به داد جوانان برسید/ یک نفر از هر 5 ایرانی نه در حال تحصیل، نه اشتغال و نه مهارت‌آموزی است
- مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی
- تاریخ انتشار : شنبه, 28 بهمن 1402 12:01
روزنامه جهان صنعت نوشت: طی سال‌های اخیر ادبیات NEETها در کشور بسط بیشتری یافته است. نکته قابل تاملی که در این خصوص وجود دارد، آمار و ارقامی است که به تازگی «علی‌حسین شهریور» معاون پژوهش فنی و حرفه‌ای اعلام کرده است. چند روز پیش «علی‌حسین شهریور» معاون پژوهش فنی و حرفه‌ای با تایید اینکه آمار بیکاران فارغ‌التحصیل روز‌به‌روز در حال افزایش است، بیان کرد: «در جهان ۱۶۰ میلیون کودک به جای مدرسه در حال کار هستند. در ایران نیز از هر ۵ جوان بیش از یک نفر، از تحصیل، آموزش شغلی و فرصت کسب مهارت برای آینده خود محروم هستند. در ایران حدود یک میلیون نفر از تحصیل بازمانده‌اند. هر کودکی سزاوار یک کلاس درست است، نه یک محل کار.» او با اشاره به اینکه ۳ میلیون جوان ایرانی نه در حال تحصیل، نه اشتغال و نه مهارت‌آموزی هستند گفت: «از هر ۵ نفر جوان ۱۵تا۲۴ساله، یک نفر در این وضعیت قرار دارند.» اینکه ۳ میلیون از جوانان ایرانی سرگردان‌اند، نگرانی‌های جدیدی را برای مسوولان به وجود آورده است. با اینکه برخی از شرکت‌ها بر این عقیده‌اند که «کار هست، نیرو نیست»، اما با توجه به اینکه حقوق اولیه، بین ۷ تا ۱۰ میلیون تومان تعیین شده، نیروی کار راضی به استخدام با این مبلغ نیست: «می‌گویند این حقوق پول رفت‌وآمدمان هم نمی‌شود.»
ماجرای کمبود نیروی کار را پیش از این، وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم مطرح کرده بود. به‌گفته او، نیروی بامهارت کم است. حالا به همین ماجرا، تمایل نداشتن بخشی از نیروی کار برای فعالیت را هم باید اضافه کرد: «گاهی بخشی از جامعه ما ترجیح می‌دهند بیکار بمانند تا اینکه کار‌های رده پایین‌تر را انجام دهند.» نیروی کار تغییر الگو داده، اگر تا پیش از این، پس از فارغ‌التحصیلی، افراد در رشته‌های مختلف، با درآمد پایین و بدون بیمه، برای ساعت‌های طولانی کار می‌کردند، حالا در نسل جدید، این نوع درآمدزایی دیگر در اولویت نیست. هر چند که به‌گفته جامعه‌شناسان و کارشناسان حوزه کارگری و اشتغال، این رفتار بیش از همه در خانواده‌های طبقه متوسط دیده می‌شود؛ خانواده‌ای که کم‌جمعیت است و توان تامین هزینه‌های اولیه فرزندان را دارد. در این خانواده‌ها اغلب پدر و مادر باهم درآمدزایی دارند و جوان، به واسطه فارغ‌التحصیلی در رشته مورد نظرش، تامین شدن از سوی خانواده حتی در پایین‌ترین سطح، حاضر به‌کار با حقوق‌های ۷ و ۱۰ میلیون تومانی نیست. به همین دلیل برخی از جامعه‌شناسان معتقدند نرخ بالای NEETها آینده جامعه ایران را در مسیر یک زلزله ۸ ریشتری قرار می‌دهد. اتفاقی که اگر از همین امروز به فکر حل آن نباشیم، در آینده با هزینه گزاف و سیلی محکم سراغ ما خواهد آمد.
