نظریه آدلر در مورد روانشناسی فردی

مجموعه: مشاوره خانواده

نقش روانشناسی فردی در رفع مشکلات اجتماعی اشخاص

روانشناسی فردی چیست؟ ترتیب تولد در روان‌شناسی فردی

تعریف روان‌شناسی

روان‌شناسی علمی است که با استفاده از روش‌های پژوهشی و علمی به مطالعه ذهن، رفتار و فرایند روانی در انسان و موجودات زنده می‌پردازد. منظور از رفتار تمام حرکات، اعمال مستقیم و غیر مستقیم و عملکرد افراد  است و منظور از فرایندهای روانی احساس، درک و اندیشه، هوش، شخصیت و هیجان اشخاص می‌باشد.

به طور کلی می‌توان گفت روان‌شناسی رشته‌ای از علم است که ارتباطی بین فلسفه و فیزیولوژی بدن  و عملکرد مغز انسان برقرار می‌کند.

روان‌شناسی فردی چیست؟

همه انسان‌ها در ذات خود تمایل به رشد و بهبود زندگی خود دارند ثروت بیشتر، تناسب اندام و داشتن روابط فردی و اجتماعی مؤثر با سایر افراد جامعه و... جز اهداف زندگی هر فرد طبیعی و سالمی است. آدلر بنیان گذار روان‌شناسی فردی تأکید زیادی بر تأثیرات عوامل اجتماعی و میل به برتری شخصیت و رشد انسان می‌کند.

او معتقد بود که انسان را نمی‌توان جدا از دیگران مطالعه کرد و مطالعه در مورد شخصیت و نگرش انسان باید در زمینه‌های اجتماعی او انجام پذیرد. آدلر رفتار و اعمال انسان را تا حدود زیادی زائده نگرش‌ها و تفکر انسان می‌داند.

آلفرد آدلر بنیانگذار روانشناسی فردی

علاقه اجتماعی چیست؟

به اعتقاد ادلر، رفتارهای انسان را عوامل اجتماعی تعیین می‌کند. او معتقد بود که مشخص ترین بعد روان‌شناسی فردی شیوه زندگی انسان است. شیوه زندگی تعیین کننده اندیشه و افکار افراد است و شخص بر اساس شیوه زندگی خاص خود در اجتماع ایفای نقش می‌کند. شیوه زندگی مهم‌ترین عاملی است که انسان زندگی و هدفش را بر اساس آن تنظیم می‌کند و به سوی آینده حرکت می‌کند.

کسانی که علاقه اجتماعی بالایی دارند می‌توانند با دیگران همدردی و همدلی کنند به آنها یاری رسانند و به آنها عشق بورزند. زیرا می‌دانند صلاحشان به صلاح دیگران بستگی دارد. آدلر اعتقاد داشت اگر انسان‌ها بر اساس اصول علاقه اجتماعی زندگی کنند دیگر خبری از جنگ و خشونت و نسل‌کشی نخواهد بود. 

سؤالاتی که برای ارزیابی علاقه اجتماعی افراد از آنها می‌توان پرسید عبارت‌اند از:

1. سهم شما در زندگی چیست؟

2. در کدام سمت زندگی ایستاده‌اید (مفید یا بی فایده)

مهمترین مبحث در روانشناسی فردی نقش اشخاص در اجتماع است

ترتیب تولد در روان‌شناسی فردی

در روان‌شناسی فردی خانواده اولین محیط اجتماعی برای هر فردی است. هر کودکی تلاش می‌کند در خانواده خود مورد توجه قرار گیرد. برای اینکه فرد بتواند احساس موفقیت نماید باید در خانواده مورد توجه واقع شود و احساس مطلوب بودن داشته باشد همچنین بتواند ارزش‌های خانوادگی خود را جذب نماید.

ترتیب تولد در شخصیت فرزندان بسیار تأثیر گذار است و در کنار عوامل دیگر در شکل گیری روش زندگی فرد مؤثر می‌باشد. در ادامه به موقعیت ترتیبی فرزندان در خانواده می‌پردازیم.

• فرزند اول: فرزند اول موقعیتی منحصر به فرد در خانواده دارد. او تحسین برانگیز، ایمن و در کانون توجه والدین قرار دارد. زیرا والدین در هنگام تولد اولین فرزند بسیار خوشحال و ذوق زده هستند و تمام توجه و وقت خود را وقف این کودک می‌کنند؛ بنابراین فرزند اول توجه کامل و دربست پدر و مادر را دریافت می‌کند.

• فرزند دوم: کودک دوم هرگز قدرت و جایگاه محور بودن را تجربه نمی‌کند؛ زیرا آن جایگاه متعلق به فرزند اول است. اما فرزند دوم هیچ گاه تجربه خلع شدگی را که فرزند اول با تولد او پیدا می‌کند را نخواهد داشت. والدین در برخورد با فرزند دوم شیوه راحت‌تری دارند؛ زیرا دیگر بی‌تجربه نیستند و نگرانی و استرس بی‌خودی در مورد فرزند دوم ندارند. فرزند دوم همواره تلاش می‌کند تا الگوی خواهر یا برادر بزرگ‌تر از خودش را کامل نماید تا در نزد والدین عزیزتر گردد.

• فرزند آخر: فرزند کوچک‌تر عزیز دردانه خانواده است. فرزند آخر در اثر نیروی نیاز، تمایل دارد از دیگر خواهر و برادرها پیشی بگیرد. در نتیجه رشد فرزند آخر اغلب سرعتی چشمگیر دارد. در نتیجه این کودکان در بزرگسالی در هر کاری موفق‌تر و کامیاب‌تر هستند. فقط باید توجه نمایید آنها را لوس و برای انجام کارهایشان بیش از اندازه وابسته به خود نکنید.

• تک فرزند: اشخاصی که تک فرزند هستند همیشه جایگاه قدرت و برتری خود را در خانواده حفظ می‌کنند و همواره کانون توجه والدین هستند. این افراد اغلب زود پخته می‌شوند و رفتارها و نگرش‌های بزرگ‌ترها را در رفتارهای خود نشان می‌دهند. این کودکان نه تقسیم می‌کنند و نه رقابت.

تاثیر ترتیب به دنیا آمدن فرزندان در رفتارهای اجتماعی آنها

شکل‌گیری روان‌شناسی فردی 

در علم روان‌شناسی فردی اعتقاد بر این است که محرک اصلی رفتار بشر، هدف‌ها و انتظارات فرد از آینده می‌باشد. یعنی انسان سالم خود را از قید و بند تخیلات رها می‌کند و در هنگام لزوم با واقعیت روبرو می‌شود.

به باور روان‌شناسان هر فرد فقط به چیزهایی ارزش قائل است که متناسب با هدف‌هایش باشد؛ بنابراین تا زمانی که هدف نهایی فرد را ندانیم نمی‌توانیم درک درستی از رفتارهای او داشته باشیم و در نتیجه نمی‌توانیم شخصیت او را ارزشیابی کنیم.

آدلر تأکید می‌کند که اهداف ناخودآگاه فرد در شکل‌دهی آینده او نقش مهمی دارند؛ یعنی دورنمایی که فرد در ذهنش تصور می‌کند بر آینده او اثر می‌گذارد. یعنی همه ما دارای یک هدف نهایی هستیم و تمام تلاشمان را می‌کنیم که به سمت آن هدف حرکت کنیم.

چگونگی شکل گیری شخصیت فردی

ارتباط عقده حقارت در روان‌شناسی فردی

یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در روان‌شناسی فردی مورد بررسی قرار می‌گیرد احساس حقارت است. آدلر اعتقاد دارد که در تمام افراد برخی از اندام‌ها ضعیف‌تر از اندام‌های دیگر هستند و افراد با انجام دادن کارهایی تلاش می‌کنند که ضعف، اندام ضعیف خود را به صورتی افراطی جبران نمایند. مثلاً دموستن سخنران معروف آتنی لکنت زبان داشت و با گذاشتن سنگ ریزه در دهانش بر ضعفش غلبه کرد.

اگر این حس حقارت به طور معقول از طرف فرد مدیریت نشود تبدیل به عقده حقارت خواهد شد و در نتیجه باعث به وجود آمدن احساس ضعف در حل مشکلات و احساس بی‌کفایتی خواهد شد.

چهار سبک زندگی در روان‌شناسی فردی

• تیپ سلطه‌گر: این اشخاص بدون توجه به دیگران رفتار می‌کنند. نوع افراطی این تیپ به دیگران حمله می‌کند و بزهکار و جامعه ستیز و آزارگر است. نوع کم خطر آنها به خودش حمله می‌کند؛ مانند خودکشی کردن 

• تیپ گیرنده: این افراد دوست دارند خشنودی دیگران را جلب نماید و از این رو به آنان وابسته می‌شوند.

• تیپ اجتناب‌کننده: این افراد زمانی که با مشکلات روبرو می‌شوند تلاشی برای رفع مشکلات نمی‌کنند و اصولاً با دوری کردن از مشکلات، خود را از هرگونه احتمال شکست دور می‌کنند.

سه تیپ شخصیتی فوق برای روبرو شدن با مشکلات روزمره زندگی آمادگی لازم را ندارند. آنها توانایی همکاری با دیگران را ندارند.

• تیپ سودمند اجتماعی: این افراد علاقه به همکاری با دیگران دارند و طبق نیاز آنها عمل می‌کنند. این گونه افراد در چارچوب علاقه اجتماعی کاملاً رشد یافته و با مشکلات کنار می‌آیند. 

تیپ شخصیتی افراد در روانشناسی فردی

فرایند درمان

در فرایند درمان با برملاکردن هدف‌های بیمار و شیوه زندگی او و صحبت کردن در مورد این هدف‌ها سعی می‌گردد تا افراد جهت و هدف خود را مجدد پیدا کنند. فرایند درمان در روان‌شناسی فردی عبارت‌اند از:

1. رابطه حسنه

2. هدف‌ها و شیوه زندگی

3. تعبیر و تفسیر و ایجاد بصیرت

4. بازآموزی و جهت دادن مجدد

گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته