آشنایی با قوانین و مقررات مشاغل سخت و زیان آور

مجموعه: اطلاعات مشاغل

مشاغل سخت و زیان آور با سلامتی کارگران درگیر است

معرفی مشاغل سخت و زیان آور + قوانین و مقررات

مشاغل سخت و زیان آور

کار کردن در بعضی موقعیت های شغلی و همچنین بعضی مکان های کاری باعث بروز مشکلات جسمانی و حتی روانی برای برخی از کارگران و کارمندان می شود. مثلا در بعضی کارگاه ها کارگران در معرض استشمام گازهای خطرناک و سمی قرار دارند که این نوع گازها می تواند برای سیستم تنفسی و همچنین پوست و مو بسیار زیان آور باشد. یا در برخی مشاغل مانند کارکنانی که روی دکل ها در ارتفاعات کار می کنند احتمال آسیب دیدگی در اثر سقوط از ارتفاع وجود دارد و بسیاری دیگر.

بر مبنای قانون کشور ما مشاغل سخت و زیان آور به دو دسته الف و ب تقسیم شده اند. مشاغلی که در دسته الف قرار می گیرد شامل آن دسته فعالیت هایی است که با استفاده از تجهیزات ایمنی استاندارد امکان و احتمال آسیب رسان بودن شان کاملا از بین می رود. این دسته از مشاغل ماهیتا زیان آور هستند اما با امکانات ایمنی دیگر هیچ خطری ندارند. 

دسته دوم گروه ب هستند که با وجودی که از تمهیدات و ابزارهای استاندارد برای این مشاغل استفاده می شود نمی توان صد در صد گفت که سختی کار و زیان بار بودن آن کاملا از بین می رود. در واقع این تجهیزات می تواند خطرات کار را کاهش دهد اما به هیچ وجه قادر نیست کاملا کار را ایمن کرده و آسیب ها را حذف کند. مثلا در مشاغل مرتبط با معدن کاری یا کار در مخازن و ...

مشاغل سخت و زیان آور به دو گروه الف و ب تقسیم می شوند

کدام ویژگی می تواند مشاغل را در دسته مشاغل زیان آور قرار دهد؟

احتمالا برای شما هم این سوال پیش آمده که دقیقا کدام ویژگی های یک شغل می تواند آن را در دسته مشاغل زیان آور جای دهد. البته ناگفته نماند که لیست کامل مشاغل زیان آور هر ساله منتشر می شود و اگر شما هنوز درباره شغل خود شک دارید می توانید این لیست را چک کنید.

اما در بعضی مواقع کارفرمایان بی انصاف از ناآگاهی کارگران خود استفاده کرده و سعی در سوء استفاده از حقوق ایشان می کنند. پس خوب است شما هم درباره شغل خود بیشتر بدانید. در مجموع تعدادی از موارد مهمی که یک شغل را زیان آور و آسیب رسان می کند را در زیر برای شما نوشته ایم:

• مشاغلی که فرد در معرض استشمام گازهای خطرناک و سمی و بخارات اسیدی قرار دارد. 

• مشاغلی که فرد در معرض لمس مواد خطرناک شیمیایی و میکروبی قرار دارد مثلا آزمایشگاه 

• مشاغلی که فرد در معرض امواج رادیواکتیو و دیگر امواج خطرناک قرار دارد. 

• مشاغلی که فرد در معرض اشعه های خطرناکی مانند ماوراء بنفش، مادون قرمز و دیگر امواج نوری خطرناک مانند UV قرار دارد. 

• مشاغلی که فرد در معرض خطر سقوط از ارتفاع قرار دارد. 

• مشاغلی که فرد در معرض اصابت اشیاء خطرناک و کشنده مثلا سلاح  و مواد منفجره و همچنین ریزش یک کوه یا سقف یا مانند آن قرار دارد.

• مشاغلی که فرد در معرض صداهای بسیار زیاد و گوش خراش که می تواند شنوایی را مختل کند قرار گرفته است. 

• مشاغلی که فرد در معرض آسیب های روحی و روانی قرار دارد مثلا محیط زندان یا آسایشگاه روانی و ...

• مشاغلی که فرد در معرض آسیب به ستون فقرات و کمر و گردن و دیگر اعضای بدنش قرار داشته باشد مثلا مشاغلی که فرد باید دائما اجسام سنگین را حمل و جا به جا کند. 

مشاغل سخت و زیان آور می تواند آسیب جسمی و روحی ایجاد کند

روند قرارگیری یک شغل در دسته مشاغل سخت 

اگر شغل شما در معرض یکی یا چند تا از آسیب های بالا قرار دارد اما هنوز شامل مفاد مربوط برای مشاغل سخت و زیان آور نشده است باید برا قرار دادن آن در این دسته اقدام کنید. برای این کار هم خود کارگر می تواند درخواست خود را به کمیته استانی ارائه دهد و هم کارفرما.

در نهایت این درخواست می تواند توسط تشکل های کارگری و کارفرمایی هم تایید و ارسال شود. وزارت کار و وزارت بهداشت نیز مسئول تکمیل و ارائه این در خواست هستند ودر نهایت صندوق تامین اجتماعی به عنوان متقاضی قرار گیری شغل مربوطه در دسته مشاغل سخت اقدام می کند. 

این درخواست که توسط فرد یا یک گروه ارسال می شود توسط کمیته ای متشکل ار کارشناسان بررسی می شود. اعضای این کمیته موظف هستند طبق آنچه در قانون درباره این دسته مشاغل وجود دارد درباره سخت و زیان بار بودن کار تصمیم بگیرند.

در چنین شرایطی شاید نیاز به بازدید از محیط کار برای بررسی وضعیت فیزیکی و بیولوژیکی و دیگر موارد باشد. در نهایت و پس از انجام این بررسی ها باید مدارک لازم را ارائه کنید تا درخواست شما در صورت صحیح بودن تایید شود. 

مشاغل سخت و زیان آور باید براساس قانون در این دسته قرار بگیرد

مشاغل سخت و زیان آور در ایران 

تفاوت های خیلی زیادی درباره مشاغل سخت و زیان آور در کشور ما با سایر کشورها وجود ندارد. با این وجود ممکن است در یک کشور مشاغلی وجود داشته باشد که اصلا در کشور دیگر تعریف نشده باشد و یا در یک کشور جزو زیان آورها باشد و در کشوری دیگر جزو مشاغل معمولی.

به جهت همین تفاوت ها هر چند اندک بر آن شدیم که لیست مشاغل سخت و زیان آور که در سال جدید توسط وزارت کار کشور اعلام شده را با شما اشتراک بگذاریم:

1. کار معدن یکی از این دسته مشاغل است. فرقی نمی کند که معادن روی زمین یا زیر زمین باشند. کارگرانی که در محیط معدن به استخراج و حفاری در تونل ها مشغول هستند شامل این دسته بندی می شوند.

2. آتش نشانی نیز جزو مشاغل سخت است و آتش نشانانی که در عملیات اتفاء حریق و امداد و نجات افراد آسیب دیده نقش دارند شامل این گروه می شوند. 

3. مشاغلی که فرد در یک مخزن سربسته به کار مشغول است مانند حفاری قنات ها، کار در چاه ها و فاضلاب ها مانند لایروبی و حفر چاه و ...

4. کار در کارگاه هایی که با کوره های ذوب مواد مختلف کار می کنند مثلا ذوب فلزات و کارخانه های تولید آهن و آلومینیوم؛ چرا که در این مشاغل کارگران در معرض دودها و بخارات خطرناک قرار دارند. تمام کارگران این خط تولید اعم از حمل کننده و کسانی که با کوره کار می کنند در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار دارند. 

خبرنگاری یکی از مشاغل سخت است

5. مشاغل دامداری و کارگرانی که به جمع آوری و نظافت و حمل کودهای حیوانی و شیمیایی اقدام می کنند.

6. مشاغلی که فرد بر روی خطوط پست انتقال نیرو با قدرت 63 کیلووات و بالاتر به کار مشغول است.

7. کار در مخازن جوشکاری

8. مشاغل سم پاشی و کود دهی باغ ها، مزارع و زمین های کشاورزی

9. کار در کارخانه های تولید مواد شیمیایی و یا تولید موادی که می تواند گازهای شیمیایی و اسیدی را در هوا پخش کند. 

10. کار در آزمایشگاه های شیمی، پتروشیمی ها و بنادر نفتی

11. کار در زندان ها، مراکز بهیاری و نگه داری زندانیان و همچنین کار در آسایشگاه های روانی

12. خبرنگاران

13. رانندگان وسایل حمل و نقل حوزه عمومی و حمل بار و همچنین رانندگانی که در وزارت راه و شهرسازی و ساخت جاده فعالیت می کنند مانند رانندگان تراکتورها 

14. کار در کارخانه های تولید سم و کود شیمیایی و انواع حشره کش ها 

15. کارشناسانی که در فوریت های پزشکی یک بیمارستان کار می کنند مانند ماماها، کارشناسان هوشبری و بعضی از بخش های پزشکی قانونی. 

قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان آور 

قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان آور

حال می خواهیم بدانیم که اصلا چرا بعضی مشاغل را در دسته مشاغل ریان آور قرار داده اند و این دسته بندی چه فایده ای برای کارکنان این مشاغل دارد. وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی با توجه به اینکه این مشاغل می توانند آسیب های جسمانی و روحی برای کارکنان به دنبال داشته و بعضی افراد را از کار افتاده کند و حتی خطر جانی به دنبال داشته باشد یکسری قانون و تبصره وضع کرده که می تواند تا حدودی از سختی این کارها بکاهد یا دست کم پاداشی برای تحمل این سختی ها باشد. این قوانین را در ادامه می خوانیم:

مشاغل سخت و زیان آور قوانین و مقررات خاصی دارد

• بر اساس قانون کار شاغلان در این دسته مشاغل نباید بیش از 36 ساعت در هفته که روزانه 6 ساعت است کار کنند. 

• بر اساس قوانین در این دسته مشاغل انجام اضافه کاری ممنوع است. البته با این حال بر اساس توافق طرفین گاهی کارگران اضافه کاری هم دارند.

• مرخصی سالانه برای این مشاغل 5 هفته در سال است. این در حالی است که در مشاغل عادی مرخصی نباید از 4 هفته در یک سال تجاوز کند.

• اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور برای زنان و کودکان زیر 18 سال ممنوع اعلام شده است و کار این دسته افراد خلاف قانون است.

• حق بیمه این افراد توسط کارفرما 23 درصد + 4 درصد اضافه تر است. بدین شکل هر کارگر که در این مشاغل کار می کند سالانه به جای 1 سال، 1 و نیم سال حق بیمه برایش رد می شود. این به معنای بازنشستگی زودتر برای این افراد است.

• در این مشاغل اگر کارگران 20 سال به شکل متوالی یا 25 سال به شکل متناوب حق بیمه داشته باشند می توانند بدون رسیدن به سن خاصی بازنشسته شوند. 

• برای بیمه شدگانی که قبل از سال 83 به یکی از مشاغل سخت و ریان بار مشغول بوده اند علاوه بر 4 درصد سایر کارگران باید 4 درصد دیگر بیمه توسط کارفرما پرداخت شود. مجموعا 31 درصد بیمه باید برای این افراد رد شود.

• ایام تعطیلات رسمی یا مرخصی ها و حتی دوران سربازی ( اگر فرد دو ماه پس از پایان خدمت مجددا به کار قبلی برگردد) توالی سال های خدمت این کارگران را از بین نمی برد. 

ساعت کار مشاغل سخت و زیان آور 36 ساعت در هفته است

کلام پایانی 

دسته ای از مشاغل وجود دارند که ممکن است کارگران را در معرض خطرات و آسیب های جسمی و روحی قرار دهند. این مشاغل بخاطر سختی زیاد کار در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار می گیرند و در هر کشوری قوانینی برای این مشاغل وضع شده است که کمی به بهبود وضعیت شاغلان در این بخش کمک کند. از جمله مرخصی های بیشتر، ساعات کاری کمتر، بازنشستگی زودتر از موعد و حقوق و مزایای بالاتر. 

گردآوری: بخش دانش کسب و کار بیتوته