ریتم شبانه روزی چیست و چگونه کار می کند؟



اختلال در ریتم شبانه روزی, حفظ ریتم شبانه روزی, ریتم شبانه روزی بدن

ریتم شبانه روزی در بدن انسان یک الگو 24 ساعته است

 

تاثیرات ریتم شبانه روزی بر عملکرد جسمانی و فیزیولوژیکی بدن 

بدن دارای یک ساعت بیولوژیکی است. ساعت بیولوژیکی در تنظیم ریتم شبانه روزی در یک چرخه 24 ساعته تأثیر گذار است. عنوان مهم ترین ریتم شبانه روزی به چرخه خواب- بیداری اختصاص دارد. 

ریتم شبانه روزی چیست؟

ریتم شبانه روزی نوعی فرآیند بیولوژیکی و طبیعی درونی است که بدن انسان در یک  دوره ی 24 ساعت تجربه می نماید. در واقع، موجودات زنده اعم از انسان، گیاهان و حیوانات از یک ساعت بیولوژیکی درونی بهره مند هستند. ساعت بیولوژیکی به انسان در سازگاری با ریتم شبانه روزی کمک شایانی می کند. این ساعت بیولوژیکی به وسیله گروهی از نورون در منطقه یپوتالاموس مغز به نام سوپراکیاسماتیک هماهنگ می گردد. 

 

به عبارتی دیگر ریتم شبانه روزی در بدن انسان، یک الگو 24 ساعته است که با تکرار مغز و بدن شکل می گیرد و قابلیت تغییر در حالت های روحی و جسمی بدن را فراهم می نمایند. علاوه بر این، ریتم شبانه روزی در رفتار، خلق و خو افراد تغییراتی را اعمال می کند. 

بهتر است بدانید سیستم ساعت شبانه روزی فعالیت های بیولوژیکی انسان را تنظیم می نماید. این سیستم بر اساس نشانه های محیطی، دستور العمل هایی را به بدن صادر می کند. 

 

ریتم شبانه روزی با عنوان سیرکادین نیز شناخته می شود. یکی از چرخه های حائز اهمیت در بدن، ریتم خواب و بیداری تلقی می شود. از سری ریتم های شبانه روزی می توان به عملکرد ایمنی، دمای بدن، فعالیت هورمونی و هضم مواد غذایی اشاره کرد. 

جالب است بدانید در سال 2017 جایزه نوبل به محققان اهمیت ریتم شبانه روزی اعم از مایکل یانگ، جفری هال و مایکل روزباش تعلق گرفته است. 

 

عملکرد ریتم شبانه روزی در بدن 

 

 هورمون تنظیم ریتم شبانه روزی, ریتم شبانه روزی, ریتم شبانه روزی چیست

ریتم شبانه روزی با عنوان سیرکادین نیز شناخته می شود

 

عملکرد ریتم شبانه روزی به عنوان یک روند حیاتی، به فاکتور های خارجی بستگی دارد. در واقع عملکرد ریتم شبانه روزی، به ساعت های بیولوژیکی اختصاص دارد که به صورت طبیعی در سلول های بدن انسان وجود دارند. 

 

ساعت های بیولوژیکی بر اساس فعالیت های پروتئین هایی ویژه هدایت می شوند و به سلول های بدن فرمان افزایش فعالیت و کاهش روند فعالیت را صادر می کنند. 

ساعت اصلی بدن انسان، هسته سوپراکیاسماتیک است. این هسته دارای 20000 سلول عصبی است که بر اساس ورودی های چشم کار می کند.

 

ریتم شبانه روزی تحت تأثیر عوامل محیطی نظیر درجه حرارت و نور خورشید هدایت می گردد.

به طور مثال زمانی که فرد در معرض نور قرار می گیرد، گیرنده های چشم با تشخیص نور خورشید، با هدف تحریک تولید هورمون ملاتونین، سیگنال هایی را به سمت هسته فوق مغزی ارسال می کنند. بدین ترتیب ریتم شبانه روزی، با تنظیم زمان خواب و بیداری در بروز احساس خستگی و برخورداری از انرژی تأثیرگذار است.

 

اهمیت تثبیت ریتم شبانه روزی 

زمانی که در ریتم شبانه روزی اختلال به وجود می آید، فرایند خوردن، آشامیدن و الگو های خواب تحت تأثیر قرار می گیرند و به شکل غیر عادی صورت می پذیرند. 

بی شک عدم ثبات در ریتم شبانه روزی با مشکلات سلامتی و اختلال در خواب همراه است. 

 

تحقیقات حاکی از آن دارند که اختلال در ریتم شباتنه روزی زمینه شکل گیری مشکلات قلبی- عروقی، اختلالات خواب، دیابت، اضافه وزن مزمن، اختلال دو قطبی و افسردگی را مهیا می سازد. 

 

عملکرد ریتم سیرکادین تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. اصلی ترین فاکتور خارجی متأثر بر ریتم شبانه روزی، نور است. در واقع نور باعث تثبیت ریتم شبانه روزی با چرخه طبیعی 24 ساعت می شود.

 

عوامل ایجاد کننده اختلال در ریتم شبانه روزی 

با وجود عملکرد طبیعی ریتم شبانه روزی، فاکتور های خارجی متعددی در عملکرد آن تأثیر گذار هستند. 

