تقویم تاریخ -13 آبان
- مجموعه: تقویم تاریخ
1303ش:13آبان سال 1303 خورشيدي (4 نوامبر1924 ميلادي) واحدهاي هنگ نادري تهران، تيپ اصفهان و تيپ فارس با توپخانه و تداركات لازم رهسپار خوزستان شدند و به تيپ لرستان و واحدهاي لشكر آذربايجان نيز آماده باش داده شد تا به محض دريافت دستور به سوي اهواز به حركت در آيند.
همزمان، سردار سپه (رضاخان پهلوي) نيز از طريق اصفهان و شيراز عازم اهواز شد. قبلا به شيخ خزعل اخطار شده بود كه ماليات معوقه خود را به خزانه داري كل واريز كند. خزعل 9 روز بعد تقاضاي عفو كرد و يك روز پس از آن تسليم شد.
پس از رسيدن واحدهاي اعزامي به مقصد، كار خلع سلاح اطرافيان خزعل آغاز شد و در خوزستان مقررات حكومت نظامي بر قرار گرديد. خزعل به مجلس (پارلمان ايران) نامه نوشته بود كه فريب خورده و پوزش خواسته بود كه بعدا با دو پسرش تحت الحفظ به تهران منتقل شدند. رسيدن سواره نظام آذربايجان ظرف چهار روز به خوزستان از نكات جالب اين عمليات بود كه در آن زمان طي اين مسافت با اسب، امري بي سابقه بود. مورخان اروپايي نوشته اند كه سرعت سواره نظام آذربايجان بيش از اتومبيل (اتومبيلهاي آن زمان) بود.
در پي همين عمليات بود كه فرماندهي نيروهاي مسلح (كل قوا) از سلطان احمدشاه قاجار - شاه وقت - سلب شد.
1328ش:13 آبان 1328 خورشيدي (4 نوامبر 1949 ميلادي) عبدالحسين هژير وزير دربار وقت در مسجد سپهسالار هدف حمله قرارگرفت و روز بعد جان سپرد. وي براي شركت در روضه خواني دربار سلطنتي به اين مسجد رفته بود.
حسين امامي ضارب او، از فدائيان اسلام، به عمل خود اعتراف كرده و در بازجويي، ادامه حيات هژير را براي وطن زيان آور خوانده بود كه محاكمه و پنج روز پس از وقوع رويداد اعدام شد. حسين امامي پس از محكوم شدن در دادگاه بدوي درخواست تجديد نظر نداده بود.
در همان روز وقوع اين رويداد، درتهران حكومت نظامي اعلام، دكتر مصدق به احمد آباد تبعيد و جمعي ديگر بازداشت شدند و انجام انتخابات پارلماني نيز متوقف گرديد.
1343ش:13 آبان 1343 (4 نوامبر 1964) آيت الله سيد روح الله خميني در منزل خود در قم دستگير و از آنجا به فرودگاه مهر آباد انتقال و به تركيه تبعيد شد كه بعدا در عراق اقامت كرد. اين تبعيد تا نيمه سال 1357 (زمان انقلاب) ادامه داشت. آيت الله خميني چند روز پيش از تبعيد شدن، بار ديگر از تصميم دولت وقت به برخوردار کردن نظاميان امريكايي از پاره اي مصونيت هاي قضايي شديدا انتقاد کرده بود. پنج روز پيش از تبعيد آيت الله خميني، حسنعلي منصور نخست وزير وقت در مجلس حاضر شده بود و از مصونيت قضايي نظاميان امريكايي در ايران دفاع كرده بود.
1357ش:در اين روز در سال 1357 انقلاب شدت بيشتري به خود گرفت و سنديكاي نويسندگان و خبرنگاران تصميم گرفت كه روزنامه ها به مدت نامحدود انتشار خود را متوقف سازند.
اين اعتصاب كه 62 روز طول كشيد طولاني ترين اعتصاب جرايد در طول تاريخ روزنامه نگاري در جهان بشمار مي رود. در لحظه اعلام اعتصاب، دو روزنامه كيهان و اطلاعات آماده توزيع شده بودند كه اعتصاب آغاز و سردبيران دو روزنامه از توزيع آنها جلوگيري كردند. در آن روز، تظاهرات در خيابانهاي تهران شدت يافته و همه جا زد و خورد ماموران و تظاهركنندگان مشاهده مي شد و صداي شليك گلوله قطع نمي شد. شاه دو روز بعد يك دولت تماما نظامي برسر كار آورد.
در جريان انقلاب، محمدعلي سفري دبير سنديكاي روزنامه نگاران بود که تصميم اعتصاب را اعلام داشت. آن دسته از اعضاي تحريري خبرگزاري پارس (ايرنا) و راديو تلويزيون كه عضو سنديكا بودند به اعتصابيون پيوستند. اين اعتصاب طولاني سبب شد كه دولت نتواند اعلاميه ها و سخنانش را به گوش برساند كه در شكست آن موثر بود. سنديکا در نيمه مهرماه با هدف مخالفت با سانسور، نيز دو روز اعلام اعتصاب کرده بود. اعتصاب مطبوعات پس از براندازي 28 مرداد 1332 در ايران سابقه نداشت. بعدا برخي از مفسران خارجي تعجب خودرا از اين لحاظ ابراز داشته بودند كه چه عاملي دركار بود كه دولت نظامي وقت دو روزنامه اصلي تهران را خود، ولو در چهار صفحه منتشر نكرد.
1358ش:گروهي كه خود را «دانشجويان پيرو خط امام» معرفي مي كردند در اين روز در سال 1358 (4 نوامبر 1979) ساختمان سفارت آمريكا در تهران را متصرف شدند و كاركنان آمريكايي حاضر در ساختمان را به گروگان گرفتند و آنجا را "لانه جاسوسي" ناميدند. اين دانشجويان پس از تصرف سفارت، دستگيري کارکنان و نظاميان آمريکايي محافظ آن و جمع آوري اسناد بايگاني در سفارت خواهان استرداد شاه شدند كه در يک بيمارستان در آمريكا بستري شده بود. تصرف سفارت آمريکا و گروگانگيري کارکنان آن که 444 روز طول کشيد از رويداد هاي مهم ربع قرن آخر سده بيستم بشمار مي رود. در جريان محاصره، کاردار سفارت آمريکا با چند عضو ارشد به وزارت امور خارجه پناهنده شده بودند. بعدا معلوم شد شماري از کارکنان سفارت آمريکا هم که در ساختمان ديده نشدند به سفارت کانادا پناه برده بودند که بعدا با گذرنامه کانادايي از ايران خارج شدند. تصرف کنندگان سفارت بعدا اسناد به دست آورده را به صورت کتاب منتشر کردند.
1986م:چهارم نوامبرسال 1986 ميلادي و در جريان جنگ عراق با ايران فاش شد كه مك فارلين مشاور ويژه امنيت ملي رونالد ريگن رئيس جمهور وقت امريكا با چهار آمريكايي ديگر به طور محرمانه وارد تهران شده و مذاكراتي انجام داده بودند. اين موضوع براي نخستين بار در يک نشريه لبناني افشاء شده بود. ريگن رئيس جمهور وقت آمريكا حاضر نشد جزئيات قضيه را فاش سازد. وي بعدا از اين اقدام خود (و فروش اسلحه به ايران، به ميزان محدود و ارسال پول حاصل از آن به مخالفان دولت ضد غرب نيكارا گوئه معروف به كنتراها) دفاع كرد. ريگن در عين حال گفت که در اين زمينه اشتباهات اداري روي داده است.
گزارشهاي رسانه ها حكايت از آن داشت كه هواپيماي حامل مك فارلين در سفر تهران حامل مقداري اسلحه بود. در پي افشاي اين قضيه، پرونده اي كه به «ايران ــ كنترا» معروف شده بود در دستگاه قضايي آمريکا تشكيل شد و مدتها بحث روز بود و حتي از ريگن تحقيق قضايي شده و سرانجام چند نفر ازجمله يك سرهنگ آمريكايي به نام اليور نورث مامور كار دركاخ سفيد محكوم شده بودند.
2005م:"ناديا انجمن" شاعره جوان و فارسي سراي افغانستان چهارم نوامبر 2005 در خانه اش در شهر هرات درگذشت. معاينه جسد اين شاعره 25 ساله باذوق نشان داد که بر اثر ضربات وارده جان سپرده بود. پليس شوهر ناديا را به اتهام قتل او بازداشت کرد. قتل ناديا به گونه اي درجهان منعکس شد که ارکان مربوط سازمان ملل مداخله کرد تا چنين حادثه اي تکرار نشود. مجموعه "گلهايي که دودي رنگند" از اوست که چاپ و در کشورهاي فارسي زبان انتشار يافته است.
