درمان‌هایی که قرار است به طاسی پایان دهند

مجموعه: اخبار پزشکی

تاریخ انتشار : چهارشنبه, 16 شهریور 1401 15:55

به گزارش ایسنا و به نقل از وایرد، "دنیس جونز" (Denise Jones)، کارش را رها کرد، زیرا موهایش را از دست داده بود. او پس از تشخیص بیماری خودایمنی "طاسی منطقه‌ای" یا "آلوپسیا آره‌آتا" (Alopecia areata)، موهایش را دید که تکه‌تکه‌ می‌ریزند و لکه‌های طاسی روی پوست سرش به جا می‌مانند. نظرات پشت سر هم همکاران در محل کار آغاز شده بود و او مطمئن نبود که چقدر می‌تواند آنها را تحمل کند. بنابراین، کار خود را ترک کرد.

به گفته "لوئیس گارزا" (Luis Garza)، استاد پوست‌شناسی "دانشکده پزشکی دانشگاه جان هاپکینز" (JHUSOM) و پزشک معالج دنیس، وی در تجربه استرس و اضطراب ناشی از ریزش مو قرار گرفت.

گارزا توضیح داد که مو، یک جنبه اساسی به شمار می‌رود که عمیقا با تصویر بدن و احساس ما در هم تنیده است. به همین دلیل است که طاسی می‌تواند زندگی یک شخص را به معنای واقعی کلمه تغییر دهد. با وجود این که بیش از ۵۰ درصد زنان و ۸۵ درصد مردان آمریکایی در طول عمر خود طاسی را تجربه می‌کنند، هنوز درمان‌های موثری برای ریزش مو وجود ندارد. هیچ یک از روش‌های درمانی واقعا خوب کار نمی‌کنند.

دو داروی تاییدشده توسط "سازمان غذا و داروی آمریکا" (FDA) برای طاسی معمولی، "فیناستراید" (Finasteride) و "ماینوکسیدیل" (Minoxidil) هستند که فقط کمی رشد مو را تقویت می‌کنند، باید روزانه استفاده شوند و ممکن است عوارض جانبی مانند افسردگی و کاهش میل جنسی را به همراه داشته باشند. یکی دیگر از گزینه‌های محبوب، کاشت مو است که در آن، فولیکول‌های مو از یک قسمت پوست سر به قسمت دیگر منتقل می‌شوند اما این روش تهاجمی، پرهزینه است و به مقدار موی قابل جابه‌جایی محدود می‌شود. با توجه به این گزینه‌های درمانی، بیشتر مردم نمی‌توانند هیچ کار معناداری را در مورد ریزش مو انجام دهند.

اما این شرایط ممکن است به زودی تغییر کند. ماه گذشته، پژوهشی در مجله "Developmental Cell" به چاپ رسید که نشان داد "ماکسیم پلیکوس" (Maksim Plikus)، استاد زیست‌شناسی رشد و سلولی "دانشگاه کالیفرنیا، ارواین" (UCI) و مدیر ارشد علمی شرکت زیست‌فناوری "امپلیفایسا" (Amplifica)، نقش یک مولکول قوی به نام "SCUBE3" را کشف کرده است. پلیکوس باور داشت که شاید این پروتئین بتواند نحوه برخورد پزشکان با طاسی را تغییر دهد.

با تقریبا نیم میلیون فولیکول مو می‌توانید پوست سر خود را به عنوان یک کارخانه بزرگ از چاپگرهای سه‌بعدی در نظر بگیرید. به گفته پلیکوس، تقریبا همه این فولیکول‌ها باید دائما چاپ شوند تا موی کامل را ایجاد کنند اما در طاسی معمولی، این چاپگرها شروع به خاموش شدن می‌کنند. اگر حدود ۵۰ درصد آنها خاموش شده باشند، منجر به نازک شدن موها می‌شوند و زمانی که بیش از ۷۰ درصد خاموش هستند، طاسی ایجاد می‌شود. مولکول SCUBE3 با فعال کردن سلول‌های بنیادی موجود در پوست سر، فولیکول‌های مو را هک می‌کند تا خط تولید این کارخانه را دوباره راه بیندازد و رشد سریع مو را تقویت کند.

پژوهش پلیکوس به این دلیل آغاز شد که او می‌خواست سلول‌های پاپیلای پوستی را که در پایین فولیکول‌های مو قرار دارند، درک کند. آزمایش آنها بسیار دشوار بود؛ بنابراین پلیکوس و گروهش برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه عملکرد آنها، از یک روش ژنتیکی برای هدف قرار دادن یک مسیر سیگنال‌دهی استفاده کردند که این سلول‌ها برای پرورش مو از آن استفاده می‌کنند. هدف، روشن نگه داشتن این مسیر در مجموعه‌ای از موش‌های بدون مو بود. هنگامی که پلیکوس و گروهش این روش را به کار گرفتند، رشد سریع مو در موش‌های اصلاح‌شده ژنتیکی آغاز شد.

اما پلیکوس و گروهش نمی‌دانستند که دقیقا چه چیزی در این مسیر به رشد مو می‌انجامد. بنابراین با استفاده از توالی‌یابی آران‌ای تک‌سلولی، سلول‌های موش‌های اصلاح‌شده ژنتیکی و موش‌های گروه کنترل‌شده را با هم مقایسه کردند. آنها دریافتند که SCUBE3 در موش‌های جهش‌یافته بیان می‌شود اما در گروه کنترل شده بیان نمی‌شود. با وجود این، این نتیجه به خودی خود معنایی نداشت زیرا SCUBE3 فقط می‌توانست یک مولکول تماشاگر باشد. به همین دلیل، آنها مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را با این پروتئین انجام دادند. ابتدا آن را از موش‌ها حذف کردند و سپس آن را به موش‌های معمولی تزریق کردند و در مرحله بعد، آن را با فولیکول‌های موی انسان پیوند زدند و به پوست موش‌ها تزریق کردند. همه این آزمایش‌ها نشان دادند که SCUBE3 می‌تواند به رشد مو کمک کند.

اگرچه پلیکوس می‌داند که برای انتقال دادن این روش از موش‌ها به یک درمان مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا، بررسی زیادی لازم است اما او آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کند که در آن، بیماران می‌توانند به متخصص پوست مراجعه کنند تا SCUBE3 را به پوست سر خود تزریق کنند. پلیکوس باور دارد که SCUBE3 در عمق کمتر از یک میلی‌متر و تنها با مقادیر مورد نیاز به اندازه میکروگرم‌ توزیع می‌شود. بنابراین، این روش در کوتاه‌مدت و زیر ۲۰ دقیقه انجام خواهد شد و نسبتا بدون درد خواهد بود.

هزینه این روش احتمالا مشابه هزینه بوتاکس خواهد بود. بنابراین، نمی‌توان گفت که ارزان است، اما مطمئنا ارزان‌تر از کاشت مو خواهد بود. علاوه بر این، درمان احتمالا باید دو یا سه بار در سال تکرار شود تا رشد مو ادامه یابد. پلیکوس گفت: این روش، یک تقویت‌کننده ترکیبی جذاب است. محبوبیت بوتاکس و فیلرهای پوست، این نکته را به خوبی نشان می‌دهد. با توجه به این که کشت پروتئین‌ها ارزان است و در حال حاضر به طور گسترده انجام می‌شود، مقیاس‌بندی SCUBE3 نیز آسان خواهد بود.

"ماریا کاسپر" (Maria Kasper)، دانشیار زیست‌شناسی سلولی و مولکولی "مؤسسه کارولینسکا" (Karolinska Institute) گفت: من فکر می‌کنم که این یک چشم‌انداز واقع بینانه است. با وجود این، هنوز خیلی زود است که بگوییم یافته‌های پلیکوس، به ارائه درمان جدیدی برای ریزش مو می‌انجامد یا خیر. باید خاطرنشان کنم که رویکردهای درمانی جایگزین نیز در حال توسعه هستند.

شرکت "ترن بیوتکنولوژیز" (Turn Biotechnologies) نیز در حال توسعه درمانی است که از "آران‌ای پیام‌رسان" (mRNA) استفاده می‌کند. این روش که از همان اصول اولیه واکسن‌های کووید-۱۹ "فایزر" (Pfizer) و "مدرنا" (Moderna) پیروی می‌کند، دستورالعمل‌های ژنتیکی را به سلول‌های ما ارائه می‌دهد تا مواد مفیدی را بسازند.

"ویتوریو سباستیانو" (Vittorio Sebastiano)، یکی از بنیان‌گذاران این شرکت و دانشیار زنان و زایمان "دانشگاه استنفورد" (Stanford University) گفت: هدف ترن بیوتکنولوژیز، ارائه یک رمزگذار آران‌ای پیام‌رسان برای یک ترکیب پروتئینی است که می‌تواند زمان را روی فولیکول‌های مو به عقب بازگرداند.

درمان این شرکت که "TRN-001" نام دارد، به فولیکول‌های درون نانوذرات مایع تحویل داده می‌شود، به بازنشانی سلول‌های بنیادی در آنجا کمک می‌کند و فولیکول‌ها را از نظر عملکردی جوان‌تر می‌سازد. سباستیانو گفت: من خوشحال می‌شوم که موهایم را به ۳۰ سالگی بازگردانم. بنابراین، این ۱۵ سال جوانسازی خواهد بود.

سباستیانو امیدوار است تا پایان سال آینده یا اوایل سال ۲۰۲۴، آزمایش‌های بالینی را روی انسان آغاز کند و آینده‌ای را متصور شود که در آن TRN-001 به صورت موضعی و با فرآیند مایکرواینجکشن استفاده می‌شود؛ دقیقا مانند آن چه که پلیکوس برای SCUBE3 تصور می‌کند. در هر حال، اگرچه روش مبتنی بر آران‌ای پیام‌رسان (mRNA) ممکن است قوی‌تر باشد، زیرا سلول‌ها را مجبور می‌کند تا پروتئین‌های مربوطه را خودشان بسازند، اما سباستیانو معتقد است که جدید بودن این فناوری، پیش‌بینی هزینه و دوره درمان را دشوار می‌سازد و چشم‌انداز تنظیم آن را چالش‌برانگیزتر می‌کند.

"کوین مک‌الوی" (Kevin McElwee)، دانشیار پوست‌شناسی "دانشگاه بریتیش کلمبیا" (UBC) و مدیر ارشد علمی شرکت زیست‌فناوری "رپریسل" (RepliCel) گفت: به دلیل مسائل نظارتی سازمان غذا و داروی آمریکا، ما مسیر آران‌ای پیام‌رسان را دنبال نمی‌کنیم.

در عوض، شرکت رپریسل و "هیرکلون" (HairClone)، رقیب آن در حال کار کردن روی یک روش مبتنی بر سلول برای درمان طاسی هستند که در آن، سلول‌های مو از یک قسمت پوست سر به قسمت دیگر منتقل می‌شوند تا رشد را آغاز کنند. ابتدا فولیکول‌های مو از پوست پشت سر شخص برداشته می‌شوند، سپس سلول‌های مربوطه جدا شده و کشت می‌شوند. این سلول‌ها در هیرکلون، سلول‌های پاپیلای پوستی و در رپریسل، سلول‌های غلاف پوستی هستند. در نهایت، سلول‌های تکثیرشده به روش مایکرواینجکشن تزریق می‌شوند. برخی از این سلول‌ها نیز برای تزریق‌های آینده منجمد می‌شوند.

"پل کمپ" (Paul Kemp)، مدیرعامل هیرکلون گفت: مشکل کاشت مو این است که یک به یک صورت می‌گیرد. با استفاده از این روش‌های جدید می‌توانید حجم مو را افزایش دهید.

در هر حال، کمپ و مک‌الوی هر دو باور دارند که این فرآیند ممکن است برای بیمار از ابتدا تا پایان، یک تا دو ماه زمان ببرد و با توجه به این که کار به صورت دستی انجام می‌شود، حداقل در ابتدا ممکن است هزینه بیشتری نسبت به کاشت مو داشته باشد. کمپ گفت: با وجود این مشکلات، این درمان ممکن است موفقیت‌آمیزتر باشد زیرا یک روش سلول‌درمانی شخصی‌سازی‌شده است؛ برخلاف روش پلیکوس که مناسب همه افراد است.

آزمایش روش درمانی رپریسل روی بیماران در ژاپن آغاز شده اما هیرکلون امیدوار است تا اوایل سال ۲۰۲۳ آزمایش‌های انسانی را در بریتانیا آغاز کند. هر دو کشور نسبت به آمریکا، انعطاف‌پذیرتری بیشتری در مورد الزامات آزمایش بالینی دارند.

چه با روش‌های مولکولی، چه با روش‌های مبتنی بر آران ای یا مبتنی بر سلول، درمان‌های جدید ریزش مو به زودی ارائه می‌شوند اما غیرممکن است که بدانیم تاریخ ارائه آنها چه زمانی خواهد بود. گارزا گفت: با وجود چندین دهه تلاش، تاریخ ارائه درمان بعدی برای ریزش مو همیشه پنج سال دیگر است. مشکلاتی بر سر راه انتقال پژوهش‌های پیش‌بالینی به مرحله تجاری‌سازی وجود دارند. شرکت‌های زیست‌فناوری در حوزه مو مدت‌هاست از کار افتاده‌اند زیرا روش‌های درمان طاسی تا به امروز بسیار ضعیف شناخته شده‌اند. این شرکت‌ها سعی دارند آسمان‌خراش‌ها را در یک باتلاق بسازند.

کاسپر بر نیاز به پژوهش‌های علمی اساسی برای ایجاد یک پایه قوی‌تر تاکید کرد. برای مثال، آزمایشگاه او در مؤسسه کارولینسکا، چگونگی ساخت فولیکول‌های موی جدید در داخل پوست را از ابتدا بررسی می‌کند که مسلما چالش‌برانگیزتر از نحوه هک کردن فولیکول‌های موجود است. این پژوهش فراتر از ارائه فرصت‌هایی برای درک بهتر زیست‌شناسی مو، بر پیچیدگی مشکل ریزش مو تاکید دارد. روش‌های SCUBE3، TRN-001 و سلول‌های شبیه‌سازی‌شده نمی‌توانند به بیمارانی که فولیکول‌های مو را ندارند، کمک کنند. تنها راه کمک کردن به چنین بیمارانی، ارائه فولیکول‌های جدید است.

به احتمال زیاد، هیچ یک از این روش‌ها یک گلوله جادویی نخواهد بود اما در آینده احتمالا درمان‌های متعددی ارائه می‌شوند که با هم مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر کدام دارای نقاط قوت و ضعف مکمل هستند.