هوش فضایی چیست و چگونه می توانیم آن را تقویت کنیم؟
- مجموعه: برای زندگی بهتر
ویژگی افراد دارای هوش فضایی بالا و پایین + راههای تقویت
هوش فضایی:
هوش فضایی، اغلب با عنوان "تفکر دیداری" نیز شناخته میشود. هنگامی که شما در حال شطرنج بازی کردن هستید؛ لازم است علاوه بر حرکات مناسب برای پیروزی، از نقشه و استراتژی همبازی خود اطلاع داشته باشید؛ یعنی باید بتوانید حرکات او را پیش بینی کنید و با حرکتی مناسب عملکردش را خنثی کنید.
در این موقعیت هوش فضایی کمک کننده است و به شما توانایی تصویرسازی و پیش بینی حریف را می دهد. مثال بارزی برای استفاده از هوش فضایی؛ مکعب روبیک است. در این بازی با یک جابجایی اشتباه ممکن است؛ تمام رنگهای مکعب به هم بریزند. شما باید برای مرتب کردن مکعب از هوش فضایی و درک ذهنی خود استفاده کنید.
برای کامل کردن این مکعب راه حل و ترفندهای گوناگونی وجود دارد اما چیزی که بین همه آنها مشترک است؛ توانایی درک و تصویر سازی ذهنی است که تماما مربوط به هوش فضایی می شوند. افرادی که هوش فضایی خوبی دارند می توانند راه های مختلفی را برای حل مسئله تجسم کنند. به دنبال آن برای رسیدن به جواب، همه راه ها را امتحان می کنند.
هوش فضایی چیست؟
هوش فضایی یا هوش بصری-فضایی عبارتند از؛ توانایی تصویرسازی، درک موقعیت اشیاء، شکل ها، روابط فضایی بین اجسام و تشخیص حرکات آنها در محیطی جدید است. هاروارد گاردنر روانشناس آمریکایی؛ از وجود ۱۰ هوش اطلاع داد که یکی از آنها هوش فضایی بود. فرد با استفاده از این هوش می تواند موقعیت نسبی اشیاء را درک کند و آنها را به یاد آورد. هنگامی که شما در ذهن خود اشیاء را حرکت می دهید؛ در واقع دارید از توانایی تصویرسازی ذهنی یا هوش فضایی بهره می گیرید.
خصوصیات هوش فضایی:
خاصیت تغییر پذیری هوش فضایی
گفته می شود افراد به طرق مختلفی فکر می کنند. گروهی با صدای بلند که این دسته با کارهای کلامی و شنوایی ارتباط بهتری دارند و گروهی با خواندن متون کتبی، و نه دیدن تصاویر و نمودارها، درک بهتری کسب می کنند. گروهی دیگر هم طرفداران درک بصری هستند و با نمودار و تصاویر می توانند؛ موضوعات را بهتر درک کنند که این دسته افراد به ۲ گروه تقسیم می شوند:
• گروه بصری فضایی: توانایی فهم تصاویر رسم شده، تغییرات فضایی اشیاء ، روابط فضایی بین اجسام در این افراد بییشتر است البته این نکته وجود دارد؛ تصاویری که این افراد در ذهن خود تجسم می کنند جزئیات دیداری ندارند.
• گروه بصری اشیاء: این افراد برای تصور تک تک تصاویر رنگی، باوضوح بالا توانمند هستند.
افرادی که توانایی فضای بصری بالایی دارند معمولا در تصور فضایی قوی تر عمل می کنند، اما هوش فضایی بصری یک توانایی ثابت نیست و می تواند با تکرار و تمرین افزایش یابد.
تاثیر جنس بر هوش فضایی
طبق مطالعات آقایان نسبت به خانم ها در کارهای فضایی-بصری قوی تر عمل می کنند، اما این موضوع همواره ثابت نیست. پشتکار، تلاش و خودباوری که فرد از خود نشان می دهد، می تواند در تقویت هوش فضایی او بسیار تاثیرگذار باشد. مطالعه ای که بر ۱۵۲ دانش آموز در ایتالیا انجام شد نشان از اهمیت این موضوع دارد. در این مطالعه دانش آموزان به سه گروه تقسیم شدند و به هر گروه نکاتی درباره ی آزمون هوش فضایی داده شد.
برای هرکدام از گروه ها وضعیت متفاوتی را شرح دادند به این شکل که به یک گروه گفته شد آقایان نسبت به خانم ها عملکرد بهتری دارند، به گروه دوم اعلام شد خانم ها نسبت به آقایان عملکرد بهتری خواهد داشت و در نهایت به گروه سوم اعلام شد همه عملکرد یکسانی دارند.
نمرات گروه دوم در این مطالعه با آقایان برابر بود. بنابراین این هوش را می توان با تلاش و پشتکار تقویت کرد. اگر گروهی از خانم ها و آقایان بیشتر تجسم فضایی داشته باشند می توانند فاصله جنسیتی را در این مورد کاهش دهند.
باید توجه کرد فاصله جنسیتی در اثر عوامل متعددی به وجود می آیند که بیشتر می تواند به تاثیر محیط ربط داشته باشد نه تاثیر وراثت و ذات. این مورد را می توان در جامعه ای دورافتاده در هندوستان مشاهده کرد؛ که آقایان و خانم ها از حقوق یکسانی برخوردار هستند و به دنبال این موضوع فاصله چندانی بین هوش فضایی آنها وجود ندارد.
تحصیلات اولیه
پزشکان معتقد هستند؛ در ابتدای کودکی قسمتی در مغز وظیفه پرورش و رشد تفکر درباره مکان ها و روابط فضایی را برعهده دارد. بنابراین بهبود عملکرد در پیش دبستانی، می تواند پیش زمینه ای برای داشتن هوش فضایی و یادگیری بهتر ریاضی در سال های آینده به همراه داشته باشد.
والدین و معلمان باید این نکته را مدنظر داشته باشند و اصول اولیه هوش فضایی را به کودکان آموزش دهند. این آموزش حتی می تواند از نوپایان آغاز شود، زیرا طبق مطالعات نوزاد ۴ ماهه می تواند نشانه هایی از توانایی تفکر درباره چرخاندن فضایی اشیاء را به نمایش بگذارد. کودکانی که مهارت و هوش فضایی آنها در این دوران تقویت می شود؛ در آینده توانایی بیشتری برای به دست آوردن و ساماندهی اطلاعات اضافی خواهند داشت.
چند روش افزایش هوش فضایی در کودکان:
• خودتان و کودک شروع به ساخت کاردستی کنید.
• روند کلاس را به شکل طراحی تصاویر جلو ببرید.
• از کاردستی ها و طراحی های کودکان برای زیبایی کلاس استفاده کنید.
• تجربه سفر خیالی با چشم بسته را تمرین کنید.
• از کودک بخواهید به شکل بداهه داستان بگوید.
• از دانش آموز بخواهید از روی کاغذ سفید، انشاء بخواند.
• از کودک بخواهید نمایش خیالی طراحی کند.
• از کودک بخواهید خودش را به جای اشیاء تصور کند.
ویژگی های افرادی که دارای هوش فضایی بالای هستند:
• زیبا صحبت کردن: آنها می توانند از تمثیل و شعر در سخنانشان استفاده کنند.
• خاطره گویی: آنها به گونه ای خاطره تعریف می کنند که گویی همین الان در آن لحظه قرار دارید.
• مهارت در بازی کامپیوتری: آنها می توانند در انواع این بازی ها بهترین باشند.
• مهارت در رانندگی: آنها در پارک دوبل و یافتن آدرس عالی عمل می کنند.
• نظم و ترتیب خاص: آنها برای خود نظم خاصی را در نظر می گیرند، شاید از نظر شما اتاقشان نامرتب باشد اما، برای خودشان از نظم منحصر به فردی برخوردار هستند.
• عدم علاقه به تکرار: در صورت تکرار یک موضوع آن کار را آنجام نمی دهند و یاد نمی گیرند.
• در یادگیری پیچیده هستند: آنها مطالب سخت را به آسانی یاد می گیرند اما مطالب آسان برای آنها سخت است. نمونه ای از اشخاص مهم دارای این خصوصیت انیشتین است. او در خواندن و نوشتن مشکل داشت اما می توانست سخت ترین مسائل فیزیک را به راحتی حل کند.
• استفاده از زبان بدن: اولین زبانی که استفاده می کنند زبان بدن است. آنها می توانند از توانایی تغییر چهره به خوبی استفاده کنند و همچنین به خوبی متوجه آن شوند.
• یادگیری صفر و یک: همیشه با گفتن کلمه آها نشان می دهند که تمام موضوع را به خوبی متوجه شدند.
• مشکل با مدرسه یا دانشگاه: به علت اینکه روش آموزش آسان به سخت، برای آنها درک نشدنی است با مدرسه و دانشگاه مشکل دارند.
از دیگر خصوصایت این افراد می توان به؛ درک نمودارها و شکلها، دستکاری کردن تصاویر، ساختن پازل، تعمیر کردن و طراحی وسایل عملی، طراحی و نقاشی اشاره کرد.
شغل مناسب برای افرادی که هوش فضایی بالایی دارند چیست؟
معمار، نقاش، گرافیست، عکاس، طراح مد، مجسمه ساز، فیلم ساز، شعبده باز، طراح فضای داخلی، مهندس مکانیک، فیزیکدان نظری، جهت یاب، بازیکن شطرنج، استراتژیست جنگ، دریانورد، خلبان از جمله شغل های مناسب این دسته از افراد هستند.
چگونه می توان هوش فضایی را افزایش داد؟
یک مخزن حافظه بسازید
دانشمندان بر ارتباط بین مکان و حافظه اشاره دارند. اگر شرلوک هلمز را بشناسید، باید بدانید که او یک مخزن حافظه در ذهن خود ساخته بود و هنگامی که نیازمند یادآوری چیزی بود به آن مخزن رجوع می کرد. برای این کار شما می توانید در اتاق یا خانه راه بروید؛ نام و تعداد اشیاء یا هر چیز قابل توجهی را به خاطر بسپارید. این کار به شما کمک می کند راحت تر شماره تلفن یا خرید روزانه را در حافظه نگه دارید، همچنین به تقویت هوش فضای شما نیز کمک می کند.
شطرنج بازی کنید
هنگامی که شطرنج بازی می کنید دائما در حال تصویرسازی برای حرکت خود و پیش بینی حرکت بعدی حریفتان هستید. بنابراین می توانید استراتژی ها را قدم به قدم طراحی کنید و پی در پی آن را در ذهن خود بازسازی کنید. توانایی ساختن و به خاطر سپردن موقعیت های چندبعدی در مغز به تکرار و تمرین زیادی نیاز دارد که این تمرین علاوه بر تقویت بازی شطرنج می تواند هوش فضایی را افزایش دهد.
از لغات توصیفی مکان و تصاویر استفاده کنید
طبق مطالعات در صورت استفاده از لغات توصیفی مکان، فضا و تصاویر می توانید به تقویت هوش فضایی خود کمک کنید. برای مثال می توانید در صحبت با کودکتان از کلمات این جا یا آنجا استفاده کنید، یا برای پیدا کردن اشاء ؛ آدرس را جذاب کنید مثلا؛ بالای قفسه کمد سمت چپ. تصویرسازی و توصیف آن برای دیگران به شما امکان تصور فضای سه بعدی را می دهد و همین عامل سبب تقویت هوش فضایی می شود.
طراحی کنید
بین هنرهای تجسمی و هوش فضایی ارتباط وجود دارد، بنابراین طراحی می تواند سبب افزایش هوش فضایی شود. برای این طراحی لازم نیست شما بسیار حرفه ای باشد، بلکه کشیدن طرح های سه بعدی ساده مثل یک استوانه یا مکعب از زوایای مختلف می تواند تمرین مناسبی باشد. حتی می توانید از یک مکان، نقشه ای ساده طراحی کنید تا متوجه شوید در به یاد آوردن جزئیات چقدر توانایی دارید.
نقشه خوانی کنید
شما می توانید با نقشه خوانی مفهوم فضا و تفکر درباره آن را در خود تقویت کنید. نقشه ها با ارائه ی اطلاعات به شکل فضایی می توانند تجربه ای متفاوت از جهت یابی مستقیم را در اختیار شما بگذارند. همچنین با آموختن نقشه خوانی به کودکان می توانید مفهموم مقیاس بزرگی در مکان را به شکلی دیداری آموزش دهید.
بازی با لگو
بازی کردن با لگو می تواند توانایی تصویرسازی سه بعدی را به بهترین وجه افزایش دهد. ممکن است هیچ بازی دیگری به اندازه بازی با لگو برای هوش فضایی مفید نباشد. خلاقیتی که برای ساخت قطعات به کار می برید و همچینن لمس قطعات می تواند تفکر در فضای سه بعدی را افزایش دهد.
عکاسی کنید
اینکه شما بتوانید از دیدگاه دیگری تصور کنید و فکر کنید که متفاوت با دید شخصی خودتان، تصاویر چگونه به نظر می رسند؛ می تواند تصویرسازی در زوایای مختلف را تقویت کند. همچنین با آموزش عکاسی به کودکان می توانید به توانایی تصور بصری و تشخیص مقیاس کمک کنید.
پازل حل کنید
وقتی شما قطعات پازل را کنار هم قرار می دهید سعی می کنید آنچه خروجی نهایی است را تصور کنید. استفاده از بازی ماز هم می تواند در این جریان کمک کننده باشد.
بازی های ویدیویی را تجربه کنید
این مورد احتمالا مورد علاقه شما باشد. هنگامی که خود را به جای شخصیت اصلی بازی تصور می کنید و شروع به مسیریابی، به خاطر سپردن میانبرها و پیدا کردن جزئیات می کنید؛ می توانید به تقویت مسیریابی و هوش فضایی خود کمک کنید.
مشکلات کمبود هوش فضایی چیست؟
• توانایی اندک برای دیدن تصاویر با چشم ذهن
• برای این افراد یافتن آدرس مشکل است.
• توانایی اندک برای تشخیص درست از غلط
• نقاشی کودکانه؛ به شکلی که برای کشیدن یک آدم ساده از خطوط ابتدایی استفاده می کنند.
• سختی و نامفهوم بودن درس هندسه برای این افراد
• کوررنگی و تشخیص دشوار سایه روشن رنگ
• توانایی کم برای کپی از روی اشکال و طرح های ساده
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته