صلح موقت ایران و آژانس، نشانه چیست؟
- مجموعه: اخبار سیاست خارجی
- تاریخ انتشار : سه شنبه, 16 خرداد 1402 11:53
به گزارش جهان صنعت ؛نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بالاخره برگزار شد، آن هم در حالی که اختلافات و تنش‌هایی که در این ماه‌ها و سال‌های گذشته، مانع از تفاهم ایران و جامعه جهانی در بحث پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی شده و طرفین را از اطراف میز مذاکرات احیای برجام دور و دورتر می‌کرد، منجر به نگرانی گسترده نسبت به تصمیمات احتمالی اعضای شورای حکام درباره پرونده هسته‌ای ایران شده بود؛ نگرانی‌هایی که حتی میانه هفته گذشته نیز پابرجا بود و البته با انتشار گزارش آژانس در روزهای پایانی هفته‌ای که گذشت، ناگهان کنار رفته و جای خود را به امید داده بود.
چه آنکه بنا بر گزارشی که در ساعات پایانی چهارشنبه هفته گذشته از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد، این نهاد بین‌المللی از دریافت پاسخ «معقول» ایران به دو سوالی خبر داد که در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی مطرح کرده بود؛ گزارشی که بنا بر آن «پرونده تحقیقات آژانس در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای گزارش‌نشده جمهوری اسلامی در مریوان بسته شده است.»
اما در حالی که در فاصله زمانی انتشار آن گزارش شامگاه چهارشنبه گذشته تا نشست شورای حکام آژانس و حوالی بعدازظهر به وقت تهران در وین برگزار شد، برخی منابع رسانه‌ای نسبت به خوشبینی مفرط نسبت‌به آنچه در آن گزارش عنوان شده بود، هشدار می‌دادند، توضیحات روز گذشته مدیرکل آژانس در این رابطه در جریان نشست شورای حکام این نهاد بین‌المللی نشان داد حتی اگر نتوان شرایط را یکسر به سود ایران توصیف کرد، بی‌تردید خروجی نشست روز گذشته و گزارش چهارشنبه گذشته برای پرونده هسته‌ای ایران، به‌مراتب امیدوارکننده‌تر از آن است که در تمام این ماه‌ها و حتی سال‌های گذشته انتظار می‌رفت.
این درحالی بود که رافائل گروسی در بخشی از سخنان روز گذشته خود، با تاکید بر اینکه «ایران ۱۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی‌شده ۶۰ درصد دارد» گفته «پیشرفت‌های خوبی در زمینه تاسیسات هسته‌ای ایران حاصل شده است.» او اگرچه صراحتا اعلام کرد که «ذخایر ایران از اورانیوم غنی‌سازی‌شده طی ۳ ماه گذشته به بیش از ۲۵ درصد افزایش یافته» اما در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تحقیقات آژانس درباره «ذرات اورانیوم یافت‌شده در مریوان» گفت: «ایران توضیحات امکان‌پذیری (معقولی) درخصوص وجود اورانیوم در یک مکان در مریوان ارائه داده است.» این در حالی بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گزارش فصلی خود در رابطه با ایران که چهارشنبه هفته گذشته منتشر شد، اعلام کرده «ذخایر اورانیوم غنی‌سازی‌شده ایران به ۲۳ برابر حد مجاز در برجام رسیده است».
با این همه اما گروسی در ادامه سخنان روز گذشته خود، تاکید کرد که «مشکلات پادمانی باقیمانده از تعهد ایران به توافق پادمانی جامع با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشات می‌گیرد» و «تایید ماهیت تماما صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران» را منوط به «رفع این مشکلات» دانست. مدیرکل آژانس انرژی اتمی که فعالیت این نهاد را «فنی و بی‌طرفانه» خوانده و گفته «رویکرد دولت‌ها بر کار آژانس تاثیر نمی‌گذارد»، گفته است: «موضع ما درخصوص فعالیت هسته‌ای ایران تغییر نکرده اما پاسخ‌های «معقول» از ایران دریافت کردیم و صحت آنها را بررسی خواهیم کرد.»
