌عنوان یک محل اداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موزه کشاورزی قزوین
دسترسی و جاذبه‌های اطراف
عمارت باغ سپهدار در انتهای خیابان فلسطین غربی، بین خیابان حیدری و بلوار میرعماد واقع شده است. برای دسترسی به آن می‌توان از چهارراه ولیعصر به سمت چهارراه قدس حرکت کرد، سپس از چهارراه پادگان و چهارراه فلسطین عبور کرده و پس از گذر از زیرگذر، عمارت در سمت چپ قابل مشاهده است.
محمدولی خان تنکابنی
از جاذبه‌های نزدیک به عمارت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بازار قزوین: یکی از زیباترین بازارهای تاریخی ایران با بخش‌هایی مانند سرای سعدالسلطنه.
کاخ چهلستون: موزه خوشنویسی قزوین که در دوره صفویه ساخته شده است.
حمام قجر: موزه مردم‌شناسی قزوین که قدمتی از دوره صفویه دارد.
پارک الغدیر: مکانی مناسب برای استراحت و تفریح.
وضعیت کنونی
در حال حاضر، به دلیل استفاده از عمارت به‌عنوان محل اداری جهاد کشاورزی، امکان بازدید عمومی از داخل بنا وجود ندارد. با این حال، گردشگران می‌توانند از نمای بیرونی عمارت بازدید کرده و از زیبایی معماری آن لذت ببرند. امید است که در آینده با حمایت مسئولین، امکان بازگشایی موزه کشاورزی و بازدید عمومی از این بنای تاریخی فراهم شود.
سوالات متداول درباره عمارت باغ سپهدار قزوین
۱. عمارت باغ سپهدار قزوین در چه دوره‌ای ساخته شده و به چه کسی منسوب است؟
عمارت باغ سپهدار بین سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۷ هجری قمری در دوره قاجاریه به دستور محمدولی خان تنکابنی، ملقب به سپهدار اعظم، ساخته شده است.
۲. معماری عمارت باغ سپهدار چه ویژگی‌هایی دارد؟
این عمارت به‌صورت کوشک آجری دوطبقه طراحی شده است که با ایوان غلام‌گردشی، ستون‌های متعدد و نمای آجری تزئین شده است. طبقه همکف شامل سالن مرکزی و اتاق‌های خدماتی و طبقه فوقانی دارای تالار و اتاق‌های تشریفاتی است.
۳. آیا امکان بازدید از داخل عمارت باغ سپهدار وجود دارد؟
در حال حاضر، به دلیل استفاده از عمارت به‌عنوان محل اداری جهاد کشاورزی، امکان بازدید عمومی از داخل بنا وجود ندارد، اما گردشگران می‌توانند از نمای بیرونی آن بازدید کنند.
۴. عمارت باغ سپهدار در گذشته چه کاربری‌هایی داشته است؟
این عمارت در زمان جنگ جهانی اول توسط نیروهای روس و انگلیس استفاده شد، سپس به اداره کشاورزی واگذار شد و در سال ۱۳۸۹ به موزه کشاورزی تبدیل شد که بعداً تعطیل گردید.
۵. عمارت باغ سپهدار در کجا واقع شده و چگونه می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد؟
عمارت در انتهای خیابان فلسطین غربی، بین خیابان حیدری و بلوار میرعماد قرار دارد. برای دسترسی، می‌توان از چهارراه ولیعصر به سمت چهارراه قدس حرکت کرد و پس از عبور از زیرگذر، عمارت در سمت چپ قابل مشاهده است.
نتیجه‌گیری
عمارت باغ سپهدار قزوین نمونه‌ای برجسته از معماری قاجاری است که با الهام از بناهای شاخص صفوی و قاجاری ساخته شده است. این بنا با تاریخچه غنی و معماری زیبای خود، یکی از جاذبه‌های تاریخی مهم قزوین به شمار می‌رود. هرچند در حال حاضر امکان بازدید از داخل عمارت وجود ندارد، اما نمای بیرونی آن همچنان گردشگران را به سوی خود جذب می‌کند. حفظ و احیای این بنای ارزشمند می‌تواند به معرفی هرچه بهتر تاریخ و فرهنگ قزوین کمک کند.
گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته
