احادیثی از ائمه درباره عفو و گذشت، فضیلت بزرگ انسانی

مجموعه: احادیث و سخنان بزرگان

نمونه هایی از احادیث ائمه درباره عفو و گذشت

حدیث های ائمه درمورد عفو و گذشت

عفو یکی از خصائص ارزشمند اخلاقی است. و به معنای گذشتن از گناه و ترک کیفر آن است و اصل و ریشه آن به معنی محو و نابودی است. روایات بسیاری مبنی بر عفو و تشویق کردن ائمه (علیهم السلام) به این صفت کریمانه وجود دارد که نشان دهنده اهمیت و ارزش بسیار بالای آن است.

عفو به معنای گذشتن از گناه و ترک کیفر آن است و اصل و ریشه آن به معنی محو و نابودی است. ولی راغب در مفردات این معنی را ریشه اصلی نمی داند و معتقد است که عفو به معنای قصد گرفتن چیزی است و به همین مناسبت به وزش بادهایی که منجر به ویرانی و گرفتن چیزی می شود، این واژه اطلاق شده است و اگر به محو کردن، عفو اطلاق می گردد به خاطر این است که آن هم نوعی قصد برگرفتن چیزی است. 

در صورتی که قرار باشد تمام خطاكاران در هر وضعیتی که قرار داشته باشند، مجازات شوند و هر كس آزار و اذیت دیگری را تلافی كند و از او انتقام بگیرد، صحنه زندگی بشر به جهنّم سوزانی از خشم، كینه و نفرت تبدی خواهد شد. اینجاست كه فضایل اخلاقی و عالی انسانی به میان می آید. عفو و گذشت یكی از این مكارم والا و تاجی زینت بخش بر سر همه آنهاست.

یكی از تاكیدات شریعت اسلام، تاكید بر عفو و گذشت است. عفو راهی است به سوی بهشت. عفو از صفات خداوند تبارك و تعالی است در قرآن در مورد خداوند می خوانیم (عفوا غفورا، یعفو عن كثیر)

خداوند در قرآن سوره شوری آیه 40 می فرمایند : فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّه؛ هر كس عفو و اصلاح كند، پاداش او با خداست‏.

احادیثی از ائمه درباره عفو و گذشت :

پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم فرمودند :

أَعَزُّ العِبادِ عَليَ اللهِ اَلّذي اِذا قَدَرَ عَفي.

عزيزترين بندگان در نزد خدا آن کسي است که وقتي به قدرت رسيد عفو و گذشت داشته باشد. (جامع السعادات، ج ١، ص ٣٠٣)

******

پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم :

مَن عَفا عِندَ القُدرَةِ عَفا اللّه ُ عَنهُ يَومَ العُسرَةِ.

هر كس در زمانى كه قدرت [بر انتقام] دارد گذشت كند، خداوند در روز دشوارى از او گذشت كند. (كنز العمّال : 7007)

******

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند :

مَن یَعْفُ یَعْفُ اللهُ عَنهُ.

هر کس عفو و گذشت داشته باشد خدا نیز از او گذشت خواهد نمود. (شهاب الاخبار، ص ١٤٣)

******

رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند :

عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا يُعِزَّكُمُ اللَّهُ؛

بر شما باد گذشت؛ زيرا كه گذشت جز بر عزّت بنده نمى‏افزايد. پس از يكديگر گذشت كنيد تا خداوند شما را عزّت بخشد. (الكافي، ج‏2، ص108)

******

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند :

من كثُرَ عَفوُهُ مُدَّ في عُمُرهِ.

کسي که زياد اهل گذشت باشد عمرش طولاني خواهد بود. (بحار، ج ٧٥، ص ٣٥٩)

******

مولی امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند :

شیئانِ لایوُزَنُ ثوابُهُما: العَفُو و العدلُ.

دو چیز است که (عظمت) ثواب آن ها قابل ارزیابی نیست: یکی عفو و اغماض و دیگری عدل و انصاف. (فهرست غرر، ص ٢٥٢)

******

امام علی عليه السلام فرمودند :

أحسَنُ أفعالِ المُقتَدِرِ العَفوُ.

زيباترين كار شخصِ قدرتمند، گذشت است. (غرر الحكم : 3000)

******

امیر مؤمنان علی (ع) فرمودند:

قلّة العفو اقبح العیوب، و التّسرع الی الانتقام اعظم الذّنوب؛

عدم بخشش، زشت ترین عیب ها است و شتاب نمودن برای انتقام بزرگ ترین گناه است.

******

امام علی علیه السلام فرمودند :

اَلعَفوُ تاجُ المَکارِمِ؛

گذشت ، اوج بزرگواری هاست. (غررالحکم و درالکلم ص 245)

******

مولي اميرالمؤمنين عليه السلام می فرمایند :

أَحسنُ اَفعالِ المُقتَدِرِ، اَلعَفْوُ.

عفو و اغماض، نيکوترين عَمل يک انسان مقتدر و تواناست. (فهرست غرر، ص ٢٥٢)

******

امام علی عليه السلام فرمودند :

العَفوُ زَكاةُ الظَّفَرِ.

گذشت، زكات پيروزى است. (نهج البلاغة : الحكمة 211)

سخنان ائمه درباره عفو و گذشت

امام حسن مجتبي (ع) می فرمایند :

لَو شَتَمَني اَحدٌ في إحدي اُذُنَيَّ ثُمّ اعتَذَرَ في الأُخري لَقَبِلتُ.

اگر کسي برابر يک گوش من مرا دشنام دهد بعد در گوش ديگر از من عذرخواهي کند عُذر او را مي پذيرم. (احقاق الحق، ج ١١، ص ١١٦)

******

امام حسین علیه السلام فرمودند :

إنَّ اَعفَی النّاسِ مَن عَفی عَن قُدرَةٍ.

باگذشت ترین مردم آن کسی است که با تکیه بر مسند قدرت، عفو و اغماض داشته باشد. (بحار، ج ٧٨، ص ١٢١)

******

امام سجاد (ع) فرمودند :

إنْ شَتَمَکَ رَجُلٌ عَن یَمینِکَ ثُمّ تَحَوَّلَ عَن یَسارِکَ وَ اعتَذَر اِلیکَ فَاقْبَلْ عُذَرهُ.

اگر کسی از طرف راست تو آمد و ناسزا گفت بعد برگشت و از طرف چپ از تو عذرخواهی کرد تو عذر او را بپذیر.» (بحار، ج ٧٨، ص ١٤١)

******

امام محمدباقر علیه السلام می فرمایند :

اِذا قَدَرتَ عَلی عَدُوّ ِکَ فَاجعَلِ العَفوَ عَنهُ شُکراً لِلقُدرَةِ عَلَیهِ.

هر زمان که بر دشمنت پیروز شدی به شکرانة این پیروزی او را ببخش. (لئالی الأخبار،ج ٢، ص ١٦٢)

******

امام جعفرصادق (ع) فرمودند :

اُعفُ عَمَّن ظَلَمَك كَما أنَّكَ تُحِبُّ أَنْ يُعفي عَنك.

همان گونه که دوست داري ديگران (اگر به آن ها ظلم کردي) از تو گذشت کنند تو هم نسبت به کسي که به تو ظلم کرده گذشت داشته باش. (تحف العقول، ص ٣١٧)

******

امام حسن عسکری (ع) می فرمایند :

خیرُ اِلاخوانِ مَن نَسِیَ ذَنبَکَ وَ ذَکَر اِحسانَکَ اِلَیهِ.

بهترین دوستان تو آن کسی است که خطایت را فراموش کند و (تنها) خوبی هایت را به یاد داشته باشد. (بحار، ج ٧٨، ص ٣٧٩)

در پایان :

عفو و گذشت، از صفات پسندیده و ارزشمند اخلاقی است که در همه ادیان و مکاتب اخلاقی مورد تاکید قرار گرفته است. عفو به معنای چشم پوشی از خطا و لغزش دیگران و گذشت به معنای چشم پوشی از حقی که به انسان تعلق دارد. عفو و گذشت، از جمله فضیلت هایی است که آثار و برکات فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. در بالا به تعدادی از احادیث ائمه درباره عفو و گذشت اشاره کرده ایم.

گردآوری : بخش مذهبی بیتوته