حیوانات مأموران خدایند!
- مجموعه: متفرقه دینی
حیوان، وسیله ى خداشناسى و وسیلهى آزمایش انسان می شود. حیوان، معجزه الهى و وسیلهى قهر الهى مىشود.
همانطور كه چهار پرنده سبب اطمینان ابراهیم، اژدها وسیلهى حقّانیّت موسى، نهنگ مأمور تنبیه یونس، موریانه وسیلهى كشف مرگ سلیمان، سگ اصحاب كهف مأمور نگهبانى و ابابیل مأمور سركوبى فیل سواران شد.
«فَلَمَّا قَضَیْنا عَلَیْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلى مَوْتِهِ إِلاَّ دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ ما لَبِثُوا فِی الْعَذابِ الْمُهِینِ» (سبا 14)
پس چون مرگ را بر سلیمان مقرّر داشتیم، كسى جنّیان را از مرگ او آگاه نساخت مگر جنبندهى زمین (موریانه) كه عصایش را (به تدریج) مىخورد، پس چون سلیمان به زمین افتاد جنّیان دریافتند كه اگر غیب مىدانستند، در آن عذاب خوار كننده (كارهاى سخت) نمى ماندند.
حضرت على علیه السلام مىفرماید: «فلو ان احدا یجد الى البقاء سلما او الى دفع الموت سبیلا لكان ذلك سلیمان ابن داود الذى سخر له ملك الجن و الانس مع النبوة و عظیم الزلفة» (نهج البلاغه، خطبه 182) اگر كسى براى ماندن و بقا راهى داشت و مىتوانست از مرگ در امان بماند، همانا سلیمان بود كه جن و انس در تسخیر او بودند و مقام نبوت را دارا بود و قرب و منزلتى بزرگ داشت.
«منسأة» به معناى عصا و به گفته روایات مراد از «الْعَذابِ الْمُهِینِ» كارهاى سختى بود كه جنّیان انجام مىدادند.(تفسیر مجمع البیان)
بر خلاف تورات كنونى كه حضرت سلیمان را یك پادشاه جبار و بتخانه ساز و تسلیم هوسهاى زنان معرفى كرده (تورات كتاب اول ملوك و پادشاهان) ،قرآن مجید سلیمان را یك پیغمبر بزرگ خدا مىشمرد، و او را به عنوان سمبل قدرت و حكومت بى نظیر مطرح كرده، و در لابلاى بحثهاى مربوط به سلیمان درسهاى بزرگى به انسانها داده كه هدف اصلى از ذكر این داستانها همان عبرتها بوده است
پیامهای آیه:
1ـ زمان مرگ، به دست خداست. «قَضَیْنا»
2ـ مرگ، حتّى به سراغ كسانى كه نبوت و سلطنت را یك جا دارند مىرود. «قَضَیْنا عَلَیْهِ الْمَوْتَ»
3ـ حیوانات، مأموران خدا هستند. «دَلَّهُمْ ... دَابَّةُ الْأَرْضِ»
4ـ جنّ، غیب نمىداند. (با افتادن سلیمان به زمین، هم خود جنّ فهمید كه غیب نمىداند و هم مردم فهمیدند كه ادّعاى جنّ مبنى بر آگاهى از غیب بیهوده است.) «تَبَیَّنَتِ ... لَوْ كانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ» ...
5ـ جنیان داراى احساس عزّت و ذلّت و گریز از كار سخت هستند. «ما لَبِثُوا فِی الْعَذابِ الْمُهِینِ»
حیوانات مأموران خدا هستند
1ـ تكّهاى از بدن گاو، مقتول را زنده مىكند و او قاتل خود را معرّفى مىكند. (در ماجراى گاو بنى اسرائیل) «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً» (بقره، 63 73)
2ـ عنكبوت، پیامبر را در غار حفظ مىكند. «إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ» (توبه، 40)
3ـ كلاغ، معلّم بشر مىشود. «فَبَعَثَ اللَّهُ غُراباً» (مائده، 31)
4ـ هدهد، مأمور رساندن نامه سلیمان به بلقیس مىشود. «اذْهَبْ بِكِتابِی هذا» (نمل، 28)
5ـ ابابیل، مأمور سركوبى فیل سواران مىشود. «وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابِیلَ»( فیل، 3)
6ـ اژدها، وسیلهى حقّانیّت موسى مىشود. «هِیَ ثُعْبانٌ مُبِینٌ»( اعراف، 107)
7ـ نهنگ، مأمور تنبیه یونس مىشود. «فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ» (صافات، 142)
8ـ موریانه وسیلهى كشف مرگ سلیمان مىشود. «تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ»( سبأ، 14)
9ـ سگ اصحاب كهف مأمور نگهبانى مىشود. «وَ كَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَیْهِ بِالْوَصِیدِ» (كهف، 18)
10ـ چهار پرنده سبب اطمینان ابراهیم مىشود. «فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّیْرِ»( بقره، 260)
11ـ الاغ، سبب یقین عُزیر به معاد مىشود. «وَ انْظُرْ إِلى حِمارِكَ» (بقره، 259)
12ـ شتر، گاو و گوسفند در حج، شعائر الهى مىشوند. «وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ» (حج، 36)
13ـ حیوان، وسیلهى خداشناسى مىشود. «أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَیْفَ خُلِقَتْ» (غاشیه، 17)
14ـ حیوان، وسیلهى آزمایش انسان مىشود. «تَنالُهُ أَیْدِیكُمْ وَ رِماحُكُمْ» (مائده، 94)
15ـ حیوان، معجزه الهى مىشود. «هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ» (اعراف، 73)
16ـ حیوان، وسیلهى قهر الهى مىشود. «الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ»( اعراف، 133) و نیز در قرآن چندین سوره به نام حیوانات است: بقره، انعام، نحل، نمل، عنكبوت و فیل.