1837م:«تايمز هند» سوم نوامبر (ديروز) 170 ساله شد. تايمز هند، پرتيراژترين روزنامه غير تابلويد (ورق بزرگ) انگليسي زبان سوم نوامبر سال 1837 كار انتشار خودرا در بمبئي (مومباي) آغاز كرده است كه در آغاز كار به اخبار اقتصادي توجه بيشتري داشت. تايمز هند كه از سال 1948 توسط خانواده «جينJain» خريداري شده است توسط دو برادر ـ سامير و وينيت جين ـ اداره مي شود و رياست كمپاني با مادر آنان بانو «ايندو جينIndu Jain» است كه ميلياردر هفدهم جهان بشمار مي رود. اين كمپاني خانوادگي در كنار تايمز هند (تايمز آو اينديا)، مالك هشت نشريه، چند فرستنده راديويي و سه كانال تلويزيوني ازجمله كانال «Times Now» است. درآمد خالص كمپاني تايمز هند در سال 2007 بيش از يك ميليارد دلار بوده است.
1791م:چهارم نوامبر 1791 در ايندياناي امروز ميان يك تيپ سوار ارتش آمريكا به فرماندهي ژنرال «آرتر كلر» و نيروهاي اتحاديه چند قبيله از بوميان اين كشور به رياست «ليتل تورتول» نبرد سختي درگرفت. در اين نبرد از افراد يك تيپ سوار آمريكا تنها 48 تن زنده ماندند. اين بزرگترين پيروزي نظامي بوميان آمريكا (اصطلاحا سرخپوستان) بر مهاجران اروپايي تا آن زمان بشمار آورده شده است. بوميان آمريكا كه تبار سيبريايي و چيني دارند از آغاز ورود انگليسي ها به آمريكاي شمالي در سال 1607 با آنان جنگيده بودند تا از اموال و اراضي خود دفاع كنند ولي تا زمان دريافت اسلحه آتشين از مهاجران فرانسوي فاقد اين جنگ افزار بودند و كشتار مي شدند. برخلاف انگليسي ها، مهاجران فرانسوي، آلماني و هلندي با بوميان آمريكاي شمالي (ايالات متحده و كاناداي امروز) سازش كرده و رفتار دوستانه داشتند و اراضي مورد نياز را از آنان خريداري مي كردند.
در نبرد تاريخي اينديانا، افراد قبايل شاوني، دليور و بوكونداهلا مركب از 1180 دلاور شركت داشتند. اينان قبلا در اكتبر 1790 يك هنگ سوار آمريكا به فرماندهي سرهنگ «هاردين» را شكست داده و اين هنگ با دادن 219 تن تلفات عقب نشيني كرده بود. بوميان با اين جنگها مخالفت خود را با عهدنامه سال 1783 پاريس مبني بر برسميت شناخته شدن 13 مهاجرنشين انگليسي از سوي لندن به عنوان يك كشور مستقل اعلام كرده بودند. طبق اين معاهده كه ميان دولت لندن و نمايندگان مهاجرنشينان و با ميانجيگري فرانسه امضاء شده بود، شرق آمريكاي شمالي (به استثناي فلوريدا) به عنوان كشوري مستقل (به نام ايالات متحده) شناخته شده بود ولي بوميان، اين سرزمين پدري را متعلق به خود مي دانستند و اروپاييان را متجاوز.
1793م:چهارم نوامبر سال 1793 در جريان انقلاب فرانسه و در دوران اقتدار روبسپير، بانو اولمپ دو گوژ Olympe de Gouges نويسنده و نمايشنامه نگار و فعال سياسي فرانسه به حکم دادگاه انقلاب با گيوتين و در ملاء عام گردن زده شد. بانو اولمپ که هنگام اعدام 45 ساله بود اعتراض کرده بود که چرا انقلاب فرانسه براي زنان، حقوق سياسي برابر مردان و از جمله راي دادن تامين نکرده است. وي از ژيرونديست ها (ميانه روها) بود. نوشته هاي بانو اولمپ به پيروزي انقلاب فرانسه کمک کرده بود. وي در نخستين روزهاي انقلاب شعارهاي متعدد براي انقلابيون نوشته و به دست تظاهرکنندگان داده بود.
1911م:پس از چهارماه چانه زدن، چهارم نوامبر سال 1911 ميلادي ميان آلمان و فرانسه قرار دادي امضاء شد كه به موجب آن، دولت وقت آلمان اين حق! را به دولت فرانسه داد كه سرزمين مراكش (مغرب) را تحت الحمايه خود قراردهد!. در عوض دولت فرانسه 96 هزار مايل مربع از اراضي شمال كنگو برازاويل را كه هم مرز كامرون بود به آلمان بخشيد كه قبلا خود را مالك كامرون اعلام كرده بود!. قرنها بود كه دولتهاي اروپايي بدون هيچگونه حق و حتي بهانه و تنها در سايه اسلحه نظامي برتر و بي اعتنا بودن به اخلاقيات و حقوق ديگران، سرزمين هاي واقع در قاره هاي دوردست را مالك مي شدند و گاهي هم به صورت هايي که يک نمونه اش در بالا ذکر شد آنها را ميان خود معامله مي کردند!. دهها سال آفريقاييان را شکار مي کردند و عمدتا در قاره آمريکا بفروش مي رسانيدند.
با سازشي كه ذكر آن رفت اختلاف نظر آلمان و فرانسه برطرف شد و فرانسويان خرسند بودند كه با تصاحب رايگان سرزمين مراكش، يك امپراتوري در شمال افريقا كه شامل تونس، الجزاير، موريتانيا و ... و مراكش بود تشكيل مي دادند. در آن زمان ايتاليا مالك ليبي و انگلستان صاحب مصر، سودان و قسمتي از سومالي و ... بود و در سراسر شمال قاره آفريقا حتي يك وجب زمين كه متعلق به قدرتهاي اروپايي نباشد به دست نمي آمد.
باوجود اين كه در اين داد وستد، آلمان معادل وسعت خودش زمين مفت به دست آورده بود روزنامه هاي اين كشور از روز بعد دست به اعتراض زدند كه در اين داد و ستد دولت آنها مغبون شده بود و فرانسويان سرشان كلاه گذارده بودند! بدبختي دنيا را ببين.
اين معامله كه حتي مردم كنگو برازاويل از آن آگاه هم نشدند سبب شد كه وسعت وطنشان براي هميشه كوچك شود!.
2003م:طارق عزيز مقام برجسته دولت صدام حسين كه از زمان تصرف عراق در بازداشت بوده است در نخستين بازجويي گفته بود كه صدام باور نمي كرد كه آمريكا تهديد خود به حمله نظامي را عملي سازد و از تماسهايي كه با روسيه و فرانسه داشت به اين نتيجه رسيده بود كه مسئله در چارچوب سازمان ملل حل شود.
اين مطلب سوم نوامبر 2003 به رسانه ها داده شده بود. طارق عزيز از اعضاي قديمي حزب بعث سالها وزير امور خارجه عراق و سپس معاون نخست وزير اين کشور (معاون صدام حسين) بود. او که يک مسيحي عراقي است قبلا سردبيري نشريات حزب بعث را برعهد داشت و چون برزبان انگليسي مسلط است در بيشتر سخنراني ها و مصاحبه ها شرکت مي جست. طارق عزيز که نام دوران جواني اش ميخاييل يوحنا بود در سال 1980 جمهوري اسلامي ايران را متهم کرده بود که از طريق عوامل خود در عراق قصد ترور اورا داشته بود.
طبق گزارش هاي ديگر، دولت مسکو قبلا به صدام گفته بود كه بهتر است تفويض اختيارات كند و كناربرود تا بشود آمريكا را از حمله نظامي منصرف ساخت زيرا كه آمريكا براي انتقال نيرو هزينه سنگين متحمل شده است و به آساني دست بردار نخواهد بود.
دولت روسيه بعدا هم به دولت آمريکا گفته بود که اگر بخواهد به مدت طولاني در عراق بماند با مقاومت رو به رو خواهد شد و دشمنان آمريکا در گوشه و کنار جهان و بويژه در منطقه خاورميانه که کم هم نيستند به اين مقاومت کمک خواهند کرد و بحراني دامنه دار پديد خواهد آمد و ....
2008م:انتخابات عمومی آمریکا (رئیس جمهور، یک سوم سناتورها، همه نمایندگان مجلس و برخی از فرمانداران ایالت ها) چهارم نوامبر 2008 آمريكا انجام شد. در اين انتخابات در فهرست کمیسیون انتخابات نام شش نامزد برای احراز مقام رياست جمهوري دیده می شد: باراك اوباما از حزب دمكرات، جان مكين از حزب جمهوريخواه، باب بار از حزب ليبرتاريان، بالدوين از حزب قانون اساسي، شينتيا مكيني از حزب سبز و رالف نيدر (نادر) منفرد. برای اوباما تبلیغ بیشتری شده بود و برنده انتخابات شد.
در آمريكا، طبق يك قاعده قديمي كه مورد ايراد است، انتخاب رئيس جمهور دو مرحله اي است و طبق محاسبات خاص، الكتورها برپايه جمع كل آراء راي دهندگان هر ايالت انتخاب مي شوند كه بعدا رئيس جمهور را برمي گزنند. ايراد در اينجاست كه در هر ايالت، كل الكتورها متعلق به نامزدي خواهند كه آراء بيشتري داشته باشد، نه تقسيم آنان مطابق ميزان آراء هرنامزد. براي مثال: اگر تفاوت آراء دو نامزد تنها يك راي باشد، الكتورها متعلق به نامزدي خواهند بود كه اين يك راي اضافي را دارد!. به اين ترتيب جمع كل آراء يك نامزد در سراسر كشور، ملاك انتخاب او نخواهد بود. جمع كل آراء نشانه محبوبيت نامزد است. با اين فرمول مورد ايراد، در طول قرن گذشته بارها ديده شده است كه برنده انتخابات در جمع كل، آراء كمتري داشته و اين وضعيت آخرين بار در انتخابات نوامبر 2000 مشاهده شد كه جمع كل آراء «ال گور» بيش از جورج دبليو بوش بود، ولي انتخاب نشد.
با هدف صرفه جويي در هزينه، رفراندم هاي برخي از ايالات نيز با انتخابات عمومی انجام می شود. دو نمونه از رفراندم هاي چهارم نوامبر 2008 از این قراربود كه پاسخ به آنها «بله و يا نه» است: در ايالت اوراگون سئوال شده بود آيا موافق هستيد كه دستمزد معلمان برحسب وضعيت تدريس آنان و نتيجه امتحانات (نه سنوات خدمت و تحصيلات) داده شود تا تشويق به كار بيشتر شوند. در ايالت ميشيگان سئوال شده بود كه آيا موافق هستيد كه ماري جوانا (مري وانا) با تجويز پزشك آزاد شود.
اصحاب نظر در آمريكا پس از اطلاع از پیروزی حزب دمکرات در انتخابات ریاست جمهوری و دو مجلس کنگره اين نگراني را ابراز کرده بودند كه با افتادن قوه مجريه و قوه مقننه به دست حزب دمكرات احتمال تضعيف دمكراسي وجود خواهد داشت و به عبارت ديگر؛ در برابر تصميمات دولت، مخالفت قاطع (جز حرف مخالف زدن) وجود نخواهد داشت. با پیروزی باراک اوباما در انتخابات چهارم نوامبر 2008 براي نخستين بار، يك سياهپوست رئيس جمهور و يك كاتوليك ايرلندي تبار معاون رئيس جمهور شده اند. برخي از تحليلگران راستگرا پیش بینی کرده بودند با انتخاب شدن یک سیاهپوست به سمت ریاست جمهوری امکان ازسرگرفته شدن معارضات پنهان و آشگار نژادي و ... وجود خواهد داشت.
1921: «تاكاشي هارا» نخست وزير ژاپن به دست يك كره اي با ضربه چاقو کشته شد. وي نخستين مقام ارشد ژاپن نبود كه پس از تصرف شبه جزيره كره از سوي ژاپني ها، به دست کره اي ها به هلاکت مي رسيد. قبلا هم چنين ترورهايي صورت گرفته بود. «تاكاهاشي» جاي نخست وزير مقتول ژاپن را گرفت.
1945: كشورهاي عربي سنگ بناي جامعه عرب را برزمين نهادند تا ازطريق آن به صورت گروهي مانع ايجاد كشوري در فلسطين براي يهوديان شوند.
1980: رونالد ريگن 69 ساله فرماندار پيشين كاليفرنيا و رئيس اسبق كانون بازي گران صنعت سينما جيمي كارتر را در انتخابات شكست داد و به رياست جمهوري امريكا بر گزيده شد. اصحاب نظر درگيري كارتر با اوضاع ايران و مسئله گروگان گيري كاركنان سفارت امريكا در تهران را كه 444 روز طول كشيد، عامل عمده شكست كارتر دانسته اند.
1995: اسحق رابين 72 ساله ژنرال بازنشسته و نخست وزير وقت اسرائيل به دست يك جوان يهودي افراطي ترور شد.
2003: دكتر «پال كالابرسي» يک پژوهشگر راه درمان بيماري سرطان و رئيس سابق شوراي ملي مبارزه با سرطان (آمريكا) در 73 سالگي پيش از اين كه بتواند درمان قطعي براي سرطان به دست آورد، خود قرباني سرطان شد و بر اثر سرطان زبان درگذشت.
راه درمان محدود سرطان پروستات و سرطان سينه و نيز ابتكار بكاربردن توام كيمو تراپي و درمان با اشعه براي جلوگيري از تكثير سلولهاي سرطاني از اوست. وي در ايتاليا به دنيا آمده و به آمريكا مهاجرت كرده بود.
منبع:iranianshistoryonthisday.com