این در حالی است که به‌گفته مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این نهاد «برای نخستین‌بار در تاسیسات هسته‌ای فردو و نطنز سیستم‌های نظارتی برای غنی‌سازی اورانیوم نصب کرده است». گروسی که از حصول پیشرفت در بررسی فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی خبر داده، همچنین تاکید کرده که «این پیشرفت‌ها تنها بخشی از خواسته‌های ما را محقق می‌کند». با این همه اما باتوجه به آنکه «راستی‌آزمایی و بازرسی فعالیت‌های اتمی ایران ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و اجرای توافقنامه پادمانی در آن» و به‌طور کلی پرونده هسته‌ای ایران، یکی از محورهای نشست شورای حکام آژانس بود و بسیاری از ناظران نسبت به احتمال صدور قطعنامه یا تصمیمی سفت و سخت علیه ایران در این نشست ابراز نگرانی می‌کردند، اعلام این مواضع مثبت ازسوی رافائل گروسی نشان از تحولاتی اساسی در پرونده هسته‌ای ایران و تغییر شرایط مذاکرات احیای برجام نسبت‌به ماه‌های گذشته دارد.
آن هم در حالی که تنها چند روز پیش از ابراز این مواضع رافائل گروسی، آسوشیتدپرس از رصد گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران خبر داده و مدعی شده بود که این نهاد پاسخ دو پرسش اصلی و برجسته خود را از ایران دریافت کرده و مشخصاً هیچ سوالی در رابطه با ذرات اورانیوم یافت‌شده با غنای ۷/۸۳ درصد در تاسیسات زیرزمینی فردو ندارند و بازرسان این نهاد، تحقیقات مرتبط با ذرات اورانیوم با منشاء انسانی یافت‌شده در مریوان را بسته‌اند.
انتشار این اخبار از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اما به‌خصوص از آنجا حائز اهمیت است و حتی به‌زعم برخی ناظران می‌تواند حتی احتمال گشایش نسبی در مذاکرات احیای برجام را نیز تقویت کند که در همین چند روزگذشته خبرهایی در خصوص ازسرگیری مذاکرات ایران و آمریکا نیز منتشر شده است؛ خبرهایی که البته تاکید دارند این مذاکرات به‌طور غیررسمی و محرمانه انجام می‌شود. آن هم درحالی که به‌تازگی هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی کاخ سفید نیز ارسال پیام آمریکا به ایران را به‌طور تلویحی تایید کرده است. جان کربی که ابتدای هفته جاری در یک کنفرانس خبری و در پاسخ به پرسشی درباره آزادسازی زندانیان آمریکایی در کشورهای خارجی، از جمله ایران به این موضوع اشاره کرده، با تاکید بر اینکه «ما روی تمامی این پرونده‌ها، سخت کار می‌کنیم»، گفته: «می‌دانم که این جواب رضایت‌بخشی برای شما نیست اما امیدوارم درک کنید که چرا نمی‌توانیم علنی در این باره مذاکره و گفت‌وگوهایی را که در این زمینه داریم به طور علنی فاش کنیم.»
جالب آنکه همزمان با انتشار این خبر، روزنامه فایننشال تایمز نیز در گزارشی که روز شنبه منتشر شد، با اشاره به اینکه آمریکا و کشورهای اروپایی تلاش‌های دیپلماتیک برای حل‌وفصل مساله هسته‌ای ایران را از سر گرفته‌اند، با استناد به ادعای منابع مطلع مطرح کرد که نماینده‌ای از ایران در سازمان ملل و رابرت مالی در ماه‌های اخیر گفت‌وگوهای مستقیم داشته‌اند. تحولی که یک کارشناس سیاست خارجی و روابط بین‌الملل در توضیح دلایل تحقق آن، به «تلاش‌ها و رایزنی‌های پشت پرده ماه‌های گذشته» اشاره کرده که به‌باور او، «به‌خصوص ازسوی ایران دنبال شده و ظاهراً کم‌کم نتایج آن نیز در دسترس قرار گرفته است.» علی بیگدلی که در این رابطه با «جهان‌صنعت» به گفت‌وگو نشسته، البته در عین حال تاکید دارد که نباید بیش از اندازه به این تحولات دلخوش کنیم؛ بلکه صرفا می‌توان به آن به‌عنوان «گشایش نسبی» اتکا کرد.
این کارشناس ارشد سیاست خارجی و روابط بین‌الملل با اشاره به انتشار گزارش چهارشنبه هفته گذشته آژانس و آنچه مدیرکل این نهاد در نخستین روز نشست شورای حکام آژانس مطرح کرد، می‌گوید: «به نظر می‌رسد مجموعه عملکرد ایران در ماه‌های گذشته تاحدودی رضایت آژانس را تامین کرده اما باید توجه داشته باشیم که رافائل گروسی چندان هم راضی نبود و درنتیجه معلوم نیست در انتهای نشست چندروزه شورای حکام، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نشود!» او با تشریح رویه کاری در نشست شورای حکام آژانس می‌گوید: «آژانس بنابر قطعنامه ۲۲۳۱ موظف است به‌طور فصلی درباره پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت گزارش بدهد که احتمالا مثبت خواهد بود.» بیگدلی همچنین با اشاره به رایزنی‌های چندماه گذشته ایران و تلاشی که به‌صورت غیرعلنی انجام شد، می‌گوید: «شاید یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در راستای تغییر وضعیت در مذاکرات احیای برجام انجام شد، در جریان سفر اخیر پادشاه عمان به ایران و دیدار با رهبری انجام گرفت. به‌ویژه آنکه علی باقری‌کنی نیز به‌عنوان مسوول تیم مذاکره‌کنندگان هسته‌ای در آن دیدار حضور داشت و این مساله نشان از آن دارد که در حاشیه آن دیدار، در ارتباط با مذاکرات احیای برجام نیز صحبت‌هایی انجام شده است.»
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل همچنین با اشاره به پیشنهاد واشنگتن به تهران، گفت: «آمریکایی‌ها ظاهراً پیشنهاد یک توافق موقت را به ایران داده‌اند که البته به‌نظر می‌رسد ایران هنوز نپذیرفته اما هم بهتر است با این پیشنهاد موافقت شود و هم به نظر می‌رسد چنین خواهد شد.» او گفت: «بهتر است ایران در یک سال باقی مانده دولت بایدن، با این پیشنهاد کاخ سفید موافقت کند تا پس از روی کار آمدن دولت جدید در ایالات متحده، برای توافق دائم با دولت جدید مذاکره کند.
به‌هر حال با پذیرش توافق موقت هم بخشی از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران آزاد و بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران حل می‌شود.» او می‌گوید: «نباید انتظار داشته باشیم که در شرایط کنونی توافق کلی مطابق مفاد توافق ۲۰۱۵ مورد پذیرش طرف مقابل قرار گیرد. این اتفاق به هیچ عنوان در شرایط کنونی نخواهد افتاد، چراکه بایدن به‌شدت تحت فشار کنگره قرار دارد و تن به توافق دائم نمی‌دهد.» بیگدلی با بیان اینکه «جمهوری اسلامی به هر حال به این نتیجه رسیده که حل مشکلات اقتصادی و پاسخگویی به مطالبات عمومی در شرایط تحریمی به برجام باز می‌گردد»، می‌گوید: «در حال حاضر دستیابی به یک توافق موقت و جلوگیری از صدور قطعنامه ازسوی شورای امنیت، اولویت منطقی ایران است»؛ اولویتی که به نظر می‌رسد بهترین سناریوی ممکن برای تهران است.
