روشهایی برای پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان

مجموعه: اصول تعمیر و نگهداری خودرو

خوابیدن به اندازه، اصلی ترین راه پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان است

چگونه از به خواب رفتن هنگام رانندگی جلوگیری کنیم؟

علت خواب آلودگی در شب چیست؟

بدن انسان حاوی نوعی ساعت بیولوژیکی است که بر اساس آن در طول روز ارگان های مختلف بدن فعالیت می کنند. این ساعت ها با تنظیم مراحل خواب، بدن را در راستای تغییرات جسمانی و روحانی در طول روز، آماده می کند.

مغز به واسطه ی هیپوتالاموس با سایر اجزای بدن مراحل خواب را تنظیم می سازد. در هنگام شب زمانی که به بدن نور طبیعی را دریافت نمی کند، هورمون خستگی به نام ملاتونین ترشح می شود. بدین جهت انسان ها در طول روز بیدار هستند و شب ها احساس خستگی و خواب آلودگی می کنند.

آمادگی بدن برای ورود به خواب، آرام آرام فعالیت مغز را کند می سازد. در این گونه شرایط با وجود بیدار بودن راننده، قسمت کثیری از کنترل ذهنی او روی مکانیزم جاده ای کاهش می یابد.

ایجاد تهویه ی هوای داخل کابین یکی از راه های پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان است

عوامل مؤثر در پیشگیری از خوابیدن در پشت فرمان

عاملی کلیدی در رانندگی که به موجب آن می توان از خواب های بی وقفه جلوگیری کرد، تهویه ی هوای داخل کابین می باشد. در واقع گرمای بیش از حد مانع دریافت اکسیژن در مقادیر مناسب به مغز می شود و خواب آلودگی را در پی دارد.

همچنین گرمای شدید موجب تحمیل فشار های عصبی، حالت تهوع و سرگیجه در افراد می گردد.

صرف صبحانه ی کامل

اولین و مهمترین وعده ی غذایی که در هشیاری، حفظ توانایی های جسمانی و میزان انرژی موجود در بدن نقش دارد، صبحانه است. این وعده غذایی زمانی کارآمد است که حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات، مواد معدنی و پروتئین باشد.

اختصاص دادن زمان مناسب برای استراحت

بی شک تمرکز طولانی در افق جاده انرژی بسیار زیادی را صرف می کند و پس از ساعاتی خستگی را در پی دارد. به منظور هوشیاری و تمرکز کامل در رانندگی، می توانید قبل از حرکت حداقل 7 الی 8 ساعت استراحت کنید. این یک نظریه ی اثبات شده است که بهره گیری از خواب کافی، بر توانایی و تمرکز فردی می افزاید.

تحقیقات انجام شده در کشور استرالیا بیانگر آن است که اگر فردی به مدت 18 ساعت از خواب کافی برخوردار نباشد و برای رانندگی اقدام کند، مانند شخصی است که 5 درصد الکل در بدن او وجود دارد و در حالت مستی به سر می برد.

برای پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان حتما زمانی را برای استراحت اختصاص دهید

رانندگانی که احساس خستگی می کنند، در معرض خواب های کوتاه یا میکرواسلیپ قرار دارند. در طی این پدیده راننده برای مدتی بسیار کم (در حد چند ثانیه) به خواب می رود و مجددا بیدار می شود. 

روند شکل گیری خواب های کوتاه مدت آن قدر سریع است که مغز توانایی به یاد آوردن آن را ندارد. در این گونه شرایط تنها یک قسمت از مغز به خواب می رود که حاوی چند عصب محدود است.

لازم به ذکر است مغز تنها خواب هایی را به یاد می آورد که حداقل یک الی دو دقیقه از مدت زمان آن گذشته باشد. لذا به موجب اینکه خواب های کوتاه مدت در 1 الی 30 ثانیه شکل می گیرند، مغز قادر به یاد آوری آن ها نمی باشد. 

با وجود کوتاه بودن زمان خواب، در صورتی که خودرو با سرعت 90 کیلومتر در ساعت در شتاب باشد، در هر پنج ثانیه خودرو حدود 120 متر مسافت را طی می کند. در نتیجه فرصت تصادفات مرگ بار فراهم می شود.

بنابراین، در هر هنگام که احساس خستگی کردید، بهترین راه آن است که خودرو را به کنار جاده هدایت کنید و برای رفع خستگی مدتی را استراحت کنید.

توجه داشته باشید که هر دو الی سه ساعت به مدت 10 الی 20 دقیقه استراحت کنید تا فعالیت مغز و رفلکس های بدنی شما افزایش یابد.

بهره گیری از رژیم غذایی مناسب

بدن انسان برای هضم غذاهایی که حاوی کربوهیدرات های پیچیده هستند، انرژی بسیار زیادی را صرف می کند. این روند موجب می شود که انرژی مورد نیاز برای سایر اجزای بدن تأمین نگردد و فرد احساس خواب آلودگی کند. 

با وجود اینکه انرژی مورد نیاز بدن از طریق مصرف قند و شکر تأمین می گردد، اما این قبیل خوراکی ها موجب افت ناگهانی فشار می شوند. بنابراین مصرف تنقلات شیرین و فست فود را در هنگام رانندگی محدود کنید.

در شرایطی که عازم سفر هستید، از خوردن غذاهای سنگین نظیر گوشت پرهیز کنید و از نوعی رژیم غذایی سبک پیروی کنید.

شناسایی زمان کم انرژی شدن بدن

بدن افراد بین ساعت 2 نیمه شب الی 5 صبح و ساعت 1 الی 3 بعدازظهر به شدت نیازمند خواب است. در این بازه ی زمانی  خواب عمیق شکل می گیرد و سیستم عصبی در حالت آرام به سر می برد. لذا فرد از انرژی بسیار کمی برخوردار است و به موجب خواب آلودگی زمان مناسبی برای رانندگی محسوب نمی شود.

دانستن زمان خواب برای پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان بسیار مفید است

عدم مصرف مواد مخدر و الکل

نوشیدنی های الکلی تأثیرات مهارکننده و آرامش بخش را به انتقال دهنده های عصبی می گذارند. این مواد به مثابه ی قرص های خواب آور و ضد آلرژی، اضطراب بدن را کنترل می کنند. بدین جهت در هنگام رانندگی هوشیاری فرد مصرف کننده را سلب می کنند. 

نصب سیستم های تشخیص دهنده ی خواب آلودگی

در خودرو های مدرن توسط کمپانی های خودرو ساز، نوعی سیستم به نام درایور آلرت سیستمی تعبیه می شود که از قابلیت تشخیص میزان هوشیاری راننده برخوردار است.

البته هر کمپانی نام مناسبی را برای سیستم تشخیص دهنده ی خواب آلودگی انتخاب کرده است. مثلا مرسدس بنز از سامانه ی ایمنی تشخیص دهنده با عنوان " Attention Assist" یاد می کند.

این سامانه ی ایمنی به واسطه ی چندین روش سطح هوشیاری راننده را تشخیص می دهد. به طور مثال بعضی از سیستم ها مسیر حرکت خودرو را در نظر می گیرند و در هنگام منحرف شدن خودرو با انتشار صداهایی راننده را هشیار می سازند. برخی دیگر نیز زاویه ی سر راننده را تحت نظر قرار می دهند. در این شرایط اگر سامانه تشخیص به خواب آلودگی راننده دهد (افکندن سر به پایین) با هشدار هایی او را بیدار می سازد.

همانطور که بیان کردیم، سامانه ی ایمنی تشخیص دهنده در خودرو های مدرن به صورت استاندارد نصب می شوند و خودرو های قدیمی از این قابلیت برخوردار نیستند. مالکان خودروهای قدیمی می توانند نوعی دستگاه های ضد خواب را از بازار اتومبیل ها تهیه کنند. 

این قبیل دستگاه ها نوعی هشدار دهنده ی کوچک هستند که بر روی گوش قرار می گیرند و با سنجیدن زاویه ی سر اقدام به هشیار سازی راننده می کند.

مثلا زمانی که سر راننده کمی به سمت پایین متمایل می شود یا حتی به خواب می رود، دستگاه با یک سوت بلند، او را بیدار می کند.

یک مخترع ایرانی با هدف رفع خواب آلودگی رانندگان، نوعی دستگاه ویبره ای را طراحی کرد. او طی تحقیقات متعدد متوجه شد که عامل های خارجی پس از مدتی برای راننده عادی جلوه می دهند و خواب آلودگی او را برطرف نمی کنند. 

لذا دستگاهی را تعبیه کرد که بر روی فرمان خودرو نصب می شود و در بازه های زمانی مشخص با ایجاد ویبره هوشیاری راننده را باز می گرداند.

سیستم های مخصوصی برای پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان وجود دارند

راه حل هایی موقتی برای کاهش خواب آلودگی پشت فرمان

بدن در راستای فعالیت اندام ها و بافت های داخلی به مایعاتی نظیر آب نیاز دارد. در واقع بهترین گزینه، مصرف آب خالص است. در نتیجه قبل از حرکت یک بطری آب را فراهم کنید تا در طول سفر همواره از آن استفاده کنید.

پخش موسیقی

گوش سپردن به موسیقی در 55 دسیبل صوت روند خواب را مختل می سازد. عده ای از رانندگان به منظور هشیار سازی خود موزیک 90 دسیبلی گوش می دهند. گرچه این مقدار از آهنگ قدرت بسیار زیادی دارد و مانع به خواب رفتن راننده می شود اما به طور مستقیم بر تارهای صوتی گوش تأثیر منفی می گذارد. 

همچنین گوش دادن به موسیقی که چندان علاقه ای به آن ندارید، موجب ارسال سیگنال هایی به مغز می شود که در هشیار سازی مغز تأثیر گذار است.

نفس عمیق

اکسیژن رسانی به  بدن از طریق نفس کشیدن شکل می گیرد. توصیه می شود رانندگانی که در اکثر مواقع در جاده سپری می کنند، از تکنیک های تنفس بهره بگیرند. این تکنیک نفس کشیدن به شیوه ی یوگا شهرت دارد که مشمول 4 مرتبه نفس کشیدن عمیق است و موجب ارتقای تمرکز، حافظه و رفع خستگی می گردد. 

حضور یک همسفر یا کمک راننده

حضور یک همسفر در جاده تا حدود بسیار زیادی سوانح جاده ای را کاهش می دهد. در واقع او در خصوص حوادث جاده به راننده هشدارهایی می دهد و در مواقع ضروری می تواند جای خود را با راننده عوض کند.

از سری عوامل دیگر که در کوتاه مدت خواب آلودگی راننده را برطرف می سازد، بدین شرح است:

• گوش سپردن به کتاب های صوتی

• هم صحبتی با همسفر

• آگاهی از عوارض جانبی داروهای مصرفی

• تأمین انرژی از طریق شکلات و نوشیدنی های انرژی زا

• مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین نظیر قهوه، چای سبز

• جویدن آدامس: شدت یافتن جریان خون موجود در بدن

• مصرف ویتامین C 

• کاهش دمای هوای کابین

• تقسیم وظیفه ی رانندگی

• رعایت دستور العمل های رانندگی

• انجام حرکات کششی به منظور فعال سازی عضلات بدن 

• کشیدن دستمال مرطوب یا شست و شوی  صورت

• مکیدن یک تکه یخ: موجب سر حال نگه داشتن بدن

خوردن نوشیدنی کافئین دار باعث پیشگیری از خوابیدن پشت فرمان می شود

نشانه های خستگی و خواب آلودگی در هنگام رانندگی

• خمیازه های پی در پی

• مالش چشم

• عدم برخورداری از تمرکز کافی

• پلک زدن های مکرر و سنگین

• خیال پردازی

• عدم توجه به علائم راهنمایی و رانندگی

• عدم هوشیاری و تشخیص موقعیت مکانی

• ناتوانی در بالا نگه داشتن سر

• تغییر لاین حرکت

• حرکت نوسانی سر و گردن

• کاهش سرعت واکنش نسبت به شرایط

• احساس بالا رفتن دمای بدن

• عطش و احساس خشکی در دهان، بینی و حنجره

• ضعف عضلانی 

برخی بیماری ها به طور مستقیم روی سطح هوشیاری اثر می گذارد

عوامل زمینه ساز در خواب آلودگی هنگام رانندگی

بیشترین درصد تصادفات جاده ای که ناشی از به خواب رفتن رانندگان است به مردان، بزرگسالان و افراد مبتلا به اختلالات خواب محدود می شود. اکثر این افراد شامل رانندگان تجاری و کارمندان با تغییر شیفت هستند.

برخی بیماری های غیر مرتبط به طور مستقیم بر روی سطح هوشیاری رانندگان تأثیر می گذارند. این بیماری ها شامل ضعف عمومی بدن، استرس، مشکلات تنفسی، آلرژی، افسردگی، درد مزمن اعضای بدن، تکرر ادرار و کاهش یا افزایش غیر اصولی وزن می شود. 

در ادامه برخی عواملی را که در خواب آلودگی افراد نقش دارند را بیان می کنیم:

• عوارض دارویی

• افسردگی

• آپنه خواب یا وقفه ناگهانی تنفس

• کم کاری تیروئید

• پاراسومنیا یا اختلال خواب پریشی

• بارداری

• کم خونی

بارداری از عوامل مؤثر بر خواب آلودگی و کسلی راننده است

اشتباهات رایج در خصوص کاهش خواب آلودگی در هنگام رانندگی 

به طور کلی ذهن انسان با تحریک حس چشایی و مصرف تنقلات و غذا فعال باقی می ماند. بی شک مصرف تنقلاتی نظیر یک کاسه بزرگ اسپاگتی در مسیر جاده خطر آفرین است. 

لازم به ذکر است سه مؤلفه نظیر بینایی، دستی و شناختی در حواس پرتی های جاده ای نقش دارند. با مصرف غذا، نیمی از تمرکز و قدرت دست و چشم به مصرف غذا اختصاص می یابد. لذا این عمل، رفتاری پر خطر است و شرایط تصادف را فراهم می کند. 

توصیه می شود در هنگام رانندگی از مصرف غذاها بپرهیزید و پس از قرار دادن خودرو  در کنار جاده، مشغول خوردن و آشامیدن شوید. شما می توانید به مصرف میوه هایی مانند پرتقال، لیمو و توت فرنگی بپردازید.

از دیگر اشتباهات رایجی که رانندگان به منظور کاهش خواب آلودگی در شب هنگام انجام می دهند، روشن کردن چراغ داخل کابین خودرو است.

همان طور که بیان کردیم بدن در هنگام تاریکی روند تکثیر و ترشح هورمون ملاتونین را آغاز می کند. طبق این بیانیه عده ای گمان می کنند که بهترین راه به منظور جلوگیری از ترشح هورمون خواب آور، روشن نگه داشتن چراغ های داخل کابین خودرو است.

در حالی که این عملکرد به موجب انعکاس نور چراغ در شیشه ی خودرو، موجب کاهش دید راننده می شود و تصادفات جاده ای را در پی دارد.

گرداوری: بخش خودرو بیتوته