علل و تشخیص نابینایی نوزادان
- مجموعه: دانستنيهاي نوزادان
بینایی نوزادان:
نوزادی که چند روزی است به دنیا آمده و هر از چندگاهی که چشمانش باز است به اطراف نگاهی میاندازد اما انگار هیچ چیز را نمیتواند تشخیص بدهد و چرخش مردمکهایش نیز کمی عجیب به نظر میرسد. اما زمانی که نور به صورتش برخورد میکند، دستهایش را جلوی صورتش میگیرد و کمی خودش را جمع میکند. مکانیسم بینایی و تشخیص نور نوزادان بسیار جالب است.
بینایی نوزاد در بدو تولد حدود شصت درصد افراد بالغ است و او اشیا را در هالهای از سایه خاکستری و سیاه و سفید میبیند. میزان نوری که نوزاد میتواند تشخیص بدهد پنجاه برابر افراد بالغ است یعنی روشنایی باید پنجاه برابر حد معمول باشد تا نوزاد آن را تشخیص بدهد. به همین دلیل است که نوزاد در یک اتاق کاملا روشن به خواب میرود.
نوزادان رنگها را به این صورت تشخیص میدهند که ابتدا در هفته اول پس از تولد رنگهای زرد، نارنجی، سبز و قرمز را تشخیص میدهد ولی رنگ آبی و بنفش را به دلیل طول موج کمتر و داشتن رِسِپتور یا پذیرنده کمتر در شبکیه دیرتر تشخیص میدهد. در شش ماهگی دید شیرخوار نزدیک به بزرگسال میشود که باید اولین معاینه برای سلامت بینایی انجام شود.
علل نابینایی نوزادان در دوران بارداری:
برخی از اختلالهای چشمی به دوران بارداری مادر مربوط می شود كه از دوران جنینی باید پیشگیری آغاز شود.
عفونتهای دوران بارداری، ضربات و تصادفات، مصرف داروهای غیرمجاز، نبود تغذیه كافی و صحیح، كم تحركی و در نهایت جریانهای خاص روحی روانی مادران به خصوص در سه ماهه اول كه هر كدام می تواند عاملی باشد برای بروز نوعی اختلال چشمی و حتی كم بینایی و نابینایی در جنین و نوزاد و به همین جهت، اهمیت توجه به بهداشت جسمی و روانی مادران باردار، بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد.
كمبود انواع ویتامین B كه در چرخه متابولیسم رشد چشم و ضمایم آن در دوران بارداری بسیار مهم است، می تواند عامل مؤثری در بروز اختلالهای چشمی شود. لذا توصیه می شود مادران در دوران بارداری و بعد از بارداری، از میوه ها، سبزی ها، انواع باقلا و غلات بخصوص لوبیاها و غذاهایی كه دارای فیبر بیشتری هستند. همچنین سبزیهایی نظیر كرفس، گل كلم، كلم برگ، كاهو و محصولاتی كه از گندم و جو ساخته می شوند، بیشتر استفاده كنند.
همچنین آب مروارید مادرزادی، آب سیاه مادرزادی و تولد زودهنگام جنین از عمدهترین علل شایع نابینایی در نوزادان است که میتوان با انجام بررسیهای به موقع، از نابیناییهای ناشی از این بیماریها جلوگیری کرد.
علائم تشخیص نابینایی نوزاد بعد از بدو تولد:
با توجه به اینكه 80درصد رشد قرینه چشم یا سطح قدامی چشم كودك در بدو تولد انجام شده، در نوزادانی كه صورت كوچك ولی چشمها بزرگ و به اندازه است، مشكلی وجود ندارد. ولی در نوزادانی كه "عنبیه" چشم آنها بسیار كوچك و یا بیش از حد بزرگ است، حركات ناموزون دارد مثلاً دو چشم به طرف بالا و پایین به صورت ناهماهنگ حركت می كنند، و یا شفافیت سطوح مختلف چشم به وضوح دیده نمی شود، دارای مشكل است.
