معمای «جمجمه‌های گچی» ۹ هزارساله که در خاورمیانه کشف شدند
- مجموعه: اخبار گوناگون
حدود ۹۰۰۰ سال پیش در دورانی که به دوران نوسنگی پیش-سفال معروف است، ساکنان باستانی خاورمیانه، رسم عجیب گچ‌کاری جمجمۀ مردگان‌شان را باب کردند. این جمجمه‌های پوشانده‌شده با گچ، با رنگدانه‌های رنگارنگ و تزئینات دیگر آراسته می‌شدند تا واقعی‌تر به نظر برسند، هرچند مورخان دقیقاً نمی‌دانند چرا و چگونه این سنت عجیب به وجود آمده است.
به گزارش فرادید، نخستین جمجمه‌های گچ‌کاری‌شده‌ی دوران نوسنگی در شهر فلسطینی جِریکو در سال ۱۹۵۳ توسط کاتلین کِنیون باستان‌شناس کشف شد. این بقایا که با ماسک‌های رنگارنگ گچ‌کاری‌شده پوشانده شده بودند، صدف‌هایی هم درون حدقه‌های چشم داشتند تا شاید چشم‌های صاحبان اصلی جمجمه‌ها به نوعی بازسازی شود.
نمونه‌های مشابهی از آن زمان در مکان‌هایی از تقریباً همان دوره در سراسر شام و آناتولی یافت شده است، هرچه تفسیرهای این مراسم تدفین عجیب متفاوت است. محبوب‌ترین توضیح این است که جمجمه‌ها با ماسک‌های گچی پوشانده می‌شدند تا زندگی دوباره به آن‌ها بازگردانده شود و این اشیاء به عنوان پیکره‌های اجدادی پرستش می‌شدند.
محققان با هدف بررسی اسرار زیاد پیرامون این سرهای باستانی، تحلیل‌های دقیقی را روی هفت جمجمه گچ‌کاری شده‌ای که در سایت باستان‌شناسی Tepecik-Çiftlik در ترکیه یافت شده، انجام داده‌اند. به گفته این محققان، جمجمه‌ها متعلق به شش بزرگسال جوان و یک کودک هستند. این افراد جوان احتمالاً به طور خاص برای این سنت جالب انتخاب شدند.
مانند سایر جمجمه‌های گچ‌کاری شده، این بقایا نیز با ماده‌ای پوشانده شدند که با مجموعه‌ای از رنگدانه‌ها رنگ شده بود. محققان با شناسایی عوامل رنگ‌دهنده از جمله آزوریت و گوتیت، به وجود رنگ‌های قرمز و آبی در ماسک‌های گچی اشاره کردند: «رنگدانه‌های منتخب برای ایجاد یک ظاهر اثرگذار استفاده شدند. با وجود اینکه جمجمه‌های Tepecik-Çiftlik فاقد تزئیناتی مانند صدف‌های دریایی برای چشم هستند.» محققان بر این باورند که این یافته‌ها با نمونه‌های دیگر همخوانی دارند و نشان از یک «استادکاری» رایج دارند که احتمالاً از طریق یک فرهنگ شفاهی رایج منتقل شده است.
برای بازسازی چشم مردگان، در این جمجمه‌های گچ‌کاری شده از صدف استفاده می‌شد
شاید جالب‌تر از همه این باشد که محققان کشف کردند این جمجمه‌های گچ‌کاری‌شده چند صد سال قدیمی‌تر از قبرهایی هستند که درون آن‌ها دفن شدند، یعنی قبل از اینکه به خاک سپرده شوند، مدت زیادی از آن‌ها استفاده شده است: «این نتایج می‌تواند نشانه‌ی استفاده‌ی طولانی‌مدت جامعه از جمجمه‌های گچ‌کاری‌شده باشد.»
جمجمه‌های گچ‌کاری‌شده در طول دوران طولانی کارکردشان، احتمالاً به چندین بار دستکاری و بازسازی نیاز داشتند و شواهد آن را می‌توان در برخی از جمجمه‌های Tepecik-Çiftlik مشاهده کرد.
یافته‌های دیگر، از جمله آثار بریدگی روی خود استخوان‌ها، شواهد ملموسی هستند که نشان می‌دهند بافت‌های نرم جمجمه‌های افراد منتخب پیش از شروع فرآیند گچ‌کاری، برداشته شده است».
با این حال، محققان با وجود کسب اطلاعات جالب درباره تاریخچه این مصنوعات باورنکردنی، هنوز دلیل گچ‌کاری جمجمه‌ها یا نحوه استفاده از آن‌ها را نمی‌دانند.