دور نمایى از زندگانى عبرت انگیز سلیمان نبی
بر خلاف تورات كنونى كه حضرت سلیمان را یك پادشاه جبار و بتخانه ساز و تسلیم هوسهاى زنان معرفى كرده (تورات كتاب اول ملوك و پادشاهان) ،قرآن مجید سلیمان را یك پیغمبر بزرگ خدا مىشمرد، و او را به عنوان سمبل قدرت و حكومت بى نظیر مطرح كرده، و در لابلاى بحثهاى مربوط به سلیمان درسهاى بزرگى به انسانها داده كه هدف اصلى از ذكر این داستانها همان عبرتها بوده است.
در آیات 12 تا 14 سوره مباركه سبا دیدیم كه خداوند مواهب عظیمى به این پیامبر بزرگ داد، مركبى بسیار سریع و تندرو كه با آن مىتوانست در مدتى كوتاه سراسر كشور پهناورش را سیر كند، مواد معدنى فراوان براى انواع صنایع و نیروى فعال كافى براى شكل دادن به این مواد معدنى
چگونه موریانهاى او را بر زمین افكند، و تمام رشته هاى كشور او را به هم ریخت، آرى یك عصا نیروى فعال كشورى پهناور را به حركت در آورده بود، و یك موریانه آن را از حركت باز داشت!
او با بهرهگیرى از این وساdل معابد بزرگى ساخت، و مردم را به عبادت ترغیب نمود، و نیز براى پذیرایى از لشكریان و كارمندان حكومت و تودههاى مستضعف مردم برنامه وسیع و گستردهاى تنظیم كرد كه از نمونه ظروفش كه در آیات ذكر شده آمده است مى توان بقیه را حدس زد.
در برابر همه این مواهب به او دستور شكرگزارى داد، با تاكید بر این مطلب كه حق شكر نعمتهاى خدا را كمتر كسى مىتواند بجا آورد! سپس روشن ساخت كه مردى، با این قدرت و عظمت چقدر در برابر مرگ آسیب پذیر و ناتوان بود، كه در یك لحظه به مرگ ناگهانى از دنیا رفت، آن چنان كه اجل حتى مجال نشستن و یا خوابیدن در بستر را به او نداد تا مغروران سركش گمان نكنند اگر به جایى رسیدند و قدرتى كسب كردند در واقع توانا شدهاند كه جن و انس، شیطان و پرى خدمتكار او بودند و زمین و آسمان جولانگاه او بود، در یك لحظه كوتاه همچون حبابى بر امواج دریا محو و نابود شد!
و چگونه موریانهاى او را بر زمین افكند، و تمام رشتههاى كشور او را به هم ریخت، آرى یك عصا نیروى فعال كشورى پهناور را به حركت در آورده بود، و یك موریانه آن را از حركت باز داشت!.
این را نیز باید یادآورى كنیم كه متاسفانه داستان حضرت سلیمان مانند بسیارى از داستانهاى انبیا، با روایات مجعول آمیخته شده، و خرافاتى به آن بستهاند كه چهره این پیامبر بزرگ را دگرگون ساخته، و بسیارى از این خرافات از تورات كنونى گرفته شده است اما اگر ما به آنچه قرآن گفته قناعت كنیم هیچ مشكلى پیش نخواهد آمد.
منابع:
1- تفسیر نور ج9
2- تفسیر نمونه ج 18
3- نهج البلاغه، خطبه 182
4- تفسیر مجمع البیان