مشخصات NEETها
واژه NEET که اولین‌بار در سال ۱۹۹۹ به‌طور رسمی در سطح سیاسی انگلیس مطرح شد، در کمتر از ۱۰ سال در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و برخی کشورهای در حال توسعه مطرح و به‌کار گرفته شد. این شاخص روایتگر وضعیت جوانان در سن ۱۵ تا ۲۴سال است که نه در حال تحصیل‌اند (ترک تحصیل کرده‌اند)، نه مشغول مهارت‌آموزی و نه در جایی مشغول کار هستند. براساس مطالعات مختلف در کشورهای جهان، این جوانان علاوه‌بر اینکه فرصت‌های آینده خود را از دست می‌دهند و همچنین به‌عنوان سربار خانوار (به لحاظ اقتصادی و معیشت) محسوب می‌شوند؛ بیش از دیگر گروه‌های سنی در معرض بزهکاری، اعتیاد به موادمخدر و ارتکاب اعمال مجرمانه هستند و بر همین اساس سیاستگذاران و برنامه‌ریزان در سطح دنیا بیشترین توجه را برای فراهم‌کردن امکان اشتغال و مهارت‌آموزی برای این دسته از جمعیت معطوف می‌دارند.
دلایل افزایش سرگردانی در جوانان
سرکوب سرمایه‌گذاری و بخش مولد اقتصاد، دلیل سرکوب دستمزدها، سرکوب اشتغالزایی و سرکوب نیروی کار بوده است، وضعیتی که درنهایت موجب دلسردی جمعیت جوان شده و در افزایش نرخ NEETها موثر بوده است؛ درحال‌حاضر برای کنترل جمعیت NEETها صرفا به ابزار آموزش و مهارت‌آموزی نیاز داریم، اما ۱۰سال آینده این جمعیت، مسکن، اشتغال، هزینه درمان و… می‌خواهد.
رتبه یک NEET ایران در جهان
بررسی داده‌های آماری بانک جهانی و سازمان بین‌المللی کار (ILO) نشان می‌دهد اگر مبنای نرخ NEETها را در ایران آمارهای وزارت کار قرار دهیم، ایران به رتبه اول جهان در این شاخص می‌رسد. به‌طوری‌که نرخ ۷۷ درصدیNEETها در ایران درحالی است که بالاترین رقم آن در جهان مربوط به کشور آفریقایی نیجر با نرخ ۶/۶۸ درصد است. پس از این کشور، ترینیداد و توباگو با نرخ ۵۲ درصدی و کشور کیریباتی با نرخ حدود ۴۷ درصدی قرار دارد. به‌عبارتی نرخ ۷۷ درصدیNEETها، ایران را در رتبه اول جهان و حتی بالاتر از کشورهای عمدتا آفریقایی قرار می‌دهد. گویان، سومالی، موریس، بورکینافاسو، جمهوری دومینیکن، بوتسوانا، چاد، لیبریا، مولداوی، موریتانی، اردن، لسوتو، بنین، نپال، پاکستان، کوزوو، نامیبیا، فلسطین، مالی، آفریقای جنوبی، تونس، مصر، جامائیکا و گامبیا کشورهایی هستند که در رتبه‌های ۳ تا ۲۸ قرار دارند، اما اگر نرخ ۲۹ درصدی مرکز آمار ایران و بانک جهانی را مدنظر قرار دهیم، ایران به رتبه ۲۸ جهان می‌رسد. البته این رتبه گرچه بهتر از رتبه یک است، اما آنطور که توضیح داده شده، در رتبه‌های قبل از ایران عمدتا کشورهای آفریقایی قرار دارند.
نرخ ۷۷ درصدی و حتی ۲۹ درصدیNEETها (گزارش وزارت رفاه و مرکز آمار) در ایران درحالی است که در ژاپن این مقدار ۱/۳ درصد، در ایسلند ۹/۴ درصد، در سوئد و هلند ۱/۵ درصد، در سنگاپور درصد، در نروژ ۳/۶ درصد، در جمهوری‌چک ۵/۶ درصد، در اسلوونی ۶/۶ درصد، در دانمارک ۱/۷ درصد، در بلژیک ۴/۷ درصد، در آلمان ۵/۷ درصد، در پرتغال ۶/۷ درصد و در ایرلند و فنلاند نیز این مقدار ۷/۷ درصد است.
نرخ بیکاری بیش از ۲۴ درصد
با اینکه بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد که این عدد نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل ۵/۰ درصد کاهش داشته، اما از نظر «حمید حاج‌اسماعیلی» کارشناس بازار کار و کارگری، این عدد بالایی است. او به «جهان‌صنعت» گفت: «نرخ بیکاری جوانان ما بالای ۲۴ درصد است که ۴۵ درصد از بیکاران را فارغ‌التحصیلان تشکیل می‌دهند.
او اظهارات برخی از کارفرمایان را که می‌گویند دنبال نیروی کارند، اما نیرو پیدا نمی‌کنند را منطقی نمی‌داند، چرا‌که بیکاری در جمعیت فعال جویای کار بالاست. این کارشناس با اشاره به اینکه انگیزه ورود به بازار کار کاهش پیدا کرده، بیان کرد: «زمانی‌که جمعیت فعال ما متناسب با جمعیت افزایش پیدا نمی‌کند معمولا انگیزه‌ها هم کم می‌شود، به‌طور کلی نرخ بیکاری در میان زنان فارغ‌التحصیل و جوانان بالاست، باید بررسی شود چرا یک تحریک جدی در این زمینه انجام نمی‌شود.»
براساس اعلام حاج‌اسماعیلی، باید نیاز‌های اشتغال کشور درک و در همان زمینه هم آموزش‌ها ارائه شود. هر چند که گرانی، تحریم و تورم مانع جدی برای توسعه بازار کار به‌شمار می‌رود: «در کشور حدود ۴۲۰۰شغل تعریف شده، درحالی‌که با توجه به شرایط بازار کار، ما نیاز به ۱۴، ۱۵هزار شغل تعریف‌شده داریم، این موضوع دولتی است، ارگان‌های دولتی باید متناسب با نیاز‌های کشور، مشاغل جدید ایجاد کنند. با این حال الگوی اشتغال جوانان نسبت به گذشته تغییر کرده است. بسیاری از آنها به دنبال شغل‌های پرستیژدار هستند که تناسبی با میزان تحصیلاتش داشته باشد. از سوی دیگر، مشکلات اقتصادی همراه با تورم و گرانی، افزایش قابل‌توجهی پیدا کرده. این درحالی است که ایران جزو، پنج شش کشوری است که پایین‌ترین دستمزدها را در دنیا پرداخت می‌کند. در این شرایط افراد حاضر به‌کار کردن نیستند.»
وی افزود: «با این حال سرگردانی ۳ میلیون جوان ایرانی آسیب‌های اجتماعی زیادی از جمله کاهش ازدواج، کاهش فرزندآوری و به موازات آن افزایش مهاجرت، اعتیاد و سرقت را در پی خواهد داشت.»
آمارهای مبهم
گفتنی است در سال ۱۴۰۱ وزارت رفاه شاخص NEET یعنی جوانان ۱۵تا ۲۴سال را که نه آموزش می‌بینند نه کار می‌کنند ۷۷درصد می‌داند، ولی مرکز آمار ۲۹ درصد اعلام کرده است. این در حالی است که برخی از کارشناسان نیز این آمار را ۲۴ درصد اعلام می‌کنند که بعد از هشدار رسانه‌ها نسبت به این موضوع، توضیحاتی ارائه کرد که خیلی شفاف و روشن نبود. در هر صورت این جمعیت همین حالا یک مخاطره بزرگ برای کشور و خانوارها محسوب می‌شود که ضرورت رسیدگی به آن وجود دارد.
مهدیه بهارمست