از همه اینها مهمتر، زمانی است كه نوزاد به تحریكات اطراف خود مثل صورت مادر، رنگ نور و یا تكان خوردن یكنواخت اجسام جلوی چشمش پاسخ مناسب نمی دهد، كه در این صورت از نابینایی یا كم بینایی رنج می برد. در این شرایط، لازم است آزمایشهایی بخصوص توسط متخصصان از جمله تستVEP كه حتی در نوزادان می تواند سلامت چشم و ارتباط آن را با مغز به طور دقیق انجام دهد، صورت گیرد.
والدین از معاینات چشم و بینایی كودك خود نباید غافل شوند و باایجاد شرایط محیطی لازم برای كودك از نظر نور، وجود اشیای رنگی، محركهای خاص بینایی و نیز ارتباط با این ابزار ادراكی، زمینه را برای آزمایش بینایی چشم كودك فراهم سازند و در صورت وجود اختلال در بینایی و تشخیص زودرس، اقدام به درمان كنند؛ زیرا دانش علم پزشكی در ارتباط با بینایی و بینایی سنجی، امروز قادر است دو ساعت بعد از تولد، نوزاد را معاینه و آخرین یافته ها را در خصوص وضعیت بینایی و چشم نوزاد، اندازه گیری دقیق نماید و در صورت نیاز، درمان لازم انجام شود؛ ضمن اینكه با تشخیص به موقع، از كم بینایی و نابینایی جلوگیری می شود
ضرورت توجه دقیق والدین ( بخصوص مادر) به سلامت ظاهر چشم، حركات چشم و رفلكسهایی كه در چشم دیده می شود، از ابتدای تولد حتی با وجود سلامت ظاهری، والدین باید از شش ماهگی اولین نوبت معاینات بینایی را برای تضمین سلامت چشم و بینایی كودكشان انجام دهند، تا خطری بینایی فرزندشان را تهدید نكند.
در خصوص نوزادی که مرتباً از نور فرار میکند و تمایل دارد خودش را در تاریکی نگه دارد یا چشم خود را زیر پیراهن مادر پنهان میکند و ریزش اشک دارد باید مشکوک به ابتلای به آب سیاه شد؛ در آب مروارید نیز وجود لک سفید در فضای مردمک باید مورد توجه والدین قرار گرفته و در اولین فرصت، نوزاد تحت معاینه توسط چشم پزشک قرار گیرد.
درمان نابینایی نوزادان:
تزریق دارو، لیزر و جراحی از روشهای درمانی است اما با توجه به وضعیت هر نوزاد، روش درمان متفاوت و بهطور کلی درمان این بیماران با پیچیدگی همراه است.
٩٠درصد نوزادان که نارس به دنیا می آیند و مشکل بینایی دارند بهبود مییابند ضمن اینکه بیماران هرچه زودتر تشخیص داده شوند، زودتر درمان میشوند و نتیجه درمان بهتر خواهد بود و برعکس هرچه دیرتر این مراجعات صورت گیرد، نتایج بدتر خواهد بود.
سخن پایانی:
والدین عزیزی که نوزادان شما با چنین مشکلاتی مواجهه شدند بدانید که این اتفاق پایان زندگی برای شما و فرزندان عزیز نیست، تا 200 سال پیش تصور می شد که افراد نابینا، قابل آموزش و قادر به زندگی طبیعی بدون کمک دیگران نیستند. از قرن هجدهم میلادی تلاش هایی برای آموزش این افراد صورت گرفت. نابینایان حس لامسه ی بسیار قوی دارند .
بسیاری از نابینایان علی رغم این معلولیت خود توانسته اند با تلاش و کوشش و حفظ اعتماد به نفس از جمله مشاهیر گردند جان میلتون (1608 -1674) شاعر بزرگ انگلیسی که در چهل سالگی نابینا شد ، در دوران نابینایی منظومه ی مشهور خود تحت عنوان بهشت گمشده را سرود . ادوارد راشتون که در قرن هجدهم می زیست و بر اثر تراخیم نابینا شد ، برای اولین بار موسسه ای خیریه برای نابینایان در لیورپول تاسیس کرد.
و شاید بتوان گفت که هیچ نابینایی به اندازه ی هلن کلر (1880-1968) که کر و لال هم بود، سختی نکشیده است. اما وی به رغم همه ی این مشکلات، به تحصیل پرداخت و به دانشگاه نیز رفت و با وجود ناکامی های فراوان در زندگی شخصی، به چندین زبان آشنایی داشت و چندین کتاب نوشت.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته