سوره ها و دعاها برای میت در حالت احتضار

مجموعه: اعمال مستحبی

دعاها برای میت در حالت احتضار

دعاهایی برای راحت جان دادن میت

در فرهنگ اسلامی، مرگ مرحله ای از انتقال روح از دنیای مادی به عالم آخرت است. احتضار، لحظه ای حساس و معنوی است که فرد در آستانه مرگ قرار دارد. در این زمان، همراهی معنوی با فرد محتضر از طریق قرائت سوره های قرآن، دعاها و انجام اعمال مستحبی، نه تنها برای آرامش روح او مفید است، بلکه برای کسب ثواب و جلب رحمت الهی برای همراهان نیز توصیه شده است.

این مقاله به بررسی دقیق و جامع سوره ها، دعاها و اعمال توصیه شده برای فرد در حال احتضار می پردازد و تلاش دارد تا با استناد به منابع معتبر اسلامی، اطلاعاتی دقیق و صحیح با کمترین خطا ارائه دهد.

اهمیت احتضار در اسلام

احتضار به لحظه ای گفته می شود که روح در حال جدا شدن از بدن است. در این زمان، فرد محتضر ممکن است در حالت خاصی از آگاهی یا بی حسی باشد و به دلیل نزدیکی به عالم آخرت، اعمال و دعاهای اطراف او تأثیر معنوی عمیقی دارند. در روایات اسلامی، از جمله در کتب معتبر مانند «وسائل الشیعه» و «مفاتیح الجنان»، بر اهمیت آرامش بخشی به محتضر و کمک به او برای خروج آسان تر روح از بدن تأکید شده است.

سوره های توصیه شده برای قرائت در حالت احتضار

قرائت قرآن در هنگام احتضار، به ویژه برخی سوره های خاص، به دلیل تأثیر معنوی و آرامش بخش آن ها، بسیار سفارش شده است. در ادامه به مهم ترین سوره های توصیه شده اشاره می شود:

سوره یس (یس)

اهمیت: سوره یس به «قلب قرآن» معروف است و در روایات اسلامی، قرائت آن برای محتضر به عنوان عاملی برای آسان شدن مرگ و دفع بلایا توصیه شده است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «هر کس سوره یس را برای رضایت خدا بخواند، آمرزیده می شود و برای او پاداشی به اندازه دوازده ختم قرآن ثبت می شود» (تفسیر نورالثقلین).

روش قرائت: این سوره به صورت کامل در کنار محتضر خوانده می شود. بهتر است با صدای آرام و دلنشین قرائت شود تا آرامش بخش باشد.

سوره الصافات (سوره صافات)

اهمیت: این سوره به دلیل محتوای عمیق توحیدی و ذکر داستان های پیامبران، برای آرامش روح و تقویت ایمان محتضر توصیه شده است. در برخی روایات، قرائت این سوره برای دفع شیطان در هنگام مرگ مؤثر دانسته شده است.

روش قرائت: قرائت کامل یا بخشی از این سوره، به ویژه آیات ابتدایی، در کنار محتضر توصیه می شود.

سوره الرعد (آیه 24)

اهمیت: آیه «سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ» (الرعد: 24) برای آرامش و بشارت به محتضر قرائت می شود. این آیه به فرد یادآوری می کند که به دلیل صبر و استقامت در دنیا، مورد رحمت الهی قرار خواهد گرفت.

روش قرائت: این آیه به صورت مکرر و با صدای آرام در کنار محتضر خوانده می شود.

سوره الملک

اهمیت: سوره الملک به دلیل تأکید بر عظمت خداوند و نجات از عذاب قبر، برای محتضر توصیه شده است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «سوره الملک مانع عذاب قبر است» (بحارالانوار، ج92، ص316).

روش قرائت: قرائت این سوره به صورت کامل یا بخشی از آن در حضور محتضر توصیه می شود.

سوره های توحید، فلق و ناس

اهمیت: این سه سوره به دلیل تأکید بر توحید و پناه بردن به خدا از شر شیطان و بلایا، برای محتضر بسیار مفید هستند. سوره توحید ایمان را تقویت می کند و سوره های فلق و ناس به عنوان تعویذ (پناه دادن) از شرور عمل می کنند.

روش قرائت: این سوره ها به صورت مکرر و با نیت محافظت از محتضر قرائت می شوند.

به قرائت آیه الکرسی، آیه ۵۴ سوره اعراف و سه آیه آخر سوره بقره، در حالت احتضار نیز توصیه شده است.

دعاهای توصیه شده برای محتضر

علاوه بر قرائت سوره های قرآن، دعاهای خاصی نیز برای آرامش محتضر و آسان شدن مرگ او توصیه شده اند. این دعاها از منابع معتبر مانند «مفاتیح الجنان» و «وسائل الشیعه» استخراج شده اند: 

دعای تلقین محتضر

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ، سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبِّ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَمَا فِيهِنَّ وَمَا بَيْنَهُنَّ وَرَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ.

اهمیت: این دعا برای آرامش محتضر و دفع سختی های مرگ توصیه شده است. قرائت آن به صورت مکرر در کنار محتضر اثر معنوی دارد.

دعای «اللهم اغفر لی الکثیر من معاصیک»

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الْكَثِيرَ مِنْ مَعَاصِيكَ، وَاقْبَلْ مِنِّي الْيَسِيرَ مِنْ طَاعَتِكَ، يَا عُدَّتِي دُونَ الْعُدَدِ، وَيَا رَجَائِي وَالْمُعْتَمَدَ، وَيَا كَهْفِي وَالسَّنَدَ، وَيَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ، أَسْأَلُكَ اللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَجْعَلَ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجاً وَمَخْرَجاً.

اهمیت: این دعا برای طلب مغفرت و آمرزش گناهان محتضر و آسان شدن مرگ او خوانده می شود.

دعای احتضار

در زمان احتضار تلقین دعای زیر مستحب است، این دعا عبارت است از:

يَا مَنْ يَقْبَلُ الْيَسِيرَ وَ يَعْفُو عَنِ الْكَثِيرِ اقْبَلْ مِنِّي الْيَسِيرَ وَ اعْفُ عَنِّي الْكَثِيرَ إِنَّكَ أَنْتَ العَفو الْغَفُورُ

ترجمه: اى آنکه عمل اندک و ناچیز بندگان را مى ‏پذیرى و از گناهکاران بسیار در مى ‏گذرى از من هم اين عمل کم را بپذیر و از گناهان بسیارم درگذر که تو بسیار مهربان و آمرزنده ای.

تلقین شهادتین

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ.

اهمیت: تلقین شهادتین به محتضر کمک می کند تا با ایمان کامل از دنیا برود. اگر محتضر قادر به تکرار نیست، همراهان می توانند با صدای آرام آن را تکرار کنند.

دعای اضطرار

اللَّهُمَّ ارْحَمْنِي فَإِنَّكَ رَحِيمٌ، وَاغْفِرْ لِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ، وَتُبْ عَلَيَّ فَإِنَّكَ تَوَّابٌ.

اهمیت: این دعا برای طلب رحمت و مغفرت الهی در لحظات آخر زندگی محتضر خوانده می شود.

سوره ها و دعاها برای میت در حالت احتضار

اعمال مستحبی برای محتضر :

علاوه بر قرائت سوره ها و دعاها، برخی اعمال مستحبی نیز برای همراهی با محتضر توصیه شده اند:

• قرار دادن محتضر رو به قبله: محتضر باید به پشت خوابانده شود به گونه ای که کف پاهایش رو به قبله باشد. این عمل به معنای تسلیم شدن به اراده الهی است.

• خواندن دعا و قرآن با صدای آرام: صدای بلند ممکن است محتضر را مضطرب کند، بنابراین قرائت باید آرام و دلنشین باشد.

• حضور افراد با ایمان: حضور افرادی که ایمان قوی دارند و با آرامش دعا می خوانند، به محتضر آرامش می دهد.

• دادن آب به محتضر: اگر محتضر قادر به نوشیدن باشد، دادن چند قطره آب زمزم یا آب پاک با نیت شفا و آرامش توصیه می شود.

• اجتناب از صحبت های غیرضروری: در حضور محتضر باید از صحبت های worldly یا ناراحت کننده پرهیز کرد و تمرکز بر ذکر خدا و دعا باشد.

مستحب است برای فردی که در آستانه جان دادن است شهادتین و اقرار به پیامبر(ص) و ائمه(ع) را تلقین کنند یعنی برای او بگویند تا او تکرار کند. اگر جان دادن محتضر سخت است، مستحب است او را به جایی که نماز می گزارده انتقال دهند.

نکات مهم در هنگام احتضار :

• حفظ آرامش محیط: محیط اطراف محتضر باید آرام و معنوی باشد. سر و صدا یا گریه های بلند ممکن است او را مضطرب کند.

• توجه به حال محتضر: اگر محتضر نشانه هایی از اضطراب یا ترس نشان داد، قرائت دعاها و سوره ها باید با تمرکز بیشتری انجام شود.

• اجتناب از شتابزدگی: همراهان باید صبور باشند و از شتاب در انجام اعمال یا جابجایی محتضر خودداری کنند.

توصیه های تکمیلی از منابع معتبر :

بر اساس منابع اسلامی، از جمله کتاب «مفاتیح الجنان» شیخ عباس قمی و روایات اهل بیت (ع)، برخی نکات تکمیلی عبارتند از:

• قرائت دعای «عدلیه» در برخی روایات برای آسان شدن مرگ توصیه شده است.

• ذکر نام های خداوند (اسماء الحسنی) به ویژه «یا رحمن»، «یا رحیم» و «یا غفور» در کنار محتضر اثر معنوی دارد.

• دعا برای آمرزش گناهان محتضر و طلب رحمت الهی برای او از سوی همراهان بسیار سفارش شده است.

نتیجه پایانی :

احتضار لحظه ای سرنوشت ساز در زندگی هر فرد است که نیازمند همراهی معنوی و انجام اعمال مستحبی از سوی نزدیکان است. قرائت سوره های یس، صافات، الملک، توحید، فلق و ناس، همراه با دعاهای مخصوص مانند دعای «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ» و تلقین شهادتین، از مهم ترین اعمال توصیه شده هستند.

این اعمال نه تنها به آرامش روح محتضر کمک می کنند، بلکه برای همراهان نیز ثواب اخروی به همراه دارند. با رعایت نکات ذکرشده و حفظ آرامش محیط، می توان به محتضر کمک کرد تا با ایمان و آرامش به سوی خداوند متعال بازگردد.

گردآوری : بخش مذهبی بیتوته