 

نور نامنظم 

 

حفظ ریتم شبانه روزی, ریتم شبانه روزی بدن, ریتم شبانه روزی در انسان

نور باعث تثبیت ریتم شبانه روزی با چرخه طبیعی 24 ساعت می شود

 

همان طور که بیان کردیم اصلی ترین فاکتور خارجی تأثیر گذار در ریتم شبانه روزی، نور می باشد. بی شک نور نامنظم قادر است در ریتم شبانه روزی طبیعی اختلال ایجاد نماید. 

مرکز CDC بر این باور است که بیشترین حساسیت ساعت شبانه روزی به ساعت زمان قبل از خواب اختصاص دارد. بی شک بهره گیری از چراغ های پر نور حدود دو ساعت قبل از خواب ساعت خواب را به تعویق می اندازد. لذا احتمال می رود فرد دیرتر احساس خواب کند.

 

علاوه بر این، نور صبحگاهی در روند زود بیدار شدن از خواب تأثیرگذار است. در حقیقت با انتخاب یک اتاق روشن می توانید، زمان معمولی خواب را دستخوش تغییر قرار دهید. 

احتمال می رود طیف نور در الگو های شبانه روزی دخیل باشد. مطالعات سازمان CDC بیانگر آن است که بیشترین میزان اختلال در ریتم شبانه روزی به نور طول موج آبی اختصاص دارد. 

 

در ساعت های حساس شبانه (دو ساعت قبل از خواب) نورهایی با طیف آبی و سفید قادر به ایجاد اختلال در روند خواب هستند. اصلی ترین منابع ساطع کننده این قبیل نورها تلویزیون، تلفن هوشمند و کامپیوتر می باشد. 

 

اختلالات زمینه ای خواب 

اختلالات زمینه ای خواب در ریتم شبانه روزی تأثیر منفی می گذارند. مهم ترین اختلال زمینه ای خواب، سندروم فاز خواب تأخیری نام دارد. زمانی که ریتم شبانه روزی با تأخیر مواجه شود، فرد با فاز خواب تأخیری مواجه می شود و دیرتر به خواب می رود. 

 

یکی از اختلال های زمینه ای خواب، سندرم فاز خواب جلو افتاده است. در این سندرم فرد زودتر از موعد مناسب احساس خستگی و خواب الودگی دارد. 

یکی دیگر از اختلال های زمینه ای خواب، سندرم خواب و بیداری نامنظم است. در واقع عدم وجود یک ریتم منظم در خواب زمینه را برای شکل گیری اختلال در روند خواب و بیداری فراهم می کند. 

 

در ادامه عوامل مؤثر در شکل گیری اختلال در ریتم شبانه روزی را بیان می کنیم:

• مسافرت بین دو منطقه زمانی 

• شیفت های کاری شبانه 

• خوردن و آشامیدن به ویژه نوشیدنی های حاوی کافئین در ساعت های حساس شبانه 

• بهره گیری از دستگاه های الکترونیکی و انجام فعالیت های محرک ذهنی در ساعت های پایانی روز 

• عدم برخورداری از زمان خواب مشخص

• وجود ناراحتی در مکان خواب 

 

وجه ارتباطی ریتم شبانه روزی با خواب

 

هورمون تنظیم ریتم شبانه روزی, ریتم شبانه روزی, ریتم شبانه روزی چیست

اختلالات زمینه ای خواب در ریتم شبانه روزی تأثیر منفی می گذارند

 

به طور کلی ریتم شبانه روزی کنترل کننده چرخه خواب و بیداری است. این ریتم به موجب تنظیم و مشخص کردن نوع واکنش بدن نسبت به روشنایی و تاریکی تأثیر شگرفی در روند خواب دارد. 

 

زمانی که هوا تاریک می گردد، سطح هورمون ملاتونین در بدن دچار نوساناتی می شود و ساعت بیولوژیکی با ارسال دستور کاهش فعالیت به سلول ها، سبب شکل گیری احساس نیاز به خواب در فرد می گردد.

سطح هورمون ملاتونین در طول روز در کم ترین میزان قرار دارد و در بازه زمانی 14 الی 16 ظهر به اوج می رسد. 

 

راهکارهای مؤثر برای حفظ ریتم شبانه روزی 

در راستای حفظ ریتم شبانه روزی مؤلفه های مختلفی اهمیت دارند. یکی از فاکتور های مهم در حفظ ریتم شبانه روزی، میزان نور است. به موجب اهمیت نور در ریتم شبانه روزی، انتخاب محل قرار گیری در معرض نور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 

 

توصیه می شود در صورتی که از بی خوابی رنج می برید، از قرار گیری در معرض صفحه نمایش در ساعت های پایانی شب پرهیز کنید.

بهتر است یک ساعت مشخص را برای خوابیدن در طول روز در نظر بگیرید. زمانی که شما در یک زمان معین به خواب می روید، بدن انسان ریتم های اصلی و فرعی را بر اساس زمان خواب تنظیم می کند. 

 

در ادامه مؤلفه های حائز اهمیت برای حفظ ریتم شبانه روزی را بیان می کنیم:

• اجتناب از مصرف وعده های غذایی سنگین 

• پرهیز از مصرف کافئین در ساعت های پایانی روز 

• انجام فعالیت های آرامش بخش و تکنیک های مدیتیشن 

• پرهیز از قرارگیری در معرض نور خورشید در اوایل صبح 

• جلوگیری از چرت های طولانی مدت 

 

گردآوری:بخش روانشناسی بیتوته 

 

کالا ها و خدمات منتخب

      ----------------        سیــاست و اقتصــاد با بیتوتــــه      ------------------

      ----------------        همچنین در بیتوته بخوانید       -----------------------