چرا کودک من استفراغ می کند؟

مجموعه: بیماری های شایع کودکان

چرا کودک من استفراغ می کند؟

علت استفراغ نوزادان و کودکان و نحوه درمان آن ها

چرا کودک من استفراغ می کند؟ علل شایع و راهکارهای مدیریت استفراغ در کودکان

استفراغ یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی در کودکان است که والدین را نگران می کند. استفراغ به معنای خروج محتویات معده از دهان به صورت غیرارادی است و می تواند از یک مشکل ساده مانند خوردن بیش از حد غذا تا نشانه ای از یک بیماری جدی باشد. در کودکان، به ویژه نوزادان و کودکان، سیستم گوارشی هنوز در حال تکامل است و حساسیت بیشتری به عوامل مختلف نشان می دهد.

طبق آمارهای پزشکی، بیش از ۵۰ درصد کودکان تا سن ۵ سالگی حداقل یک بار استفراغ را تجربه می کنند. این مقاله به بررسی علل اصلی استفراغ در کودکان می پردازد، علائم همراه را توصیف می کند و راهنمایی هایی برای مدیریت و پیشگیری ارائه می دهد. توجه کنید که این اطلاعات جنبه آموزشی دارد و جایگزین مشاوره پزشکی نیست. اگر کودک شما استفراغ مکرر یا شدید دارد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

علل شایع استفراغ در کودکان

استفراغ می تواند دلایل متنوعی داشته باشد که بر اساس سن کودک، شدت و علائم همراه دسته بندی می شوند. در ادامه، علل اصلی را به صورت دسته بندی شده بررسی می کنیم:

۱. علل گوارشی شایع

این دسته بیشترین موارد استفراغ را در کودکان تشکیل می دهد و اغلب خودبه خود برطرف می شود.

• گاستروانتریت ویروسی (معروف به "معده ویروسی"): شایع ترین علت استفراغ در کودکان بالای ۶ ماه. ویروس هایی مانند روتاویروس یا نوروویروس باعث التهاب معده و روده می شوند.

علائم: اسهال، تب خفیف، درد شکم. معمولاً ۱-۳ روز طول می کشد و با هیدراتاسیون مناسب بهبود می یابد.

• مسمومیت غذایی: مصرف غذای آلوده به باکتری هایی مانند سالمونلا یا E. coli.

علائم: استفراغ ناگهانی پس از غذا، اسهال آبکی، درد شکمی شدید. در کودکان زیر ۲ سال خطرناک تر است زیرا ممکن است به کم آبی منجر شود.

• آلرژی یا عدم تحمل غذایی: مانند عدم تحمل لاکتوز (شیر) یا آلرژی به پروتئین های شیر گاو. در نوزادان، استفراغ پس از شیرخوردن شایع است.

علائم: کهیر، اسهال، نفخ.

• ریفلاکس معده به مری (GERD): محتویات معده به سمت مری برمی گردد. در نوزادان طبیعی است اما اگر شدید باشد، نیاز به درمان دارد.

علائم: استفراغ های مکرر پس از غذا، بی قراری، سرفه.

۲. علل غیرگوارشی

گاهی استفراغ ربطی به معده ندارد و از سیستم های دیگر بدن ناشی می شود.

• عفونت های تنفسی یا ادراری: عفونت گوش میانی، سینوزیت یا عفونت ادراری می تواند باعث استفراغ شود، به ویژه در کودکان.

علائم: تب بالا، بی اشتهایی، گریه مداوم.

• میگرن یا سردردهای شدید: در کودکان بزرگ تر (بالای ۵ سال)، میگرن می تواند با استفراغ همراه باشد.

علائم: حساسیت به نور و صدا، درد سر یک طرفه.

• حرکت و سرگیجه (Motion Sickness): در سفرهای ماشین یا قایق، تعادل گوش داخلی مختل می شود و باعث استفراغ می گردد.

علائم: عرق سرد، رنگ پریدگی.

• استرس و اضطراب: در کودکان مدرسه ای، استرس مدرسه یا تغییرات خانوادگی می تواند به استفراغ روان تنی منجر شود.

علائم: بدون تب یا اسهال، اغلب صبح ها.

علت استفراغ کودکان

۳. علل جدی تر و نادر

این موارد نیاز به توجه فوری پزشکی دارند و حدود ۱۰-۱۵ درصد موارد استفراغ را شامل می شوند.

• انسداد روده: مانند اینولوشن روده در نوزادان (پیچ خوردگی روده) یا انسداد به دلیل تومور. علائم: استفراغ سبز یا زرد (بیلی)، درد شدید شکمی، عدم دفع مدفوع.

• آپاندیسیت: التهاب آپاندیس، شایع در کودکان ۵-۱۵ ساله.

علائم: درد شکم در سمت راست پایین، تب، استفراغ مداوم.

• مننژیت یا عفونت های مغزی: عفونت پرده های مغز.

علائم: سفتی گردن، تب بالا، استفراغ جهنده (فواره ای)، حساسیت به نور.

• مسمومیت دارویی یا سمی: مصرف بیش از حد داروهای بدون نسخه (مانند استامینوفن) یا مواد شیمیایی.

علائم: استفراغ خونی، خواب آلودگی شدید.

• بیماری های متابولیک: مانند فنیل کتونوری (PKU) در نوزادان، که نادر است اما با غربالگری نوزادی قابل تشخیص.

برای مقایسه سریع علل شایع، جدول زیر را ببینید:

علائم هشداردهنده: کی به پزشک مراجعه کنیم؟

اکثر موارد استفراغ بی خطر هستند، اما علائم زیر نشان دهنده مشکل جدی است و نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد:

• استفراغ بیش از ۲۴ ساعت بدون توقف.

• علائم کم آبی: خشکی دهان، ادرار کم و تیره، گودی چشم ها، بی حالی.

• استفراغ خونی، سبز یا قهوه ای (نشانه خونریزی داخلی).

• تب بالای ۳۸.۵ درجه سلسیوس در نوزادان زیر ۳ ماه.

• درد شدید شکمی، تورم شکم یا عدم دفع مدفوع/گاز.

• استفراغ جهنده (مانند فواره) یا همراه با تشنج.

• کودک زیر ۱۲ هفته و استفراغ پس از هر وعده.

در این موارد، پزشک ممکن است آزمایش خون، سونوگرافی یا حتی بستری موقت تجویز کند.

علت استفراغ در نوزادان

تشخیص و مدیریت استفراغ در خانه :

تشخیص دقیق نیاز به معاینه پزشک دارد، اما در خانه می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• هیدراتاسیون: مایعات شفاف مانند محلول ORS (دارای نمک و قند) را به مقدار کم و مکرر بدهید. از شیر یا آبمیوه غلیظ اجتناب کنید.

• رژیم غذایی: پس از توقف استفراغ، غذاهای سبک مانند برنج، موز، نان تست (رژیم BRAT) شروع کنید. از غذاهای چرب یا تند پرهیز کنید.

• داروها: از داروهای ضداستفراغ بدون تجویز پزشک استفاده نکنید، به ویژه در کودکان زیر ۲ سال، زیرا ممکن است عوارض داشته باشد.

• پیشگیری: شستشوی دست ها، واکسیناسیون روتاویروس، اجتناب از غذاهای مشکوک و مدیریت استرس کودک.

• درمان بستگی به علت دارد: آنتی بیوتیک برای عفونت های باکتریایی، داروهای ضداسید برای ریفلاکس، یا جراحی برای انسداد.

پیشگیری از استفراغ در کودکان :

• بهداشت: شستن مرتب دست ها و سطوح آشپزخانه برای جلوگیری از عفونت ها.

• تغذیه مناسب: معرفی تدریجی غذاهای جدید در نوزادان و اجتناب از پرخوری.

• واکسیناسیون: واکسن روتاویروس از ۲ ماهگی.

• مدیریت سفر: استفاده از داروهای ضدسرگیجه برای کودکان مستعد.

• نظارت بر داروها: نگهداری ایمن داروها دور از دسترس کودکان.

در پایان :

استفراغ در کودکان اغلب نشانه ای گذرا از یک عفونت ساده است، اما نادیده گرفتن آن می تواند خطرناک باشد. والدین باید به علائم همراه توجه کنند و در موارد مشکوک، سریعاً به پزشک مراجعه نمایند. با آگاهی از علل شایع مانند گاستروانتریت یا ریفلاکس، می توانید آرامش بیشتری داشته باشید و اقدامات پیشگیرانه مؤثری انجام دهید.

به یاد داشته باشید، هر کودک منحصربه فرد است و بهترین راهنما، مشاوره با متخصص اطفال است. اگر سؤال خاصی دارید، با پزشک کودک خود مشورت کنید تا خیالتان راحت شود. سلامت کودکتان اولویت است! 

گردآوری: بخش کودکان بیتوته